دعوت علنی
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- این مدخل از زیرشاخه‌های بحث پیامبر خاتم است. "دعوت پنهانی پیامبر خاتم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل دعوت پنهانی پیامبر خاتم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
- مرحله دعوت علنی مردم به دین اسلام از سخت‌ترین و دشوارترین مراحل دعوت الهی پیامبر(ص) به شمار می‌آید. رسول خدا(ص)، با پشت سر گذاشتن تبلیغ پنهانی و فراهم آوردن زمینه‌های دعوت علنی، آشکارا به تبلیغ دین اسلام، همت گماشت. ایشان کوشش بسیار کرد، سختی‌های بسیاری به جان خرید و آزارهای فراوانی دید؛ اما مقاوم و استوار به راهش، ادامه داد تا اینکه دین آسمانی‌اش رفته‌رفته همه جا را فرا گرفت[۱].
آغاز دعوت علنی
- فرستاده خدا(ص) در مرحله اول با نزول آیه ﴿وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ﴾[۲] به دعوت از خویشاوندان خود پرداخت[۳]. این کار بسیار دشوار بود؛ چرا که سران قریش به آسانی حاضر نمی‌شدند، دست از بت‌پرستی بردارند و به نبوت حضرت(ص) اقرار کنند. پیامبر(ص) به علی(ع) دستور داد تا غذایی فراهم آورد و بزرگان بنی‌هاشم و بنی عبدالمطلب را دعوت کند. حضرت در این جلسه امر پروردگارش را درباره انذار خویشان خود اعلام کرد و به آنان فرمود: "هر که با من بیعت کند برادر، وصی و وزیر من خواهد بود"؛ اما جز علی(ع) کسی به خواسته حضرت، جواب مثبت نداد[۴].
- بعد از آنکه پیامبر(ص) نزدیکانش را انذار کرد، امر نبوت حضرت، بیش از پیش در مکه منتشر شد. در روایتی آمده است که پس از نزول این آیه شریفه و انذار نزدیکان، پیامبر(ص) بر بالای کوه صفا ایستاد و فریاد برآورد: «يَا صَبَاحَاهْ»[۵] (خبر مهم). قریشیان در اطراف حضرت جمع شدند و گفتند: "چه شده است؟" فرمود: "اگر به شما خبر دهم که امشب یا فردا صبح، دشمنی به شما حمله می‌کند، مرا تصدیق می‌کنید؟" گفتند: "بله" فرمود: "من ترساننده شما از عذابی دردناک هستم"[۶]. سپس ادامه داد: "ای مردم! رهبر و پیشوا، به اهلش دروغ نمی‌گوید، قسم به خدایی که هیچ پروردگاری جز او نیست، من از طرف خدا به طور خاص برای شما و به طور عام برای تمام مردم فرستاده شده‌ام. به خدا قسم که شما خواهید مرد چنان که می‌خوابید، بعد از مرگ برانگیخته خواهید شد چنان که از خواب بیدار می‌شوید، محاسبه می‌شوید چنان که عمل می‌کنید. در مقابل کارهای نیک پاداش و در مقابل کارهای زشت عذاب داده می‌شوید. بهشت و جهنم ابدی است و شما اولین کسانی هستید که انذار شده‌اید"[۷].
- بعد از گذشت مدتی، با نزول آیه ﴿فَاصْدَعْ بِمَا تُؤْمَرُ وَأَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ إِنَّا كَفَيْنَاكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ﴾[۸] رسول خاتم(ص)، مرحله‌ای دیگر از دعوت علنی را آغاز کرد.
- با آشکار شدن دعوت الهی، تمام مردم درباره دعوت آن حضرت صحبت می‌کردند و این امر بر کسی از اهل مکه مخفی نمانده بود؛ حتی اخبار آن به بیرون مکه نیز سرایت کرده بود[۹]. با این حال در ابتدا با مخالفت‌های چندانی از سوی قریش روبه رو شد[۱۰].
- ابن‌اسحاق نقل می‌کند: "هنگامی که رسول خدا(ص) امر الهی را آشکار و مردم را به اسلام دعوت کرد، قومش او را از خود طرد نکردند و به مقابله با او برنخاستند تا اینکه بت‌پرستی را عیب دانست [و نیاکانشان را مذمت کرد و خبر داد که آنان در آتش هستند]. مشرکان، این کار را منکری بزرگ برای خویش برشمردند و دسته جمعی به مخالفت و دشمنی با او برخاستند".
- دلیل آشفتگی و اعتراض مردم مکه، فهمیدن معنای حقیقی ایمان بود؛ چیزی که جز با نفی همه خدایان دروغین و ایمان به پروردگار قادر و بی‌همتا به دست نمی‌آید. ایمان به خدا، آن سیادت و بزرگی حاصل به شیوه آیین جاهلی نفی می‌کرد؛ یعنی سلب تمام اختیارات جاهلی و پذیرش فرمانبرداری کامل از خدا و رسولش؛ از این رو با تمام توان، به اذیت و آزار ایشان و دیگر مسلمانان پرداختند[۱۱]. حضرت نیز با وجود همه این مخالفت‌ها به نرمی و مدارا مردم را به دین اسلام دعوت می‌کرد[۱۲][۱۳].
رفتن قریش نزد ابوطالب
- بزرگان قریش، چون دیدند که پیامبر(ص) از دعوت خویش دست بر نمی‌دارد، ابتدا نزد ابوطالب رفتند و جهت حلّ و فصل مسالمت‌آمیز مسئله، با ابوطالب به گفتگو پرداختند[۱۴]. آنان گفتند: "ای ابوطالب! برادرزاده‌ات، به خدایان ما ناسزا می‌گوید، بر دین ماعیب می‌گیرد، عقل‌هایمان را سبک می‌شمارد و پدران ما را گمراه می‌داند. یا وی را از این کار برحذر دار یا او را به ما واگذار"[۱۵]. ابوطالب در پایان این دیدار، با خوشرویی و ملاطفت، آنها را راضی و سپس روانه کرد[۱۶].
- خاتم انبیا(ص) همچنان به تبلیغ و انجام رسالت خویش مشغول بود تا اینکه بار دیگر رفته‌رفته مخالفت قریش با آن حضرت، بالا گرفت[۱۷]. سران قریش راهی نیافتند جز آنکه دوباره نزد ابوطالب بروند و با او گفتگو کنند. این بار آنها با شدّت بیشتری از او خواستند تا مانع فعالیت‌های حضرت شود[۱۸]؛ حتی سعی کردند به وسیله مال، املاک و... حضرت را به طمع نیندازند و ایشان را از ادامه دعوتش، منصرف کنند[۱۹]؛ اما حضرت در جواب گروه قریش فرمود: "به خدا قسم! اگر خورشید را در دست راست و ماه را در دست چپ من قرار دهند، از دعوت خویش دست برنمی‌دارم و از پای نخواهم نشست تا خدا دین مرا رواج دهد یا جان بر سر آن گذارم"[۲۰].
- جواب پیامبر(ص) سران کفر را از پذیرفته شدن هرگونه پیشنهادی مأیوس کرد. از این زمان به بعد، قریش که در تمام برخوردهای خود تا حدودی احترام پیغمبر(ص) را حفظ می‌کرد و متانت خود را از دست نداده بود، تصمیم گرفت به هر قیمتی که شده از نفوذ آیین او جلوگیری کند. پس در مخالفت با رسول خدا(ص) هم‌قسم شدند و تصمیم گرفتند که فرزندان و افراد قبیله خویش را از مسلمانی برگردانند[۲۱]. آنان قبایل خود را ملزم به جستجو کردند تا تازه مسلمانان را بیازارند[۲۲]. قریشیان عده‌ای جاهل، نادان و اوباش را تحریک کرده بودند تا در صدد تکذیب و آزار پیامبر(ص) برآیند و خود نیز او را به شاعری، جادوگری و دیوانگی متهم ساختند[۲۳]. کار بر رسول اکرم(ص) و کسانی که ایمان آورده بودند سخت شد[۲۴]. مشرکان چون قادر نبودند مسلمانانی را که از حمایت عشیره خود برخوردار هستند، اذیت کنند به سخت‌ترین وجه، ضعیف‌ترها را آزار می‌دادند[۲۵]؛ مثلاً برخی را می‌زدند، گروهی را گرسنه نگه می‌داشتند و جمعی را برهنه بر روی ریگ‌های داغ و تفتیده مکه می‌خواباندند[۲۶].
- قریشیان که با تمسخر، آزار و ترساندن، سعی داشتند از ادامه کار حضرت جلوگیری کنند[۲۷]، با مرگ ابوطالب به این شکنجه‌ها شدت بخشیدند تا حدی که عده‌ای از مسلمانان مجبور شدند به حبشه هجرت کنند. حضرت نیز با فراهم شدن مقدمات سفر به مدینه هجرت کرد[۲۸].
مسخره‌کنندگان حضرت
- به نقلی پنج نفر از قریشیان، به نام‌های ولید بن مغیره مخزومی، عاص بن وائل سهمی، اسود بن عبد یغوث زهری، اسود بن مطلب و حارث بن طلاطله ثقفی، بیش از همه، پیامبر(ص) را مسخره می‌کردند [۲۹]. به نقلی دیگر، مسخره‌کنندگان پیامبر(ص) هفده نفر بودند که همگی به شدیدترین وجه، هلاک شدند[۳۰].
- گروهی از قریش در مراسم حج، نزد ولید بن مغیره جمع شدند؛ زیرا از سرسخت‌ترین این دشمنان به حساب می‌آمد و مردی مسن و با تجربه بود. او به آنها گفت: "ای جماعت قریش! موسم حج فرا رسیده و گروه‌های عرب به زودی روانه مکه می‌شوند. آنها مسئله دعوت محمد(ص) را شنیده‌اند. باید هم‌نظر شویم. متفاوت صحبت نکنید که باعث تکذیب و ردّ سخن همدیگر شوید"[۳۱]. گفتند: "چه بگوییم؟" گفت: "بهترین حرفی که می‌توان زد این است که او افسونگر و سخنانش سحرانگیز است"[۳۲]. قریش تصمیم گرفتند با نشستن بر سر راه کاروانیان، آنها را از تماس با رسول خدا(ص) و سحر و جادوی آن حضرت بیمناک سازند[۳۳].
- ابولهب که از دیگر دشمنان و آزاردهندگان پیامبر(ص) به شمار می‌آمد ضمن ریختن خار و خاشاک بر سر راه حضرت و احشای حیوانات بر سر و روی ایشان، به دنبال حضرت می‌رفت و فریاد می‌زد: "ای مردم! این مرد، شما را از دین خود و پدرانتان نفریبد"[۳۴][۳۵].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دعوت علنی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۵۳.
- ↑ «و نزدیک‌ترین خویشاوندانت را بیم ده!» سوره شعراء، آیه ۲۱۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۲؛ ابن اسحاق، کتاب السیر و المغازی، ص۱۴۵.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۱-۳۲۰؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۱۷۹-۱۸۰؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۲-۶۳؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۳۹-۴۰؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۵-۱۴۶.
- ↑ اعراب زمانی که می‌خواستند خبری بسیار مهم را برای دیگران بیان کنند، از این واژه استفاده می‌کردند.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۵، ص۱۸۱؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۲۱؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۳؛ ابن کثیر، البدایه و التهابه، ج۲، ص۳۸.
- ↑ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج۱، ص۴۶-۴۷.
- ↑ «از این روی آنچه فرمان می‌یابی آشکار کن و از مشرکان روی بگردان ما تو را در برابر ریشخندکنندگان بسنده‌ایم» سوره حجر، آیه ۹۴-۹۵.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۷۲.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۳؛ شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۱، ص۱۴۸.
- ↑ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۸؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۱۶؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۸؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۴؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۴-۲۶۹.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۳.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دعوت علنی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۵۳-۳۵۵.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۳؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۸.
- ↑ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۵؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۵؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۲؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۴۷؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۵؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۵؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۲؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۴۷؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۷-۱۴۸.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۵.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۳؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۴؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۵۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۴؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۴-۲۵؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۷.
- ↑ ابو بکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۵، ص۱۸۷؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۶؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۲۳۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۶؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۴۲؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۵۴.
- ↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۲، ص۳۲۸؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۷-۲۶۹.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۸-۲۶۹.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۸-۲۶۹.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۶۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۹؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۴۷؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۸.
- ↑ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۴؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۱۷؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۵۶.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۳۱۷؛ عزالدین ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج۲، ص۶۶؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۴۷.
- ↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۱۶۶-۱۲۷ به بعد.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دعوت علنی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۵۵-۳۵۷.
- ↑ شیخ صدوق، الخصال، ص۲۷۸-۲۷۹؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۲۴؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۷؛ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۴۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۵۶؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج۱، ص۷۳-۷۴.
- ↑ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۷۰؛ شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ ابن اسحاق، سیره ابن اسحاق، ص۱۵۰؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۷۰؛ شمس الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۱، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۱، ص۲۷۰-۲۷۱.
- ↑ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة فی احوال صاحب الشریعه، ج۵، ص۱۸۵؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۲، ص۱۴۱.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، دعوت علنی، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص:۳۵۷-۳۵۸.