طمع در حدیث

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث طمع است. "طمع" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

طمع در قرآن | طمع در حدیث | طمع در نهج البلاغه | طمع در اخلاق اسلامی | طمع در معارف دعا و زیارات

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دنیادوستی (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

روایات مربوطه

1. پیامبر اکرم(ص) فرمودند: "مردم را طمع به فقر کشیده است؛
2. به امام صادق(ع) عرض کردم: "چه چیزی ایمان را در قلب انسان ثابت می‌کند؟ فرمودند: تقوا و پرهیزگاری؛ و آنچه آن را از قلب خارج می‌کند، طمع‌ورزی است"؛ # امام صادق(ع) فرمودند: چه ناپسند است برای مؤمن، که میل و خواسته‌ای داشته باشد که او را ذلیل می‌سازد"؛
3. امام باقر(ع) فرمودند: "بنده بدی است آن بنده‌ای که طمعی دارد، که او را راهنمائی می‌کند؛ و بنده بدی است آن بنده‌ای که میل و رغبتی دارد، که او را ذلیل می‌نماید"؛

# امام سجاد(ع) فرمودند: "تمام نیکی را دریافتم که در بریدن طمع از داشته‌های مردم جمع شده است؛

1. بنا بر آنچه در نهج‌البلاغة آمده است، امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "به خویشتن توهین کرده است کسی که طمع ورزد، و به ذلّت خود رضایت داده است کسی که احتیاج خود را آشکار کند"؛
2. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "طمعْ بردگی دائمی است"؛
3. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "عقل‌ها بیشتر به هنگام غُرّش طمع کشته می‌شوند" ؛
4. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "طمع ورز با ذلیل شدن هم‌پیمان است"؛
5. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: "آن کس که نزد ثروتمندی آید و به‌خاطر ثروتش برای او تواضع کند، دو سوّم دینش را از دست داده است" ؛

1. امام صادق(ع) فرمودند: "یکی از یاران پیامبر اکرم(ص) در فقری سخت واقع شد، از این رو همسر آن مرد به او گفت: به نزد پیامبر برو و از ایشان چیزی درخواست کن. آن مرد نزد پیامبر (ص) آمد و چون ایشان او را دیدند فرمودند: هرکس که از ما درخواست نماید ما به او اعطا می‌کنیم، و هرکس استغنا ورزد و چیزی طلب نکند خداوند او را بی‌نیاز گرداند. آن مرد چون این سخن شنید، با خود گفت: منظور ایشان از این جمله من هستم. از این رو نزد همسرش بازگشت و او را از آنچه گذشته بود آگاه کرد. همسرش امّا گفت: پیامبر هم یک انسان است، از این رو باید حالت خود را برایشان شرح دهی. آن مرد نزد پیامبر(ص) بازگشت و چون پیامبر اکرم او را دیدند باز فرمودند: هرکس که از ما درخواست نماید ما به او اعطا می‌کنیم، و هرکس استغنا ورزد و چیزی طلب نکند خداوند او را بی‌نیاز گرداند. این کار سه مرتبه تکرار شد، تا آنکه آن مرد تبری به قرض گرفت، به کوه رفت، چوبی را قطع کرد و آن را به اندکی آرد، فروخت و آن را خوردند. فردا نیز به همین کار پرداخت و بیشتر از روز گذشته هیزم تهیه کرد، آن را فروخت و غذائی تهیّه کرد. او این کار را ادامه داد تا اندک‌اندک تبری خرید؛ پس از آن چهارپا وغلامی تهیّه کرد و کم کم ثروتمند شد. او روزی به نزد پیامبر اکرم(ص) آمد و برای ایشان توضیح داد که نزد ایشان آمد تا چیزی طلب کند، و سخن پیامبر را شنید و از درخواست خود صرف‌نظر کرد. پیامبر اکرم(ص) نیز فرمودند: به تو گفتم که هرکس که از ما درخواست نماید ما به او اعطا می‌کنیم، و هرکس استغنا ورزد و چیزی طلب نکند خداوند او را بی‌نیاز گرداند"؛

• این روایت، درس‌هائی چند در خود دارد که همگی در شمار درس‌های برجسته انسان‌سازی است. در اینجا به شماری از این دروس اشاره می‌کنیم:

1. پیامبر اکرم(ص) خود ریشه درخت طمع را از قلب‌های اصحاب خود بر می‌کند، و آثار آن را از دل آن‌ها می‌زدود. این مطلب حتّی در حالت احتیاج آنان به مقدار بسیار اندکی از غذا نیز ادامه می‌یافت. داستان معروف امیرالمؤمنین(ع)، برادرشان عقیل و آهن گداخته نیز، می‌تواند در همین راستا تفسیر شود؛ چه اگر پیامبر اکرم(ص) و یا هریک از معصومان امّت(ع)، در می‌یافتند که برکندن این ریشه به شدّت عمل نیازمند است، بدون هراس به آن عمل می‌فرمودند، تا جان مردمان را از این رذیلت بپالایند؛ همان‌گونه که صاحب شتری که به بیماری پوستی جرب مبتلا شده است، بدون درنگْ آهن تفتیده را بر بدن حیوان می‌نهد، تا آن بیماری سرانجام به هلاکت شتر نیانجامد.
2. ناامیدی از ثروت مردم، موجب می‌شود تا آدمی از دام فقر برهد؛ گویا این رهیدن از آثار وضعی قطع طمع می‌باشد.
3. از مهم‌ترین درس‌های این حدیث شریف، آن است که بی‌نیازی مادّی، در گرو فعّالیّت و همّت است؛ چه اگر آدمی به سختی تلاش کند و با همّت بلند به‌سوی هدف خود بشتابد، به آن هدف واصل می‌شود. از این‌رو، سخن آن کس که گفت: "نمی‌شود، نمی‌توانم در قاموس انسان راه ندارد"، سخنی بسیار ارزشمند شمرده می‌شود.

منابع

• مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۲

پانویس

 با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید: