آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم خویش بوده است؟ (پرسش)

آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم خویش بوده است؟
آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم خویش بوده است؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم
مدخل اصلی	علم معصوم
	v; t; e;

آیا قضاوت‌های معصومان با استفاده از علم خویش بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.

پاسخ نخست

آیت‌الله سید عبدالحسین نجفی لاری در کتاب «آگاهی‌های آسمانی» در این‌باره گفته‌است:

«سید مرتضی در کتاب "انتصار"، استدلال اسکافی ابن جنید را در بحث قضاء -مبنی بر عدم جواز قضاوت امام به علم خویش- نقل می‌کند که وی چنین استدلال کرده است که: خداوند بین مؤمنان حقوقی قرار داده که آن حقوق را، بین مؤمنان و کفار باطل کرده است مثل ارث‌ بردن، ازدواج و خوردن ذبیحه آنان به عبارت دیگر: خداوند میان مؤمنان حقوقی قرار داده اما بین مؤمن و کافر حقوقی نیست؛ و خداوند پیامبرش را به کسی که کفر باطنی و اسلام ظاهری دارد "منافق" آگاه گردانیده است، اما حال منافق را برای مؤمنان آشکار نکرده است؛ زیرا در صورت آشکار شدن، با آنان ازدواج نمی‌کنند و ذبائح آنان را نمی‌خورند. وی و در نقد آن تصریح می‌کند که: "اولاً ما منع می‌کنیم که خداوند پیامبرش را به تمام جزئیات و باطن‌های کافران مطلع کرده باشد..."^[۱] این جواب ایشان، صریح است در اینکه علم امام محدود بوده و به تمامی موضوعات شامل نمی‌شود. نه تنها سید مرتضی چنین دیدگاهی دارد بلکه هر فقیهی که این منع را از زبان سید بیان نموده و بر آن اعتراضی نکرده باشد،^[۲] مانند صاحب جواهر و دیگران، در واقع دیدگاه سید را تأیید می‌کند»^[۳].

پاسخ‌های دیگر

۱. حجت الاسلام و المسلمین پیشوایی؛

حجت الاسلام و المسلمین مهدی پیشوایی و دیگر نویسندگان، کتاب «مقتل جامع سیدالشهداء» در این‌باره گفته‌‌اند: «هر چند معصومان (ع) در پرتو روح ولایت، به مسائل پشت پرده و ماورای طبیعی آگاه‌اند، به علل مختلف، از جمله دلایل تربیتی، مجاز نیستند از این علم در امور شخصی و اجتماعی خویش استفاده کنند؛ چرا که این‌گونه بهره‌برداری سبب می‌شود تبلیغ عملی آنان خدشه‌دار شود و دیگر نتوانند صبر در مصائب و گرفتاری‌ها را به دیگران توصیه کنند. کسی که در میدان جهاد و شهادت در راه خدا از این علم، بهره‌گیری کند و هر نوع تیر بلا را از اصابت به هدف باز دارد و پیوسته خود را از حوزه بیماری‌ها و گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها برهاند، دیگر نمی‌تواند امت را به استقامت و تحمل سختی‌ها دعوت کند؛ زیرا با اعتراض پیروانی مواجه خواهد شد که می‌گویند: کسی می‌تواند ما را به مسائل معنوی و سازنده توصیه کند که خود نمونه‌ای از این صفات برجسته انسانی باشد. بنابراین انسان‌های الهی چون سرمشق و الگودهنده به انسان‌های دیگر هستند، در برابر مشکلات و ناگواری‌ها همانند همه مردم، تلاش می‌کنند و از اسباب و ابزارهای عادی برای رفع آنها کمک می‌گیرند و چه بسا به دلیل نارسایی و کمبود امکانات، کوشش آنان عقیم بماند. شاهد این ادعا، سیره و بعضی از سخنان پیشوایان دین در این باره است که به نمونه از آن‌ها، اشاره می‌کنیم: (...) در روایات آمده است که معیار داوری‌های پیامبر (ص) و ائمه (ع)، همان اصول قضایی اسلام، یعنی اقامه شهود با سوگند بوده است، نه علم غیب و آگاهی‌های خارج از مجاری طبیعی، چنان که امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل می‌کند: من میان شما با شاهد و قسم داوری می‌کنم و برخی از شما در ادعای خود، زیرک‌تر است. پس هر مردی که از مال برادرش به سود او گرفتم و به او دادم، آن مال همانند پاره‌ای از آتش است.^[۴]^[۵] مقصود این است که هر کس بر ادعای خویش شاهد داشت یا سوگند یاد کرد، من به نفع او داوری می‌کنم؛ چه راست بگوید و چه دروغ. البته اگر با دروغ مالی را به دست آورد، آن مال همانند پاره‌ای از آتش جهنم است»^[۶].

پرسش‌های وابسته

منبع‌شناسی جامع علم معصوم

پانویس

↑ الانتصار فی انفرادات الامامیه، ص۴۹۴. برای اطلاع از دیدگاه سید مرتضی درباره عدم گستردگی علم امام رجوع شود به دیگر آثار سید از جمله: تنزیه الانبیا ص۱۸۰ و کتاب الشافی ص۱۸۸.
↑ نگاه کنید به: جواهر الکلام، ج۴۰، ص۸۶-۸۷.
↑ آگاهی‌های آسمانی، ص ۴۶ - ۴۹.
↑ «إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ‏ وَ الْأَیْمَانِ‏ وَ بَعْضُکُمْ أَلْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ فَأَیُّمَا رَجُلٍ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ مَالِ أَخِیهِ شَیْئاً فَإِنَّمَا قَطَعْتُ لَهُ بِهِ قِطْعَهً مِنَ النَّارِ؛کلَیْنی، الفروع من الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، ج ۷، ص ۴۱۴، ح ۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تصحیح علی اکبر غفاری، ج ۶، ص ۲۵۶٫.
↑ جعفر سبحانی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۶۱ – ۱۶۵٫.
↑ مقتل جامع سیدالشهداء؛ ج۱.

[1] الانتصار فی انفرادات الامامیه، ص۴۹۴. برای اطلاع از دیدگاه سید مرتضی درباره عدم گستردگی علم امام رجوع شود به دیگر آثار سید از جمله: تنزیه الانبیا ص۱۸۰ و کتاب الشافی ص۱۸۸.

[2] نگاه کنید به: جواهر الکلام، ج۴۰، ص۸۶-۸۷.

[3] آگاهی‌های آسمانی، ص ۴۶ - ۴۹.

[4] «إِنَّمَا أَقْضِی‏ بَیْنَکُمْ‏ بِالْبَیِّنَاتِ‏ وَ الْأَیْمَانِ‏ وَ بَعْضُکُمْ أَلْحَنُ بِحُجَّتِهِ مِنْ بَعْضٍ فَأَیُّمَا رَجُلٍ قَطَعْتُ لَهُ مِنْ مَالِ أَخِیهِ شَیْئاً فَإِنَّمَا قَطَعْتُ لَهُ بِهِ قِطْعَهً مِنَ النَّارِ؛کلَیْنی، الفروع من الکافی، تصحیح علی اکبر غفاری، ج ۷، ص ۴۱۴، ح ۱؛ شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، تصحیح علی اکبر غفاری، ج ۶، ص ۲۵۶٫.

[5] جعفر سبحانی، پرسش‌ها و پاسخ‌ها، ص ۱۶۱ – ۱۶۵٫.

[6] مقتل جامع سیدالشهداء؛ ج۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]