سیره اخلاقی امام حسین در معارف و سیره حسینی
اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث سیره امام حسین است. "سیره اخلاقی امام حسین" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
روایاتی از امام حسین(ع) در زمینه آداب اخلاقی و پند و اندرز وارد شده است مانند اینکه شخصی به حضرت نوشت مرا با دو حرف اندرز دهید. حضرت در پاسخ او مرقوم فرمود: «آن کس که با ارتکاب معصیت و نافرمانی خدا، در پی انجام کاری باشد، دیرتر به خواسته‌اش می‌رسد و آنچه از آن بیم داشت زودتر به سراغش خواهد آمد.
اخلاق و تربیت معنوی
- از امام حسین(ع) در مورد خیر دنیا و آخرت سؤال شد، آن بزرگوار در پاسخ مرقوم فرمود: به نام خداوند بخشنده مهربان، اما بعد؛ کسی که رضای خدا را هرچند به نارضایتی مردم بینجامد جلب کند، خداوند او را از مردم بی‌نیاز می‌کند و هرکس رضایت مردم را هرچند با نارضایتی خدا به دست آورد، خداوند او را به مردم وامی‌گذارد. و السّلام[۱].
- امام(ع) در بیان اقسام عبادت و درجات بندگان الهی می‌فرماید: گروهی خداوند را با شوق به ثواب و پاداش، عبادت می‌کنند که این قسم پرستش، عبادت بازرگانان است، برخی او را به جهت ترس و بیم از عذابش می‌پرستند، این نوع پرستش، عبادت بردگان تلقّی می‌شود و دسته‌ای خدا را از سر سپاس و شکر نعمت‌های بی‌کرانش می‌پرستند، این نوع پرستش، عبادت آزادگان و برترین نوع عبادت به شمار می‌آید[۲].
- حضرت در مورد آثار و نتایج عبادت حقیقی می‌فرماید: «مَنْ عَبَدَ اللَّهَ حَقَّ عِبَادَتِهِ، آتَاهُ اللَّهُ فَوْقَ أَمَانِيِّهِ وَ كِفَايَتِهِ»[۳].
- در پاسخ به پرسشی پیرامون ادب فرمود: ادب آن است که وقتی از خانه‌ات بیرون می‌روی، با هرکس روبرو شوی او را برتر از خود بدانی[۴].
- امام حسین(ع) فرمود: اگر اموالت به حال تو سودمند بود از آن بهره‌برده‌ای، تو برای آن ماندگار نیستی و مال نیز برای تو ماندنی نیست. بنابراین، پیش از آن‌که خود طعمه آن شوی، از آن بهره‌برداری نما و هزینه‌اش کن[۵].[۶]
پندهای ارزشمند
- شخصی به حضرت نوشت مرا با دو حرف اندرز دهید. حضرت در پاسخ او مرقوم فرمود: «مَنْ حَاوَلَ أَمْراً بِمَعْصِيَةِ اللَّهِ كَانَ أَفْوَتَ لِمَا يَرْجُو وَ أَسْرَعَ لِمَجِي‌ءِ مَا يَحْذَرُ»[۷].
- مردی خدمت امام حسین(ع) رسید و بدو عرضه داشت: من فردی معصیت‌کارم و نمی‌توانم از انجام آن خودداری کنم، مرا پندی دهید، امام(ع) فرمود: «افْعَلْ خَمْسَةَ أَشْيَاءَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ، فَأَوَّلُ ذَلِكَ: لَا تَأْكُلْ رِزْقَ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ؛ وَ الثَّانِي: اخْرُجْ مِنْ وَلَايَةِ اللَّهِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ؛ وَ الثَّالِثُ: اطْلُبْ مَوْضِعاً لَا يَرَاكَ اللَّهُ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ؛ وَ الرَّابِعُ: إِذَا جَاءَ مَلَكُ الْمَوْتِ لِيَقْبِضَ رُوحَكَ فَادْفَعْهُ عَنْ نَفْسِكَ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ؛ وَ الْخَامِسُ: إِذَا أَدْخَلَكَ مَالِكٌ فِي النَّارِ فَلَا تَدْخُلْ فِي النَّارِ وَ أَذْنِبْ مَا شِئْتَ»[۸].
- از جمله روایاتی که در خصوص پندهای سودمند امام حسین(ع) وارد شده می‌توان به این روایت اشاره کرد: ای فرزند آدم! اندکی بیندیش و با خود بگو: پادشاهان و سلاطین و دنیاداران کجایند؟ آنان‌که به آبادانی زمین پرداخته و نهرها جاری ساختند و درخت‌ها کاشتند و شهرها ایجاد کردند ولی با نگرانی از آنها جدا شدند و دیگران آنها را به ارث بردند و دیری نمی‌پاید که ما نیز به آنان خواهیم پیوست. ای فرزند آدم! مردنت را بیاد آور و استراحتگاه خویش را در قبر یادآور شو و آن زمان که در پیشگاه حق قرار می‌گیری و اعضای بدنت بر ضد تو گواهی می‌دهند، روزی که گام‌ها در آن می‌لرزد و نفس‌ها به گلوگاه می‌رسد و برخی چهره‌ها سفید و نورانی و برخی سیاه می‌شوند و رازها فاش می‌گردد و میزان الهی را که برای سنجش اعمال نصب می‌شود، به یاد آور. ای فرزند آدم! مرگ پدران و فرزندانت را متذکر شو که چگونه بسر بردند و در کجا اقامت گزیدند و گویی تو نیز به زودی در جایگاهشان قرار خواهی گرفت و درسی برای عبرت‌آموزان خواهی شد.
- امام حسین(ع) طی ایراد خطابه‌ای فرمود: مردم! در کسب فضائل اخلاقی، با یکدیگر رقابت کنید و در به دست آوردن سود نیکوکاری بشتابید و در کار خیری که شتاب نداشته باشید آن را خیر و معروف ندانید، با انجام کار نیک سپاس دیگران را نسبت به خود به دست آورید و در اثر سستی در انجام کار پسندیده، زبان مردم را به مذمت و بدگویی خویش نگشایید. اگر فرد ناتوانی را توانایی بخشیدید و او محبّت شما را سپاس نگفت، غمگین مشوید زیرا خداوند اهل فضل و کرم است و بزرگترین پاداش‌ها را به شما عنایت خواهد فرمود و یقینا پاداش الهی باارزش‌تر و بزرگ‌تر از پاداش دیگران است. به هوش باشید! که نیازمندی مردم به شما خود، یکی از بزرگترین نعمت‌های خداوند نسبت به شماست. بنابراین، هیچگاه از مراجعه آنان خسته نشوید که در این صورت این نعمت تبدیل به بلا خواهد شد[۹].[۱۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ امالی صدوق، ص۱۶۷.
- ↑ تحف العقول، ص۱۷۵.
- ↑ «کسی که خداوند را آن‌گونه که شایسته است، پرستش نماید خداوند موهبتی بالاتر از آرزوها و فراتر از آنچه او را کفایت می‌کند، بدو عنایت خواهد کرد» بحار الانوار، ج۷۱، ص۱۸۴.
- ↑ دیوان الامام الحسین، ص۱۹۹.
- ↑ بحار الانوار، ج۷۱، ص۳۵۷.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۳۰۷.
- ↑ «آن کس که با ارتکاب معصیت و نافرمانی خدا، در پی انجام کاری باشد، دیرتر به خواسته‌اش می‌رسد و آنچه از آن بیم داشت زودتر به سراغش خواهد آمد» کافی، ج۲، ص۳۷۳.
- ↑ «پنج چیز را انجام بده آن‌گاه هر گناهی را خواستی مرتکب شو. نخست: رزق و روزی خدا را مخور و هر گناهی خواستی انجام ده. دوم: از حکومت و ولایت الهی بیرون رو و هر گناهی خواستی مرتکب شو. سوم: جایی را برای خود برگزین که خدا تو را نبیند، سپس هر گناهی که خواهی انجام ده. چهارم: هرگاه فرشته مرگ برای گرفتن جانت وارد شد او را از خود دور کن، پس از آن هر گناهی خواستی انجام ده. پنجم: هرزمان مالک دوزخ خواست تو را وارد آتش دوزخ کند، داخل آتش مشو و آن‌گاه هر گناهی خواستی انجام ده» بحار الانوار، ج۷۸، ص۱۲۶.
- ↑ کشف الغمه، ج۲، ص۲۹.
- ↑ حکیم، سید منذر، پیشوایان هدایت ج۵ ص۳۰۸.