استرجاع

متن این جستار آزمایشی و غیرنهایی است. برای اطلاع از اهداف و چشم انداز این دانشنامه به صفحه آشنایی با دانشنامه مجازی امامت و ولایت مراجعه کنید.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

استرجاع در قرآن | استرجاع در حدیث | استرجاع در کلام اسلامی | استرجاع در معارف و سیره حسینی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل استرجاع (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

در اصطلاح، این کلمه به گفتن انا لله و انا الیه راجعون گفته می‌شود ما برای خدا و از سوی اوییم و به سوی او باز می‌گردیم و کسی که با مصیبتی یا خبر مرگی مواجه شود، آن را بر زبان جاری می‌کند و با حکایت از اینکه بازگشت همه به سوی خداست، بر داغ خویش یا دیگری تسکینی می‌دهد. درباره استرجاع هنگام مصیبت،احادیثی است، از جمله امام باقر(ع) فرمود: «مَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُصَابُ بِمُصِيبَةٍ فِي اَلدُّنْيَا فَيَسْتَرْجِعُ عِنْدَ مُصِيبَتِهِ وَ يَصْبِرُ حِينَ تَفْجَأُهُ اَلْمُصِيبَةُ إِلاَّ غَفَرَ اَللَّهُ لَهُ مَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ إِلاَّ اَلْكَبَائِرَ اَلَّتِي أَوْجَبَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَيْهَا اَلنَّارَ»^[۱] هیچ مؤمن مصیبت زده‌ای در دنیا نیست که هنگام مصیبت، انا لله و انا الیه راجعون گوید و بر مصیبت ناگهانی شکیبا باشد، مگر آنکه خداوند گناهان گذشته‌اش را می‌بخشاید، مگر گناهان کبیره که خداوند بر آنها وعده دوزخ داده است. امام حسین(ع) بارها در طول راه کربلا و در خود کربلا و عاشورا این جمله را بر زبان راند. از جمله هنگام شنیدن خبر شهادت مسلم بن عقیل در منزلگاه "زرود"، و نیز شبی که در قصر بنی مقاتل منزل کرده بودند، علی اکبر این جمله را مکرر از پدر شنید. چون علت آن را پرسید، سید الشهدا فرمود: در خواب دیدم که صدایی می‌گوید: این قافله به سوی مرگ می‌رود...^[۲] پیش از آن در مدینه نیز هنگام گفتگو با مروان حکم، امام حسین(ع) ضمن بیان فاجعه بار بودن خلافت یزید، انا لله و انا الیه راجعون گفت^[۳]. این اعتقاد، یعنی از اویی و به سوی اویی هم زندگی را بر انسان می‌سازد و از بند تعلقات می‌رهاند، هم مرگ را هموار و پذیرفتنی می‌کند و او را به منزلگاه ابدی مشتاق می‌سازد و تنها نفس‌های مطمئنه در برابر مصیبت‌ها و داغ شهیدان، آرامش دارند مرگ را کوچیدن به خانه همیشگی و جوار خدا می‌دانند^[۴].