آفرینش انسان در معارف و سیره رضوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث آفرینش انسان است. آفرینش انسان از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آفرینش انسان در قرآن - آفرینش انسان در کلام اسلامی - آفرینش انسان در نهج البلاغه - آفرینش انسان در معارف و سیره علوی - آفرینش انسان در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردآفرینش آدم
آفرینش آدم از سوی خداوند که برابر آنچه در متون مقدس آمده خلقتی بر صورت خداوند بود[۱]، چنان که در متون اسلامی روایتی از نبی مکرم اسلام (ص) آمده است که فرمود: «أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ آدَمَ عَلى صُورَتِهِ»[۲]، برخی را به این توهم افکند که او جوهری متفاوت و خداگون دارد. از این‌رو، از امام رضا (ع) پرسیده‌اند: آیا در آدم از جوهریت خداوند چیزی وجود دارد؟ آن حضرت این پرسش را سؤال مردی می‌داند که بر غیر سنت مشی می‌کند[۳]. همچنین از امام صادق (ع) درباره سخن پیامبر (ص) پرسیدند که آن حضرت می‌فرماید: آن صورت محدثه مخلوقه‌ای است که خداوند آن را برگزید و بر دیگر صورت‌های گوناگون برتری داد و به خود اضافه کرد، چنان که کعبه و روح را به خود نسبت می‌دهد[۴]. اما امام رضا (ع) در پاسخ مردی که می‌گوید برخی چنین روایت می‌کنند که خداوند آدم را بر صورت خویش آفرید، بر می‌آشوبد و می‌فرماید: اینان اول حدیث را حذف کرده‌اند. امام سپس توضیح می‌دهد: روزی پیامبر بر دو مردی می‌گذشت که یکدیگر را بد می‌گفتند و یکی به دیگری گفت: خداوند صورت تو را قبیح گرداند و هر که را چون تو باشد. پیامبر (ص) وقتی شنید، فرمود: ای بنده خدا! به برادرت چنین مگو، خداوند آدم را بر صورت او آفرید[۵]. بدین گونه امام رضا (ع) رویکرد تشبیهی حاکم بر اندیشه عده‌ای از مسلمانان را اصلاح کرد. آدم به حکم آنکه «اولین” انسان روی زمین در عالم موجود بود، طبعاً بسیاری از «اول‌ها” به او منسوب است. چنان که گفته‌اند او اولین پیامبر[۶] و نخستین کسی بود که مایه آزمون خداوند قرار گرفت[۷]. نخستین کسی بود که از زن اطاعت کرد. نخستین کسی بود که شعر سرود[۸]. نخستین کسی بود که برایش قبر کندند و لحد ساختند[۹] و ملائکه وی را غسل دادند و لحدی برایش ساختند و گفتند این سنت آدم در فرزندانش است[۱۰]. او مختون به دنیا آمد[۱۱] و قریب به هزار سال در زمین زیست و سپس از دنیا رفت. او تنها کسی است که در بهشت دارای کنیه است و کنیه‌اش ابو محمد است و تنها کسی است که با شمایل ویژه و ریش بلند در آنجا ظاهر می‌شود[۱۲].
در کتاب مقدس آمده است: او ۱۳۰ سال بزیست، پس پسری شبیه و به صورت خود آورد و او را شیث نامید و ایام آدم بعد از آوردن شیث، هشتصد سال بود و پسران و دختران آورد. پس تمام ایام آدم که زیست ۹۳۰ سال بود[۱۳]. همین قول در متون اسلامی نیز دیده می‌شود[۱۴]، هر چند قول به ۷۳۰ سال[۱۵] که به نظر می‌رسد خطایی در استنساخ (جابجایی سبعمأة به جای تسعمأة) باشد و هزار سال[۱۶] نیز دیده می‌شود. آورده‌اند چون آدم در گذشت، وی را در غار کنز در ابوقبیس دفن کردند و به هنگام طوفان نوح جنازه‌اش بیرون آمد و حضرت نوح (ع) دوباره آن را به مکانش باز گرداند[۱۷]. فاصله زمانی آدم تا زمان پیامبر اسلام (ص) را ابن‌عباس چنین آورده است: از آدم (ع) تا نوح، ۲۲۰۰ سال؛ از نوح (ع) تا ابراهیم (ع)، ۱۱۳۴ یا ۱۱۴۲ سال؛ از ابراهیم (ع) تا موسی (ع)، ۵۷۰ یا ۵۶۵ سال؛ از موسی (ع) تا داوود (ع)، ۵۹۰ یا ۵۷۹ سال؛ از داوود (ع) تا عیسی (ع) ۱۹۵۳ سال و از او تا پیامبر اسلام (ص) ۶۰۰ سال[۱۸]. این زمان در مجموع کمتر از ۶۵۰۰ سال می‌شود[۱۹].
منابع
پانویس
- ↑ کتاب مقدس، سفر پیدایش، ۱: ۲۷.
- ↑ صحیح البخاری، ج۷، ص۱۲۵؛ الکافی، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۷۸۵-۷۸۶.
- ↑ الکافی، ج۲، ص۱۳۴.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۱۱۹-۱۲۰.
- ↑ عمدة القاری، ج۴، ص۴۹.
- ↑ الفرج بعد الشدة، ج۱، ص۱۱.
- ↑ الخصال، ص۲۰۹.
- ↑ الاحتجاج، ج۲، ص۹۲.
- ↑ المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۵۴۵.
- ↑ المحبر، ص۱۳۰؛ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۱۹.
- ↑ تاریخ مدینة دمشق، ج۷، ص۳۸۹؛ عمدة القاری، ج۴، ص۴۹.
- ↑ کتاب مقدس، سفر پیدایش، ۵: ۲-۵.
- ↑ کمال الدین و تمام النعمة، ص۵۲۳.
- ↑ الخرائج و الجرائح، ج۲، ص۹۶۴.
- ↑ الطبقات الکبری، ابن‌سعد، ج۱، ص۲۸؛ المعارف، ابن‌قتیبه، ص۲۰، ۵۶؛ تفسیر القرآن المجید، ص۴۰۰.
- ↑ عمدة القاری، ج۴، ص۴۹.
- ↑ المحبَّر، ص۱.
- ↑ واسعی، سید علی رضا واسعی، مقاله «آدم»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۵۰.