اعجاز قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اعجاز قرآن است. اعجاز قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اعجاز قرآن در قرآن - اعجاز قرآن در کلام اسلامی - اعجاز قرآن در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
قرآن کریم خود را معجزه‌ای معرفی کرده است که همه جن و انس از آوردن مثل آن عاجز هستند﴿قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَالْجِنُّ عَلَى أَنْ يَأْتُوا بِمِثْلِ هَذَا الْقُرْآنِ لَا يَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَلَوْ كَانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهِيرًا﴾[۱] و معجزه بودن خود را برای تمام بشر در تمام دوره‌ها اعلان کرده است. ﴿أَمْ يَقُولُونَ افْتَرَاهُ قُلْ فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَيَاتٍ وَادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۲] [۳]
مسئله اعجاز در قرآن، از آغاز با عنوان یک واقعیت مسلم در میان علمای مسلمان، مطرح شده است.[۴] اندیشمندان از دیرزمان دربارهٔ اعجاز قرآن بحث کرده‌اند. ابوعبیدة قاسم بن سلام در قرن سوم و محمد بن زید واسطی در قرن چهارم را می‌توان از نخستین کسانی دانست که در این زمینه کتابی تألیف کرده‌اند.[۵] بیشتر محققان علوم قرآنی معتقدند اعجاز قرآن در همه ابعاد آن است؛ مانند فصاحت و بلاغت، بیان حکمت، مسائل اجتماعی و سیاسی، پیشگویی، نبودن اختلاف، تحریف پیدانکردن قرآن و جامعیت قرآن.[۶]
امام خمینی نیز قرآن را بزرگ‌ترین معجزه پیامبر اسلام(ص) می‌داند. در عصر نزول قرآن، مردم شبه‌جزیره عربستان بسیار بدوی و عقب‌افتاده بودند؛ در حالی‌که در قرآن، حقایق و معارفی وجود دارد که در جهان آن روز نبوده است؛ برای مثال مسائل عمیق عرفانی‌ای در آن مطرح شده است که در یونان و آثار فلاسفه آن، سابقه نداشته است؛[۷] حتی فلاسفه اسلامی که در مهد قرآن کریم رشد کرده و از آن استفاده‌ها نموده‌اند، آیاتی از قرآن کریم را که به‌صراحت، زنده بودن همه موجودات جهان را بیان کرده، تأویل کرده‌اند؛ در عین حال این مسئله در عرفان به‌خوبی تبیین شده است. به اعتقاد امام خمینی، مسائل عرفانی به آن صورت که در قرآن کریم هست، در کتاب‌های دیگر نیست[۸]
امام خمینی در بیان وجه اعجاز قرآن، راه خاصی ارائه می‌کند که نسبت به دیگر متکلمان و مفسران، از شمول بیشتری برخوردار است. ایشان در عین حال که اعجاز بلاغی، حسن ترکیب و غایت فصاحت قرآن را قبول دارد، بر این باور است که جهت برتر اعجاز قرآن، در معارف بلند و دقایق توحیدی آن است که عقول اهل معرفت در آن حیران می‌ماند.[۹] به اعتقاد ایشان، تحول معنوی و عرفانی که با قرآن در جهان ایجاد شده است، از همه مسائل دیگر برتر و بالاتر است.[۱۰] ایشان همانند دیگر اندیشمندان،[۱۱] معتقد است از موارد اعجاز قرآن که دربرگیرنده معارف حقایق الهی است، این است که آورنده قرآن کریم، انسانی مکتب‌نرفته بوده، در محیطی رشد یافته است که هیچ سخنی از این معارف بلند عرفانی و فلسفی نبوده است.[۱۲] به باور ایشان، جامعیت قرآن نیز که شامل همه حقایق و لطایف است، از معجزات قرآن شمرده می‌شود؛[۱۳] زیرا قرآن روشنگر و تبیان هر چیزی است ﴿وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَى هَؤُلَاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ﴾[۱۴] و شامل همه دستورها و احکامی است که بشر برای سعادت و کمال خود به آنها نیاز دارد.[۱۵].[۱۶]
منابع
پانویس
- ↑ «بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن آورند هر چند یکدیگر را پشتیبانی کنند همانند آن نمی‌توانند آورد» سوره اسراء، آیه ۸۸.
- ↑ «یا می‌گویند که آن (قرآن) را بربافته است (و از خداوند نیست)! بگو اگر راست می‌گویید ده سوره‌ای بربافته مانند آن بیاورید و هر که را هم می‌توانید به جای خداوند، (به یاوری) فرا خوانید» سوره هود، آیه ۱۳.
- ↑ امام خمینی، کشف اسرار، ۴۷.
- ↑ بنت‌الشاطی، اعجاز بیانی قرآن، ۷۵.
- ↑ ابن‌ندیم، کتاب الفهرست، ۶۳ و ۲۲۰؛ معرفت، علوم قرآنی، ۳۴۳.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱/۵۸–۶۰؛ معرفت، التمهید، ۴/۱۳۳.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۰۹–۲۱۰.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۱۰.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۶۴؛ امام خمینی، صحیفه، ۱۶/۲۰۹–۲۱۱.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۱۸/۲۶۲.
- ↑ طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱/۶۱؛ خویی، البیان فی تفسیر القرآن، ۴۸.
- ↑ امام خمینی، صحیفه، ۲۰/۲۳۹–۲۴۰؛ امام خمینی، چهل حدیث، ۲۰۱–۲۰۲؛ امام خمینی، آداب الصلاة، ۱۸۶ و ۲۶۳–۲۶۴.
- ↑ امام خمینی، آداب الصلاة، ۲۶۳–۲۶۴.
- ↑ «و (یاد کن) روزی را که در هر امّتی گواهی از خودشان بر آنان برانگیزیم و تو را بر اینان گواه آوریم و بر تو این کتاب را فرو فرستادیم که بیانگر هر چیز و رهنمود و بخشایش و نویدبخشی برای مسلمانان است» سوره نحل، آیه ۸۹.
- ↑ امام خمینی، ولایت فقیه، ۲۹.
- ↑ محسنی، احمد علی، مقاله «معجزه»، دانشنامه امام خمینی، ج۹، ص ۴۱۴ – ۴۱۹.