همسران پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی
- اين مدخل از زیرشاخههای بحث همسران پیامبر خاتم است. "همسران پیامبر خاتم" از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسشهای عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل همسران پیامبر خاتم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
همسران پیامبر
پس از خدیجه پیامبر همسران متعددی داشته است و این از ویژگیهای خاص رسول خدا(ص) بوده که میتوانسته بر خلاف دیگر مسلمانان، بیش از چهار زن دائم داشته باشد. دیگر مسلمانان چنین حقی ندارند[۱]. توجه به این نکته لازم است که تمام زنان پیامبر(ص) کسانی بودند که همسران خود را از دست داده بودند و پیامبر برای تألیف قلوب قبایل مختلف، آنان را به همسری میگرفت. بیشتر آنان از قبایل مکه بودند؛ زیرا زنان مدینه نسبت به هوو حساس بودند. عایشه تنها همسر پیامبر است که گفته شده باکره بوده است. حضرت در ماه شوال در مکه با وی ازدواج کرد[۲] و مراسم زفاف او در مدینه بود[۳]. فرزندان پیامبر تنها از خدیجه بودند و ابراهیم از کنیز حضرت ماریه قبطیه بود[۴] که در هجده ماهگی درگذشت[۵].
در کافی به نقل از ابو بصیر و دیگران اسامی زنان پیامبر(ص) را با نسبت قبیلهای آنان چنین نقل کرده است:
- خدیجه دختر خویلد؛
- عایشه دختر ابی بکر از تیم؛
- حفصه دختر عمر از بنی عدی؛
- ام سلمه دختر ابو امیه از بنی مخزوم؛
- ام حبیب (یا حبیبه) دختر ابوسفیان از بنی امیه؛
- زینب دختر جحش از بنی اسد؛
- میمونه دختر حارث از بنی هلال؛
- سوده دختر زمعه از بنی اسد؛
- صفیه دختر حی بن اخطب از بنی اسرائیل و یهود؛
- جویریه دختر حارث؛
- ام ولد[۶] یا کنیز آزادشده (ماریه قبطیه)[۷]؛
- زینب دختر ابو جون که فریب خورد. او از بنی عامر بود؛
- زنی از کنده و برخی که خود را به پیامبر(ص) هبه میکردند. نه تن از آنان پس از پیامبر زنده ماندند[۸]. شیخ طوسی در مبسوط نقل میکند که رسول خدا(ص) هجده همسر و سه کنیز برگزید. هفت تن از همسران حضرت از قریش و یکی از هم پیمانان آنان و نه نفر از سایر قبایل و یک نفر هم از یهود بود[۹].[۱۰]
مسائل و نکاتی دربارۀ همسران پیامبر
در کافی به تناسب، حوادثی مربوط به زنان پیامبر(ص) نقل شده است که به برخی از آنها اشاره میکنیم:
سرگذشت بد شماری از زنان پیامبر
جریان فریب خوردن زنی به نام سنیَ یا سناه[۱۱] از قبیله عامر بن صعصه که پیامبر(ص) با او ازدواج کرده بود و بسیار زیبا بود. عایشه و حفصه به جهت زیبایی او برای او نقشه کشیدند و در دام آن دو گرفتار شد. پیامبر(ص) او را رها کرد و به او دستور داد به خانهاش باز گردد و او را طلاق داد[۱۲]. زن کندی زینب دختر ابی جون بعد از مرگ ابراهیم فرزند رسول خدا(ص) که مادرش ماریه قبطیه بود، گفت: او اگر پیامبر بود، پسرش نمیمرد. پیامبر(ص) او را به خانهاش فرستاد. وقتی ابوبکر به خلافت رسید، این دو (سنی و زینب) خواستگار داشتند. ابوبکر پیشنهاد کرد یا همسر پیامبر باقی بمانند و در حجاب قرار گیرند یا با دیگری ازدواج کنند. آنان ازدواج را پذیرفتند. شوهر یکی به جزام و دیگری به جنون مبتلا شد[۱۳].[۱۴]
اعتراض به پیامبر
زینب دختر جحش به پیامبر(ص) اعتراض کرد که عدالت را رعایت نمیکند و برخی زنان دیگر مانند حفصه مدعی بودند اگر پیامبر آنان را رها کند، همسران مناسبی خواهند داشت. پیامبر(ص) ناراحت شد و بیست روز و به نقل من لا یحضره الفقیه بیست و نه روز از همسران خود کنارهگیری کرد و به مشربه ام ابراهیم رفت. دراین باره آیه قرآن نازل شد که اگر دنبال دنیا هستید، پیامبر(ص) شما را رها میکند و اگر با پیامبر و دنبال حق هستید، اجر شما دو برابر است[۱۵]. پیامبر از آنان خواست یا ایشان را انتخاب کنند یا جدا شدن از حضرت را که آنان پیامبر را برگزیدند[۱۶].[۱۷]
ولیمه ازدواج
دادن ولیمه در عروسی مستحب است. هنگامی که پیامبر(ص) با میمونه دختر حارث ازدواج کرد، غذایی از نوع سویق ولیمه داد[۱۸]. پیامبر(ص) با او در عمرةالقضاء ازدواج کرد و مراسم زفاف بعد از عمره در سرَف زیر قبهای برگزار شد. میمونه در سال ۵۱ در سرف درگذشت و همانجا دفن شد[۱۹].[۲۰]
خواستگاری زن انصاری از پیامبر
امام باقر(ع) گوید: زنی از انصار درحالی که لباس پوشیده و موهای خود را شانه کرده بود، بر پیامبر در خانه حفصه وارد شد و گفت: ای پیامبر، زن به خواستگاری شوهر نمیرود و من زنی هستم که مدتهاست بدون شوهرم و فرزندی ندارم؛ آیا تو نیاز داری؟ من خودم را به تو بخشیدم، اگر مرا بپذیری. پیامبر فرمود: خیر باشد و برایش دعا کرد؛ سپس فرمود: ای خواهر انصاری، خداوند به شما از جانب رسول خدا(ص) پاداش خیر دهد. به تحقیق که مردانتان مرا یاری کردند و زنانتان به من علاقهمندند. حفصه به زن گفت: چقدر بیحیایی و جرئت داری و علاقه شدید به مردان داری. پیامبر به حفصه فرمود: ای حفصه، دست از او بدار. او از تو بهتر است. به رسول خدا(ص) علاقه دارد؛ تو او را سرزنش میکنی و بر او عیب میگیری؛ سپس به زن گفت: بازگرد خداوند تو را رحمت کند. خداوند بر تو بهشت را واجب کرده به جهت علاقهای که به من داری و محبت و شادیات را به من اعلام کردی و به زودی دستور من خواهد آمد، اگر خدا بخواهد. در این باره آیه قرآن نازل شد که اگر زن مؤمنی خودش را به پیامبر بخشید، این حق پیامبر(ص) است که با او ازدواج کند و این برای دیگر مردان مسلمان نیست[۲۱]؛ پس هبه کردن زن خودش را به پیامبر برای حضرت جایز است اما برای دیگران حلال نیست[۲۲].[۲۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۴۳۰؛ ابونضر محمد بن مسعود عیاشی سمرقندی، تفسیر العیاشی، ج۱، ص۲۱۸: «وَ قَالَ الصَّادِقُ(ع): لَا يَحِلُّ لِمَاءِ الرَّجُلِ أَنْ يَجْرِيَ فِي أَكْثَرَ مِنْ أَرْبَعَةِ أَرْحَامٍ مِنَ الْحَرَائِرِ».
- ↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۷۵.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی (۱ج)، ص۱۴۱؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۴۹، (چ دارالکتب العلمیه)؛ ابن حجر، الإصابه، ج۸، ص۱۹۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۱۵ و ج۵، ص۴۲۱.
- ↑ فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی (۱ج)، ص۱۴۱؛ ابن عبدالبر، الإستیعاب، ج۱، ص۲۵ و ۵۵.
- ↑ در کافی ام ولد پس از نام خدیجه دختر خویلد آمده است و همانگونه که در برخی نسخههای کتاب کافی آمده، ام ولد صحیح است که منظور ماریه قبطیه است؛ امّا در نسخه جدید کتاب کافی دراین باره دقت نشده است؛ یعنی باید با ذکر واو ام ولد بیاید (محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱۰، ص۷۴۶، چ دارالحدیث).
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۲۱.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۹۰.
- ↑ شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الإمامیه، ج۴، ص۲۷۰.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ احمد بن محمد اشعری قمی، النوادر، ص۱۰۳؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۲۱.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۲۱. از این گزارش استفاده میشود که نام زن فریب خورده سناه بود و زینب دختر ابی جون به سبب اظهاراتش که نشانه عدم ایمان به رسالت است او را بازگردانده است. علامه مجلسی او را اسماء دختر نعمان دانسته (مرآة العقول، ج۲۰، ص۱۲۴). ابن عبدالبر (الاستیعاب، ج۴، ص۱۷۸۳) اختلاف اقوال را دراین باره نقل کرده است و اسماء را به نقلی از قبیله بنی جون دانسته است.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۴۲۱.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ ﴿يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ إِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا وَزِينَتَهَا فَتَعَالَيْنَ أُمَتِّعْكُنَّ وَأُسَرِّحْكُنَّ سَرَاحًا جَمِيلًا * وَإِنْ كُنْتُنَّ تُرِدْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَالدَّارَ الْآخِرَةَ فَإِنَّ اللَّهَ أَعَدَّ لِلْمُحْسِنَاتِ مِنْكُنَّ أَجْرًا عَظِيمًا﴾ «ای پیامبر! به همسرانت بگو: اگر خواستار زندگی این جهان و آرایههای آن هستید بیایید شما را برخوردار سازم و با شیوهای نیکو رهایتان کنم * و اگر خدا و پیامبرش و سرای واپسین را میخواهید، بیگمان خداوند برای نیکوکاران شما پاداشی سترگ آماده کرده است» سوره احزاب، آیه ۲۸-۲۹.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۶، ص۱۳۸ و ج۵، ص۴۲۱؛ شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۵۱۷؛ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۲، ص۲۶۷.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۳۶۸: «إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صحِينَ تَزَوَّجَ مَيْمُونَةَ بِنْتَ الْحَارِثِ أَوْلَمَ عَلَيْهَا وَ أَطْعَمَ النَّاسَ الْحَيْسَ».
- ↑ ابن عبدالبر، الإستیعاب، ج۴، ص۱۹۱۵-۱۹۱۸؛ ابن حجر، الإصابه، ج۸، ص۳۲۴.
- ↑ علی اکبر ذاکری|اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه (کتاب)|درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.
- ↑ ﴿وَامْرَأَةً مُؤْمِنَةً إِنْ وَهَبَتْ نَفْسَهَا لِلنَّبِيِّ إِنْ أَرَادَ النَّبِيُّ أَنْ يَسْتَنْكِحَهَا خَالِصَةً لَكَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ﴾ «و هر زن مؤمنی را که خود را به پیامبر ببخشد- اگر پیامبر بخواهد او را به همسری برگزیند- در حالی که این ویژه توست نه مؤمنان» سوره احزاب، آیه ۵۰.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۵، ص۵۶۸.
- ↑ اکبر ذاکری، علی، درآمدی بر سیره معصومان در کتابهای چهارگانه شیعه، ص ؟؟؟.