آیا مشخص بودن منابع علم امام با ازدیاد علم امام منافات دارد؟ (پرسش)
| آیا مشخص بودن منابع علم امام با ازدیاد علم امام منافات دارد؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
| مدخل اصلی | منابع علم معصوم |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
آیا مشخص بودن منابع علم امام با ازدیاد علم امام منافات دارد؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین یارمحمدیان در کتاب «ازدیاد علم امام از دیدگاه کتاب و سنت» در این‌باره گفته‌‌اند:
«اگرچه در احادیث منابع بسیاری، که هر یک حاوی علوم بی‌کرانی هستند، برای علم امام برشمرده‌اند، اما اثبات آنها سبب نفی منبعی دیگر به عنوان علم افزون نمی‌شود. البته توجه به این نکته لازم است که تعبیر منبعیت برای افزایش علم امام، با قدری مسامحه همراه است؛ چراکه خود افزایش، منبع نمی‌باشد و در حقیقت، این علم بی‌پایان خداوند است که در فرایند افزایش علم امام، منبع قرار می‌گیرد. با توجه به این نکته، علم افزون نه در چند روایت، بلکه در احادیث فراوانی در کنار همین منابع، به عنوان یکی از منابع علم امام مطرح شده است. حتی در بین روایاتی که مستند اشکال قرار گرفته‌اند، روایاتی از این دست وجود دارد[۱].
بنابراین همان‌گونه که برخی مانند مرحوم علی اکبر لاری تصریح کرده‌اند[۲]، علم افزون نیز در کنار این منابع، یک منبع مستقل برای علم امام قلمداد می‌شود. انبوهی منابع یادشده، موجب نفی علم افزون نمی‌گردد؛ زیرا از منظر شریف اهل بیت (ع) تمام آنها با همه گستردگی‌شان در مقایسه با علم افزون ناچیزند و علم افزون به عنوان بزرگ‌ترین منبع علم امام قلمداد می‌شود[۳]؛ چراکه منابع یادشده، هرچند از وسعت اعجاب‌انگیزی برخوردارند، اما از تنگنای محدودیت خارج نمی‌گردند و علمی که آبشخورش این منابع باشد نیز محدود است؛ ولی علم افزون که به علم الهی متصل می‌باشد، نامحدود است.
ویژگی دیگر علم افزون آن است که چنانچه به امام نرسد، همه منابع یادشده و علوم امام، به نابودی می‌گراید[۴]؛ هم شخصیت وجودی امام دچار ضعف، نقصان و از هم‌گسیختگی معنوی می‌گردد و هم به تبع آن، نظام آفرینش به نابسامانی می‌گراید. اما درباره سایر منابع، چنین نیست. این نشان از برتری علم افزون در مقایسه با منابع دیگر دارد.
از سوی دیگر، علم افزون حاوی علوم و حقایق جدیدی درباره آفرینش است و معارف تازه‌ای از شناخت خداوند پیش روی امام باز می‌کند که منابع یادشده، فاقد آنها می‌باشند. اگر نگوییم منابع یادشده تنها نشانه و پشتوانه‌ای برای امامت هستند و علم امام منحصر در علم افزون است، در کم‌ترین تصویر، علم افزون مکملی برای منابع یادشده می‌باشد.
اشکال دیگری که مطرح است، وجود روایاتی مبنی بر نفی علم افزون امام به عنوان منبعی در کنار منابع دیگر است. پاسخ آن‌که، ما در بین روایات مورد استناد، هیچ روایتی که در آن افزایش علم امام نفی شده باشد، پیدا نکردیم. از این‌رو این سخن فاقد مستند است. آن‌چه در روایات مورد استناد مطرح شده، اثبات منابع وراثتی علم امام است و این به معنای نفی علم افزون نمی‌باشد.
با توجه به آن‌چه تاکنون گذشت، افزایش علم امام اجتناب‌ناپذیر است و نیاز امام به این پدیده، ضروری می‌باشد»[۵].
منبع‌شناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۱۳۵، ح۱ و ص۱۳۸، ح۱۵ و ص۱۳۹، ح۳ و ص۱۴۰، ج۵، و ص۱۴۶، ح۲۱ و ص۱۵۲، ۳۲۵، ۳۹۲-۳۹۶، ۴۶۴-۴۶۶؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر، ج۱، ص۹۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۳۲۵، ح۳، ۴ و ص۲۳۹، ۲۵۳-۲۵۵، ۲۷۳، ح۵؛ صدوق، محمد بن علی، خصال، ج۲، ص۶۴۷، ح۳۷؛ مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص۲۸۲، ۳۱۴.
- ↑ نادم، محمد حسن، علم امام (مجموعه مقالات)، ص۲۳۸-۲۳۹؛ جی کلارک، لیندا؛ حقیری قزوینی، ابوالفضل، «علم امامان، علمی که شب و روز به امام می‌رسد»، امامت‌پژوهی، ج۶، ص۲۰۴؛ شاکر اشتیجه، محمدتقی، «منابع علم امام در قرآن»، امامت‌پژوهی، ج۶، ص۱۸۲.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۱۳۵، ح۱ و ص۱۳۸، ح۱۵ و ص۱۳۹، ح۳ و ۱۴۰، ح۵ و ص۱۴۶، ح۲۱ و ص۱۵۲، ۱۹۵، ح۲ و ص۳۰۳، ح۳ و ص۳۲۵، ۳۹۴، ح۱۱ و ۴۵۸-۴۶۰؛ قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر، ج۱، ص۹۷؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۲۲۵، ح۳، ۴ و ص۲۳۹، ۲۷۳، ح۵؛ صدوق، محمد بن علی، خصال، ج۲، ص۶۴۷، ح۳۷؛ مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص۲۸۲، ۳۱۴.
- ↑ جمعی از اصحاب ائمه، الأصول الستة عشر، ص۲۴۰، ۲۷۰؛ صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ص۱۳۱، ۳۹۲-۳۹۶، ۴۶۴-۴۶۶؛ کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۲۵۳-۲۵۵؛ مفید، محمد بن محمد، اختصاص، ص۳۱۲-۳۱۳؛ طوسی، محمد بن حسن، امالی، ص۴۰۹.
- ↑ یارمحمدیان، محمد تقی، ازدیاد علم امام از دیدگاه کتاب و سنت ص ۱۹۴.