جاودانگی اسلام
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ختم نبوت است. جاودانگی اسلام از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جاودانگی اسلام در فقه اسلامی - پرسش مرتبط ندارددین اسلام هدایت انسان‌ها تا روز قیامت را برعهده دارد و دینی جاودانه است: 
وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ لا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ
؛ «حَلَالُ مُحَمَّدٍ حَلَالٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا يَكُونُ غَيْرُهُ وَ لَا يَجِيءُ غَيْرُهُ ». شریعت اسلام با برخورداری از نظام امامت، تا قیامت ادامه دارد. بی‌توجهی به اهداف رسالت بشریت را از نتایج بعثت انبیا دور می‌سازد. ضرورت دستیابی به این مهم، در امامت بعد از پیامبر جلوه می‌کند.
مقدمه
دین اسلام داعیه هدایت انسان‌ها تا روز قیامت را دارد و از این نظر دینی جاودانه است[۱]. لازمه‌اش این است که انسان‌ها در آینده به معارفی دیگر نیازمندند که خداوند در اختیارشان قرار نداده است و این نقض غرض است.
چگونه می‌توان میان ثبات و همیشگی بودن اسلام با تحولات در نیازهای بشر در زمان و شرایط گوناگون جمع کرد. در پاسخ به مسئله فوق می‌گوییم دین اسلام دارای ویژگی‌هایی است که موجب پویایی و کارآمدی آن در همه شرایط می‌شود[۲].
جاودانه بودن قرآن کریم
کتاب آسمانی دین اسلام برخلاف دیگر متون دینی، از ویژگی جاودانه بودن بهره‌مند است. قرآن کریم در این خصوص می‌فرماید: وَإِنَّهُ لَكِتَابٌ عَزِيزٌ لا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ[۳]. این آیه شریفه دلالت دارد بر اینکه هیچگاه قرآن کریم، صحت و اعتبار خود را از دست نخواهد داد. در روایات نیز بر این واقعیت تصریح شده است، از جمله وقتی زراره درباره حلال و حرام از امام صادق (ع) می‌پرسد، حضرت در پاسخ می‌فرماید: "حلال محمد (ص) برای همیشه تا روز قیامت حلال است و حرام او تا روز قیامت حرام است، حلال و حرام دیگری نیست و نخواهد آمد"[۴].[۵]
امامت و ولایت و جاودانگی اسلام
هرچند رشته نبوت پایان یافته است، اما شریعت اسلام با برخورداری از نظام امامت، همچنان زنده و پویا تا قیامت ادامه دارد. بعثت انبیای الهی با اهدافی صورت پذیرفته است که بعد از رحلت رسول خدا (ص) خاموش نشده است. لذا نیاز بشر در دستیابی به نتایج بعثت انبیا هرگز مرتفع نمی‌گردد.
تلاوت آیات الهی، تعلیم کتاب و حکمت، بیدار کردن معرفت الهی، آگاه کردن مردم از اوامر و نواهی خداوند، اتمام حجت الهی، بشارت‌گری و بیم دهندگی، بیان حق و رفع اختلافات دینی، بالا بردن مقام انسان‌ها از رتبه حیوانیت به بالاترین کمالات انسانی و برقراری عدل و داد که از اهداف بعثت انبیا هستند، فقط به دوره زندگی خاتم الانبیا (ص) اختصاص ندارد.
بی‌توجهی به این اهداف بعد از رحلت ایشان، بشریت را از نتایج بعثت انبیا دور می‌سازد. ضرورت دستیابی به این مهم، در امامت بعد از پیامبر جلوه می‌کند؛ لذا امامت شیعی، ادامه و استمرار رسالت پیامبر اکرم (ص) است تا تمامی اهداف انبیا به ثمر نشیند. تنها تفاوت امام و نبی در آن است که وحی تشریعی که شاخص نبوت است، با رحلت پیامبر (ص) پایان می‌پذیرد، اما بقیه مقامات خاتم الانبیا در ائمه بعد از ایشان جلوه می‌کند.
حدیث منزلت که از سوی پیامبر اکرم (ص) درباره امیرالمؤمنین (ع) گفته شده است، به همانندی منزلت و وظایف پیامبر و امیرمؤمنان اشاره می‌کند و تفاوت مقامات این دو بزرگوار را در وحی و نبوت تشریعی می‌داند. این سخن بدین معناست که همه شریعت خاتم به‌طور کامل از جانب خداوند به نبی مکرم اسلام وحی گردیده است و هیچ شریعت جدیدی در نظام امامت به ائمه وحی نخواهد شد. ازاین‌رو، حلال و حرام خدا و پیامبر، تا روز قیامت به همان صورت باقی خواهند ماند[۶]. البته امامان معصوم وظیفه اساسی در مقام تبیین و روشن‌سازی شریعت پیامبر خاتم خواهند داشت.
با به پایان رسیدن سلسله نبوت، وحی الهی از نوع تشریعی، ختم گردید، اما وحی غیر تشریعی ختم نشده است. خداوند متعال در سوره قدر می‌فرماید: تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ[۷].
در این آیه، کلمه تَنَزَّلُ فعل مضارع است و بر استمرار نزول فرشتگان و روح دلالت می‌کند. در زمان رسول خدا (ص)، فرشتگان و روح بر پیامبر نازل می‌شدند و بعد از حضرتش، فرشتگان بر جانشینان آن حضرت فرود می‌آیند و این نزول تا روز قیامت ادامه خواهد داشت. لذا امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: " به درستی که شب قدر در هر سال است و در آن شب، امر آن سال نازل می‌شود و به تحقیق که بعد از رسول خدا (ص) برای آن اولیائی هستند"[۸].
سپس امام علی (ع) اوصیای پیامبر اکرم (ص) را که ملائکه در شب قدر بر آنان فرود آمده و امر آن سال را برایشان می‌آورند، معرفی می‌فرمایند: "من و یازده نفر از فرزندان من، اوصیای پیامبر هستیم، آنها که امام و محدّث هستند"[۹].
در این حدیث و ده‌ها روایت دیگر از ائمه معصومین (ع) به‌عنوان «مُحَدّث» یاد شده است که نشان از استمرار ارتباط میان خداوند متعال با جانشینان رسول گرامی اسلام دارد. این اتصال علمی و معنوی نه‌تنها با خاتمیت منافات ندارد بلکه ضامن جاودانگی دین مبین اسلام می‌باشد[۱۰].
منابع
پانویس
- ↑ سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۵، ج۱، ص۲۵۵ - ۲۶۴.
- ↑ الهی راد، صفدر، انسان‌شناسی، ص۱۸۶.
- ↑ و به راستی آن کتابی است ارجمند. در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است؛ سوره فصلت، آیه: ۴۱- ۴۲.
- ↑ «حَلَالُ مُحَمَّدٍ حَلَالٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ حَرَامُهُ حَرَامٌ أَبَداً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا يَكُونُ غَيْرُهُ وَ لَا يَجِيءُ غَيْرُهُ »؛ کافی، ج۱، ص۵۸.
- ↑ سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۵، ج۱، ص۲۵۵ - ۲۶۴.
- ↑ عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۲۰ ـ ۲۱.
- ↑ فرشتگان و روح (الامین) در آن، با اذن پروردگارشان برای هر کاری فرود می‌آیند؛ سوره قدر، آیه۴.
- ↑ «إِنَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ فِي كُلِ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ يَنْزِلُ فِي تِلْكَ اللَّيْلَةِ أَمْرُ السَّنَةِ وَ إِنَّ لِذَلِكَ الْأَمْرِ وُلَاةً بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ (ص)»؛ کافی، ج۱، ص۲۴۷.
- ↑ «أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِي أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُون»؛ کافی، ج۱، ص۲۴۷.
- ↑ سبحانی، محمد تقی و برنجکار، رضا، معارف و عقاید ۵، ج۱، ص۲۵۵ - ۲۶۴.