ابو اُبی انصاری
| ابو اُبی انصاری | |
|---|---|
 تصویر کهنی از شهر دمشق | |
| نام کامل | عبدالله بن عمرو بن قیس |
| جنسیت | مرد |
| کنیه | ابو اُبی |
| از قبیله | خزرج |
| مادر | ام‌حرام بنت ملحان |
| خویشاوندان | انس بن مالک (خاله‌زاده) |
| محل زندگی | بیت المقدس |
| درگذشت | دمشق |
| محل آرامگاه | باب الصغیر |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
مقدمه
از بنو نجار، تیره‌ای از قبیله خزرج که نام و نسبش بیشتر عبدالله بن عمرو بن قیس گفته شده است[۱] و به کنیه‌اش «ابو اُبیّ» شناخته می‌شود [۲]. در نام وی و پدرش اختلاف است. برخی نام او را شمعون[۳] و نام پدرش را به اختلاف، اُبی[۴] و کعب[۵] گفته‌اند. نام اُبی برای پدر وی، اشتباه است و از درآمیختن کنیه وی و نامش سرچشمه می‌گیرد؛ زیرا وی «عبدالله، ابواُبی» است که «ابو» به خطا «ابن» قرائت شده است[۶].
ابن اثیر و ابن حجر، شرح حال او را در چند جا، از جمله در عنوان «عمرو بن عبدالله» نیز آورده‌اند [۷] که نشان از جابه جایی نام وی با پدرش است؛ چنان که ذیل نام «اُبی بن عماره» نیز برخی اطلاعات مربوط به وی گزارش شده است[۸]، خلیفة بن خیاط، نام و نسبش را به صورت مشهور آورده، ولی وی را از تیره اوس دانسته است، نه خزرج[۹] ابن منده، نسبی را که خلیفة بن خیاط برای وی برشمرده، صحیح‌تر دانسته است[۱۰]، وی به مادرش منسوب شده و با عنوان «ابن ام‌حرام» از او یاد می‌شود[۱۱]؛ چنان که بدو «ابن امرأة عبادة بن صامت» نیز گفته‌اند[۱۲].
ابن حجر ذهبی، شرح حال دو نفر را با کنیه «ابواُبی» جداگانه آورده است و از ذهبی نقل کرده که دو حدیث برای ابوامیه دوم در مسند بَقی بن مُخلد یافته است. ابن حجر[۱۳] هرچند شرح حال این دو را در دو عنوان جداگانه آورده، ولی در نهایت هر دو را یک نفر دانسته است.
ابواُبیّ، ربیب عبادة بن صامت بود[۱۴]. مادرش ام‌حرام، دختر ملحان که خاله أنس بن مالک بود[۱۵] پس از همسر اولش به ازدواج عبادة بن صامت درآمد[۱۶]. ابن حجر که او را با عنوان «ابن امرأة عبادة بن صامت» ذکر کرده، اقوالی را در نسبت میان این دو آورده است. از جمله، وی را پسر خواهر عبادة بن صامت دانسته[۱۷]، چنانکه مزی نیز همین نسبت را صحیح می‌داند[۱۸]. نسبت «ابن اخته» تنها در صورتی می‌تواند صحیح باشد که عبادة بن صامت، با خواهر خود ازدواج کرده باشد.
ابواُبیّ از صحابه رسول خداست[۱۹] که از او با تعبیر «قدیم الاسلام»، و کسی که به هر دو قبله نمازگزارد، یاد شده است[۲۰]. در رخدادهای دوره رسول خدا (ص) از او یادی نیست. تنها گفته شده پدر و برادرش در جنگ بدر شرکت کردند، ولی خود وی توفیق حضور نیافت[۲۱]. او به شام رفت و در بیت المقدس منزل گزید[۲۲]. به همین دلیل، شرح حال نگاران، او را در شمار صحابه شامی دانسته‌اند[۲۳]، چنانکه ابن سعد و خلیفة بن خیاط، شرح حال او را در صحابه‌ای آورده‌اند که در شام مسکن گزیدند[۲۴]. پس از وی، از او نسلی در شام باقی ماند[۲۵].
حدیث معروف او از پیامبر، درباره سفارش آن حضرت به مصرف سنا[۲۶] و سَنّوت[۲۷] است که شفای هر بیماری غیر از مرگ معرفی شده است[۲۸].
حدیث دیگر وی، درباره سفارش رسول خدا (ص) به بزرگ داشتن نان است که برکات آسمان و زمین به واسطه آن به چنگ می‌آید[۲۹]. پیشگویی رسول خدا (ص) از آمدن حاکمانی که نمازشان را به تأخیر می‌اندازند و سفارش آن حضرت به خواندن نمازها در اوقات خود[۳۰]. از جمله روایات اوست. او همچنین درباره خواری شیطان در روز عرفه، حدیثی نقل کرده است[۳۱]. ابراهیم بن ابی عَبلَه و ابومُثّنی حِمصی، راوی روایات اویند[۳۲].
ابن منده، او را آخرین صحابی می‌داند که در فلسطین درگذشته است[۳۳] و گفته شده مرگ وی در دمشق رخ داد و مقبره‌اش در قبرستان باب الصغیر است[۳۴][۳۵]
جستارهای وابسته
- انس بن مالک (خاله‌زاده)
منابع
پانویس
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵؛ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲؛ ابن حبان، ص۹۱؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۴۸.
- ↑ ابن حجر، ج۴، ص۱۶۷.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۴.
- ↑ بخاری، التاریخ الکبیر، ج۵، ص۱۹.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۹.
- ↑ ر. ک: ابن حجر، ج۷، ص۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۲۳۷؛ ابن حجر، ج۴، ص۵۴۲.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵۵۵.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۹.
- ↑ ابن قانع، ج۲، ص۱۰۶؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۹؛ ابن اثیر، ج۳، ص۳۴۸.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۴۳.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۴.
- ↑ ابن اثیر، ص۴۶۶؛ ذهبی، تجرید، ج۲، ص۱۴۶.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲.
- ↑ این گفته ابن سعد ج۸، ص۳۲۰، که ام حرام پس از عبادة بن است، به همسری عمرو بن قیس در آمد صحیح نیست، بلکه به عکس، پس از عمرو بن قیس، عباده با ام حرام ازدواج کرد؛ زیرا ام حرام در آخرین سفرش که برای فتح قبرس بود، همراه عبادة بن صامت بود و همانجا درگذشت، بلاذری، ج۱، ص۱۸۱. بنا بر نقل می‌نیز ام حرام پس از شوی اولش، به همسری عبادہ بن صامت در آمد، مزی، ج۳۵، ص۳۳۹.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۴.
- ↑ مزی، ج۲۳، ص۱۲.
- ↑ طبرانی، ج۱، ص۳۰؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۸.
- ↑ طبرانی، ج۱، ص۳۰؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۵؛ مزی، ج۳۳، ص۱۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲؛ خلیفة بن خیاط، ص۵۵۵.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲.
- ↑ گیاه دارویی مسهل که مشهور آن سناء مکی است، در معجم ابن قانع، ج۲، ص۱۰۷ والسمن، به جای شنا.
- ↑ چندین معنا دارد؛ در این حدیث، یعنی عسل.
- ↑ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۳؛ حاکم، ج۴، ص۲۰۱؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۱۵۵؛ ابن اثیر، ج۶، ص۴؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۴.
- ↑ طبرانی، ج۱، ص۳۲؛ ابن قانع، ج۲، ص۱۰۷.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۲۸۲؛ احمد بن حنبل، ج۵، ص۳۱۴؛ ابوداوود، ج۱، ص۱۰۷.
- ↑ ابن قانع، ج۲، ص۱۰۷.
- ↑ بخاری، الکنی، ص۷؛ ابونعیم، ج۵، ص۲۸۳۳؛ ابن ابی‌حاتم، ج۵، ص۱۱۷؛ مزی، ج۳۳، ص۱۲.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۴.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۷۳؛ می، ج۳۳، ص۱۲.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «ابوابی ابن ام‌حرام انصاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۱۰۸-۱۰۹.