استبصار در فقه اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث استبصار است. استبصار از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استبصار در فقه اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

«اِستبصار» هدایت یافتن مسلمان غیر شیعی به مذهب شیعه امامی. به فرد هدایت یافته «مستبصر» می‌گویند. بر استبصار در عبادات و غیر عبادات آثاری مترتّب است:

عبادات

قضای عبادات فوت شده از مستبصر در ایّام گمراهی، واجب است ـ هرچند برخی عدم وجوب آن را ترجیح داده‌اند ـ امّا اعاده عبادات انجام گرفته در دوران ضلالت که طبق مذهب خود صحیح به جا آورده، حتّی ـ به قول مشهور ـ حج در صورت عدم اخلال به رکن آن، واجب نیست، مگر زکات که باید اعاده شود. البته در مثل نماز، چنانچه استبصار پیش از خروج وقت محقّق شود، در اینکه اعاده نماز در وقت واجب است یا نه، اختلاف است.

در خصوص حج ـ بنابر قول به عدم وجوب اعاده و در صورت عدم اخلال به رکن ـ آیا مراد از رکن، رکن نزد مخالف است یا رکن نزد شیعه؟ مسئله اختلافی است.

در مورد زکات، اگر آن را به همکیش خود داده باشد اعاده واجب است؛ امّا اگر به اهل ولایت (شیعه) پرداخت کرده است واجب نیست؛ هرچند بعضی اعاده را مطابق احتیاط دانسته‌اند.

غیر عبادات

فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده‌اند. برخی تنها به آن اشاره کرده و گفته‌اند: اگر مخالف چیز نجسی را بشوید، چنانچه شستن آن مطابق مذهب شیعه بوده، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنابر اقوی لازم است دوباره آن را بشوید.

اگر مخالف طبق مذهب خود همسرش را طلاق دهد، در صورتی که طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، بنابر تصریح برخی می‌تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به وی رجوع کند.

حق النّاسِ ثابت بر ذمّه مخالف، پس از استبصار نیز بر ذمّه او باقی است و باید به صاحبانش بازگرداند.

ظاهر کلمات فقها، بلکه تصریح بعضی، یکسان بودن فرقه‌های مختلف اسلامی ـ حتّی فرقه‌هایی مانند ناصبیان و غالیان که محکوم به کفرندـ در احکام یاد شده است؛ گرچه برخی در گروههای محکوم به کفر، توقّف کرده‌اند.

منابع

1. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت