اقتدا کردن به حاکم در سیره معصوم

مقدمه

از برخی روایات استفاده می‌شود که معصومان (ع) پشت سر حاکمان زمان خود نماز می‌خواندند. در روایتی که از علی بن جعفر نقل شده، می‌خوانیم که او از برادرش امام کاظم (ع) درباره اختلاف قضاوت امیرالمؤمنین (ع) با دیگران می‌پرسد و حضرت چنین پاسخ می‌دهد: «ترسید به دستورهایش عمل نشود و اگر امیرالمؤمنین (ع) در حکومت استوار می‌ماند، تمام دستورهای کتاب خدا و قوانین حق را اجرا می‌کرد (ولی چنین نشد به گونه‌ای که) حسن و حسین (ع) پشت سر مروان نماز خواندند و ما هم همراه با آنان نماز جماعت می‌خوانیم»^[۱].

قسمت اول روایت راجع به اجرای قوانین، از امام باقر (ع) نیز پرسیده شده که حضرت می‌فرماید چون مردم از اطراف حضرت متفرق می‌شدند، به اجرای تمام دستورهای شرع نپرداخت و اگر حکومتش استوار می‌ماند، تمام دستورهای خدا و قوانین شرع را اجرا می‌کرد^[۲]. این اخبار نشان می‌دهد که مصلحت‌اندیشی در اجرای برخی احکام امری بوده که امیرالمؤمنین (ع) به آن توجه داشته است؛ به همین علت شیخ طوسی در روایتی نقل کرده که حضرت به امام حسن (ع) دستور داد از مردم بخواهد نماز مستحبی ماه رمضان را به جماعت نخوانند، اما چون با مخالفت جدی آنان روبرو شد، فرمود بگذارد هرگونه می‌خواهند، عمل کنند که در گذشته به آن اشاره شد^[۳].

منظور از این نماز، نماز تراویح است که عمر دستور داده بود به جماعت خوانده شود و آن را بدعت نیکویی دانست^[۴]؛ ولی چون بر خلاف سنت پیامبر (ص) بود، امام علی (ع) از آن نهی کرد و وقتی که با مخالفت جدی مردم روبرو شد، دستور داد همان‌گونه که می‌خواندند، اکنون نیز نماز را بخوانند. شیخ طوسی پس از نقل این روایت می‌نویسد: امیرالمؤمنین (ع) وقتی مشاهده کرد کار بر وی دشوار می‌شود و مردم دچار فتنه می‌شوند، به آنان اجازه می‌دهد طبق عادتشان نماز بخوانند^[۵]. در روایت کافی نیز از مخالفت مردم با دستور حضرت سخن به میان آمده و اینکه باعث اختلاف در میان سپاه حضرت می‌شده است^[۶]؛ بنابراین مصلحت‌اندیشی در مسائل حکومتی امری بدیهی و روشن است که حضرت به آن توجه داشته است. امام خمینی با توجه به این روایت علی بن جعفر که آن را صحیحه معرفی می‌کند و نیز دیگر روایات، نماز با اهل‌سنت را کافی می‌داند^[۷]^[۸].

منابع

ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه

پانویس

↑ «خَشِيَ أَنْ لَا يُطَاعَ وَ لَوْ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) ثَبَتَتْ قَدَمَاهُ أَقَامَ كِتَابَ اللَّهِ كُلَّهُ وَ الْحَقَّ كُلَّهُ وَ صَلَّى حَسَنٌ وَ حُسَيْنٌ وَرَاءَ مَرْوَانَ وَ نَحْنُ نُصَلِّي مَعَهُمْ»؛ علی بن جعفر عریضی، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص۱۴۴؛ محمد بن حسین حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۰۱؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۸۵، ص۷۳.
↑ «خَشِيَ أَنْ لَا يُطَاعَ وَ لَوْ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) ثَبَتَتْ قَدَمَاهُ أَقَامَ كِتَابَ اللَّهِ كُلَّهُ وَ الْحَقَّ كُلَّهُ»؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۶۳؛ همو، الإستبصار، ج۳، ص۱۷۳.
↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۰.
↑ فقال: نعم البِدْعَةُ هذه!؛ عبدالرزاق ابوبکر صنعانی، المصنف، ج۴، ص۲۵۹؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۲، ص۷۰۷.
↑ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۰.
↑ «وَ أَعْلَمْتُهُمْ أَنَّ اجْتِمَاعَهُمْ فِي النَّوَافِلِ بِدْعَةٌ فَتَنَادَى بَعْضُ أَهْلِ عَسْكَرِي مِمَّنْ يُقَاتِلُ مَعِي يَا أَهْلَ الْإِسْلَامِ غُيِّرَتْ سُنَّةُ عُمَرَ يَنْهَانَا عَنِ الصَّلَاةِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً وَ لَقَدْ خِفْتُ أَنْ يَثُورُوا فِي نَاحِيَةِ جَانِبِ عَسْكَرِي»؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۶۳.
↑ روح‌الله موسوی خمینی، الرسائل (الاجتهاد و التقلید)، چ اسماعیلیان، ج۲، ص۱۹۸.
↑ ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۲۰۵.

[1] «خَشِيَ أَنْ لَا يُطَاعَ وَ لَوْ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) ثَبَتَتْ قَدَمَاهُ أَقَامَ كِتَابَ اللَّهِ كُلَّهُ وَ الْحَقَّ كُلَّهُ وَ صَلَّى حَسَنٌ وَ حُسَيْنٌ وَرَاءَ مَرْوَانَ وَ نَحْنُ نُصَلِّي مَعَهُمْ»؛ علی بن جعفر عریضی، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص۱۴۴؛ محمد بن حسین حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۰۱؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۸۵، ص۷۳.

[2] «خَشِيَ أَنْ لَا يُطَاعَ وَ لَوْ أَنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ (ع) ثَبَتَتْ قَدَمَاهُ أَقَامَ كِتَابَ اللَّهِ كُلَّهُ وَ الْحَقَّ كُلَّهُ»؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۷، ص۴۶۳؛ همو، الإستبصار، ج۳، ص۱۷۳.

[3] شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۰.

[4] فقال: نعم البِدْعَةُ هذه!؛ عبدالرزاق ابوبکر صنعانی، المصنف، ج۴، ص۲۵۹؛ محمد بن اسماعیل بخاری، صحیح البخاری، ج۲، ص۷۰۷.

[5] شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۷۰.

[6] «وَ أَعْلَمْتُهُمْ أَنَّ اجْتِمَاعَهُمْ فِي النَّوَافِلِ بِدْعَةٌ فَتَنَادَى بَعْضُ أَهْلِ عَسْكَرِي مِمَّنْ يُقَاتِلُ مَعِي يَا أَهْلَ الْإِسْلَامِ غُيِّرَتْ سُنَّةُ عُمَرَ يَنْهَانَا عَنِ الصَّلَاةِ فِي شَهْرِ رَمَضَانَ تَطَوُّعاً وَ لَقَدْ خِفْتُ أَنْ يَثُورُوا فِي نَاحِيَةِ جَانِبِ عَسْكَرِي»؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۸، ص۶۳.

[7] روح‌الله موسوی خمینی، الرسائل (الاجتهاد و التقلید)، چ اسماعیلیان، ج۲، ص۱۹۸.

[8] ذاکری، علی اکبر، سیره سیاسی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه، ص ۲۰۵.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]