اسحاق بن جعفر صادق هاشمی علوی مدنی در تاریخ اسلامی

مقدمه

اسحاق از مادری پرهیزکار به نام حمیده بربریه در سرزمین عریض زاده شد. او برادر پدر و مادری امام موسی بن جعفر و از بزرگان و پرهیزکاران روزگار خود به شمار می‌‌رفت. همسرش نفیسه دختر حسن بن زید بود و از وی سه فرزند به نام‌های «محمد»، «حسن» و «حسین» به جای ماند. اسحاق از جمله شیعیان مخلصی است که مسیر صحیح را شناخت و به دیگران شناساند. او هرگز خندان دیده نمی‌شد، به همین جهت وی را حزین نامیدند ^[۱]. خاندان اسحاق به «اسحاقیین» مشهورند.

هر چند نحله‌ای از شیعیان پس از امام صادق(ع) او را امام شناختند، لکن او خودش نه تنها هرگز دست از تبلیغ امامت امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) برنداشت، بلکه از راویان وصیت و سفارش امام صادق(ع) به امامت امام موسی(ع) و نیز از شاهدان وصیت امام کاظم به پیشوایی فرزندش علی بن موسی الرضا بود^[۲].

هنگامی که امام کاظم وصیت می‌‌کرد، جماعتی را بر وصیت خود شاهد گرفت که از جمله آنها، اسحاق بود. امام(ع) پس از پایان وصیت، آن را مهر کرده و فرمود: کسی حق باز کردن این مکتوب را ندارد. لعنت خدا و ملائکه و رسولان بر کسی که چنین کند. وقتی که عباس فرزند بزرگ امام موسی(ع) به بهانه واهی آن کتاب را نزد قاضی گشود، اسحاق به شدت برآشفت و به یاری امام رضا(ع) شتافت و عباس را سرزنش کرد.

اصحاب رجال - اعم از شیعه و سنی - او را ستوده و توثیق کرده‌اند. ابن معین او را صدوق می‌‌خواند. سفیان بن عیینه و ابن کاسب هر گاه از او حدیثی نقل می‌‌کردند، وی را با عنوان ثقه یاد نموده و می‌‌گفتند: "حدَّثني الثِّقة"

ابن حبان او را در شمار ثقات نام برده و بخاری وی را از برادرش محمد موثق‌تر می‌‌داند.

شیخ مفید او را نیکوکار و اهل فضل و ورع می‌‌خواند که دارای احادیث و آثار فراوانی است.

شیخ طوسی او را در شمار اصحاب امام صادق(ع) و برقی علاوه بر آن او را در میان اصحاب امام باقر(ع) و امام کاظم(ع) نیز نام می‌‌برد.

اسحاق از امام باقر(ع)، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع)، سعید بن مسلم، صالح بن معاویه بن عبدالله بن جعفر، عبدالله بن جعفر مخرمی، عبدالرحمن بن ابی بکر ملیکی جدعانی، عبدالرحمن بن عبدالعزیز انصاری امامی و دیگران روایت می‌‌کند. و از او کسانی چون: ابراهیم بن منذر حزامی، محمد بن اسماعیل بن جعفر، یعقوب بن حمید بن کاسب و یعقوب بن محمد زهری روایت می‌‌کنند. روایات اسحاق در جوامع روایی شیعه و سنی مانند: اصول کافی، صحیح بخاری، سنن ابن ماجه، سنن ابی داوود و ترمذی آمده است ^[۳].

اسحاق روایت می‌‌کند که از امام صادق(ع) سؤال شد: برخی گمان می‌‌کنند ابوطالب کافر است. ایشان فرمودند: دروغ می‌‌گویند. او چگونه می‌‌تواند کافر باشد در حالی که در باره پیامبر(ص) چنین سروده است: "المتعلموا اَنّا وَجَدْنا محمّداً نبیّاً کَمُوسی خُطَّ فی اوّل الکُتُبِ"^[۴]. اسحاق پس از مهاجرت از مصر، به مدینه آمد، در همان جا زیست و پس از گذراندنِ عمری دراز در ۸۵ سالگی، سال ۲۰۸ﻫ.ق بدرود حیات گفت^[۵].^[۶]

جستارهای وابسته

منابع

عزیزی، رستگار، بیات، راویان مشترک ج۲

پانویس

↑ عمدة الطالب ۲۷۹.
↑ ارشاد مفید ۲۸۶.
↑ تهذیب الکمال ۴۱۶/ ۲ و معجم رجال الحدیث ۴۲/ ۳.
↑ الغدیر ۳۹۰/ ۷.
↑ المقفّی الکبیر ۲/ ۵۵ و وفیات الاعیان ۵/ ۴۲۴.
↑ عزیزی، رستگار، بیات، راویان مشترک، ج۲، ص 18.

[1] عمدة الطالب ۲۷۹.

[2] ارشاد مفید ۲۸۶.

[3] تهذیب الکمال ۴۱۶/ ۲ و معجم رجال الحدیث ۴۲/ ۳.

[4] الغدیر ۳۹۰/ ۷.

[5] المقفّی الکبیر ۲/ ۵۵ و وفیات الاعیان ۵/ ۴۲۴.

[6] عزیزی، رستگار، بیات، راویان مشترک، ج۲، ص 18.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]