حضرموت
مقدمه
نام حضرموت در تورات آمده است[۱] و آن سرزمین بزرگی از یمن است که در جنوب جزیرةالعرب، نزدیک به دریا واقع است و از شرق به مرز عمان و غرب آن به شرق عدن منتهی می‌گردد[۲].
در این سرزمین تعدادی از قبایل زندگی می‌کردند. در ساحل جنوب شرقی آن، قبیله مَهرَه[۳] و در مرکز آن، یعنی دره حضرموت قبیله حضرموت و در قسمت بالای این دره، شاخه‌های صَدف و تُجیب و در شمال غربی آن، سکاسک و سکون از قبیله کِنده و شاخه‌هایی از حِمیَر و همدان در آن سکونت داشتند[۴]. از دره‌های مشهور حضرموت دره احقاف است که از سرزمین حضرموت تا ناحیه مَهرَه امتداد دارد و قبر حضرت هود(ع) در آن است و مردم مَهرَه آن را زیارت می‌کنند[۵].[۶]
قبیله حَضرموت
در تورات حضرموت را فرزند قحطان دانسته است[۷]. یاقوت حموی حضرموت را هم اسم مکان و هم نام قبیله دانسته است[۸] و نسب حضرموت را چنین آورده است: عمرو بن قیس بن معاویة بن جُشَم بن عبدشمس بن وائلة بن الغوث بن قطن بن عریب بن زهیر بن أیمن بن الهَمَیسع بن حِمیَر بن سبأ[۹]. ولی از منابع دیگرِ انساب، اطلاعات دقیقی از نقش حضرموت به عنوان یک قبیله به دست نمی‌آید و ما تنها نمی‌توانیم به نقل تورات اعتماد کنیم و حضرموت را نام قبیله بدانیم و آن‌گونه که از متن هَمدانی[۱۰] برمیآید شایسته است که این نام را برای سرزمین حضرموت به کار ببریم نه برای قبیله و بعضی از قبایلی که در منطقه حضرموت سکونت داشتند به نام حضرمی شناخته شده‌اند.
عنوان حضرموت در اوایل قرن چهارم میلادی در دوران شمریهرعش بر لقب رسمی پادشاهان سبأ افزوده شد و این نشان این است که این سرزمین استقلال خود را از دست داد و وابسته به کشور سبأ شد[۱۱]. حضرت رسول(ص) نیز وائل بن حجر بن سعد حضرمی را از منطقه حضرموت دانسته و چون قَیل این منطقه بود سرزمین‌هایی را که در اختیارش بود به وی واگذار کرد[۱۲] و او را بر فرمانروایان حضرموت ریاست داد[۱۳]. از نامه پیامبر به مهاجر بن ابی‌امیه برمیآید چندین پادشاه بر شبوه حکمرانی داشتند[۱۴] که رسول خدا(ص) آنان را تحت ریاست وائل بن حجر بن سعد حضرمی متحد کرد. از حضور چهار نفر از پادشاهان حضرموت به نام‌های حَمدة، مِخوس، مِشرَح و أبضعة[۱۵]، که در مدینه نزد پیامبر اسلام آمدند، برمیآید که چندین پادشاه بر حضرموت حکومت داشتند که با یکدیگر متحد نبودند و پیامبر وائل بن حجر بن سعد حضرمی را بر آنها ریاست داد. از منابع برمیآید برخی از حضرمی‌ها هم‌پیمان قریش و شریک تجاری آنان بوده‌اند[۱۶].
بدین‌صورت، بر ما معلوم می‌گردد، حَضرموت جایگاه قبایل حِمیَری، مَهره و کنده بود و مردم شهر شبوه از حِمیر[۱۷] و شِبام از «بنوفهد» از حِمیر و حَورة و قاره از کنده[۱۸] و عَندَل از صدف بودند[۱۹] و بر حَضرَموت شماری از اقیال حکومت می‌کردند که خود را پادشاه می‌خواندند و اینان تنها مالکان دره‌های خود بودند و با یکدیگر متحد نمی‌شدند حتی با هم در نزاع و پیکار بودند؛ یعقوبی از پیکارهای جانسوزی بین کنده و حضرموت خبر می‌دهد که به نابودی آنها منجر شد[۲۰].[۲۱]
منابع
پانویس
- ↑ سفر پیدایش، باب ۱۰، آیه ۳۶.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۶؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، الجزء الثانی، ص۲۷۰ (ذیل کلمه حضرموت).
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۰.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۸ و ۱۶۶.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۷۰.
- ↑ منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص:۶۸-۶۹.
- ↑ سفر پیدایش، باب ۱۰، آیه ۳۶.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، الجزء الثانی، ص۲۶۹ (ذیل کلمه حضرموت).
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، الجزء الثانی، ص۲۷۰؛ یاقوت حموی، المقتضب، تحقیق ناجی حسن، ص۳۶۷.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۸ و ۱۶۶.
- ↑ جواد علی، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، الجزء الثانی، ص۵۳۰.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، المجلد الأول، ص۳۴۹.
- ↑ محمد حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد(ص)، ترجمه سید محمد حسینی، ص۲۹۶ و ۲۹۹.
- ↑ محمد حمیدالله، نامه‌ها و پیمان‌های سیاسی حضرت محمد(ص)، ترجمه سید محمد حسینی، ص۲۹۷.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، المجلد الأول، ۳۴۹.
- ↑ واقدی، المغازی، تحقیق مارسدن جونز، المجلد الأول، ص۱۵ و ۶۴.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۷۱.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۹ و ۱۶۸.
- ↑ حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۶۷.
- ↑ یعقوبی، تاریخ، جلد اول، ص۲۶۷.
- ↑ منتظرالقائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص:۶۹-۷۱.