الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور (کتاب)
الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور مجموعه‌ای سی و سه جلدی که با زبان عربی به بررسی، تأویل و تفسیر قرآن کریم میپردازد. این مجموعه اثر جلال الدین سیوطی است و انتشارات دارال‍ف‍ک‍ر انتشار آن را به عهده داشته است.[۱]
| الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور | |
|---|---|
 | |
| زبان | عربی |
| نویسنده | جلال الدین سیوطی |
| ناشر | انتشارات دارال‍ف‍ک‍ر |
| محل نشر | بیروت، لبنان |
| سال نشر | ۱۴۱۴ ق ش |
| تعداد جلد | ۳۳ |
| فهرست جلدها | جلد اول، جلد دوم، جلد سوم، جلد چهارم، جلد پنجم، جلد ششم، جلد هفتم، جلد هشتم، جلد نهم، جلد دهم، جلد یازدهم، جلد دوازدهم، جلد سیزدهم، جلد چهاردهم، جلد پانزدهم، جلد شانزدهم، جلد هفدهم، جلد هجدهم، جلد نوزدهم، جلد بیستم، جلد بیست و یکم، جلد بیست و دوم، جلد بیست و سوم، جلد بیست و چهارم، جلد بیست و پنجم، جلد بیست و ششم، جلد بیست و هفتم، جلد بیست و هشتم، جلد بیست و نهم، جلد سی و یکم، جلد سی و دوم، جلد سی و سوم |
دربارهٔ کتاب
«الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور» به زبان عربی تفسیری است روایی که توسط جلال الدین سیوطی از عالمان بزرگ و کثیر التألیف اهل سنت شافعی مذهب نگاشته شده است. او در سال ۸۴۹ ق در مصر چشم به جهان گشود.
لقب او جلال الدین و کُنیه‌اش ابوالفضل و نسبت او به سیوطی به این جهت است که آسیُوط، یکی از شهرهای مصر زادگاه و وطن او و اجدادش می‌باشد. سیوطی را جزو نوابغ به حساب آورده‌اند؛ زیرا او در سن هشت سالگی تمام قرآن را آموخت و آن را به حافظه خویش سپرد و در جوانی به بالاترین مرحله علم و دانش دست یافت و در طول عمر ۶۲ ساله خود ششصد جلد کتاب تألیف نمود که بیشتر آنها، از آثار بس ارجمند، تحقیقی و تخصّصی به شمار می‌رود. او گفته است: علاوه بر حفظ تمام قرآن، دویست هزار حدیث را از حفظ داشته که بیشتر آنها را بر محور شناخت متن و سند ارائه می‌نموده است. سیوطی از قرآن‌پژوهان نامدار به‌ویژه در تفسیر و علوم قرآنی است. کتاب «الاتقان فی علوم القرآن» او پُرارج‌ترین و جامع‌ترین اثر در موضوع خود می‌باشد. او در زمینه تفسیر، نخست تفسیر مفصّلی به نام «ترجمان القرآن» نوشت و پس از مدّتی آن را تلخیص نمود و اسانید روایات آن را حذف کرد و نامش را «الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور» گذاشت.
سیوطی برای کسب علم و جمع‌آوری احادیث نبوی سفرهای متعددی به شهرها و کشورهای اسلامی نمود و حتّی کتابی جداگانه به نام لاغتباط فی الرحلة در همین باره نوشت. در کتاب دیگرش به نام «لتحدّث بنعمة الله» نام صد و سی تن از مشایخ و اساتید خود را ذکر کرده است. او همچنین به تربیت شاگردان دانشمند و نامداری همّت گماشته است. سیوطی از قائلان به فتح باب اجتهاد و کتابی به نام «الرّد علی من اخلد الی الأرض و جَهِلَ أنَّ الاجتهاد فی کل عصر فرض» نوشته که در مقدمه آن کتاب می‌نویسد: «بر مردم نادانی غلبه یافته است... و این نادانان نمی‌دانند که اجتهاد یکی از واجبات کفایی در هر عصری است و بر اهل هر زمانی واجب است که گروهی از آنان در هر گوشه‌ای از سرزمین‌های اسلامی، به این واجب قیام کنند»[۲]
در تبحّر این عالم بزرگ همین بس که تنها در موضوع علوم قرآنی سی و پنج جلد اثر علمی از خود بر جای نهاده است که «الاتقان فی علوم القرآن» یکی از آنها است. شاید بر اثر کثرت نگارش و قلم‌فرسایی بیش از حدّ بود که سرانجام مبتلا به درد شدید دست شد و پس از مدتی کوتاه در سال ۹۱۱ق چشم از جهان فروبست. منابع اصلی سیوطی در تألیف این اثر، بیشتر از همه «تفسیر طبری» و «صحاح ستّه» است.
سیوطی در این اثر، همه روایات نیوی مربوط به آیات قرآن را - هر چند ضعیف و مجعول- گردآوری نموده و مجموعه‌ای از صحیح و ضعیف را درهم آمیخته است و در آغاز هر سوره، نخست مکّی و مدنی بودن آن را یادآور می‌شود و سپس به ذکر فضیلت و ثواب قرائت آن میپردازد و آنگاه تفسیر روایی آیات را از صحابه یا تابعین نقل می‌کند و در این باره سبب نزول را بیان کرده و قرائت‌های گوناگون را نیز گوشزد نموده و گاه ناسخ منسوخ را هم یادآور می‌شود و در آیات الاحکام هم، به ذکر اقوال مختلف در آنها میپردازد و تمام این موارد را، در قالب روایات آن هم بدون هیچ اظهار نظری بیان می‌دارد. عمده امتیاز این اثر به جمع‌آوری روایات گوناگون و تتبّع بسیار پر ارج او در آثار صحابه و تابعین می‌باشد؛ مثلاً او از طبرانی در کتاب «الاوسط» و بیهقی در «الشعب» و از دینوری در «المجالسه» و از شوکانی در «فتح القدیر» و از خطیب در «تاریخ بغدادی» و از دیلمی در «مسند الفردوس» و از ترمذی در «نوادر الاصول» نام برده و ذکر روایت می‌کند. بنابراین می‌‌توان امتیاز این تفسیر را تنها جمع‌آوری بی‌قید و شرط روایات در منابع گوناگون، آن هم بدون جانبداری خاص دانست که تا دیگران بر اساس آن، خود به نقد و بررسی و صحّت و سقم یک یک آنها بپردازند.
این نکته را نیز نباید نادیده انگاشت که نفسِ گردآوری روایات آن هم به صورت درهم و برهم و بدون تفکیک صحیح از سقیم در واقع کاری غیرمحقّقانه به حساب می‌آید و چه بسا موجب سوء استفاده جاهلان و مغرضان هم بشود. افزون بر آن در مواردی از این اثر، چند روایت متعدد الاسناد با یک لفظ قریب المعنی ذکر شده که سبب اشتباه خواننده در برداشت از، مفهوم روایت می‌شود[۳][۴]
فهرست کتاب
در این مورد اطلاعاتی در دست نیست.
دربارهٔ پدیدآورنده
پانویس
- ↑ کتابخانه مدرسه فقاهت
- ↑ الناس قد غلب علیهم الجهل... ولم یشعر هؤلاء الجهله أنَّ الاجتهاد فرض من فروض الکفایات فی کل عصر و واجب علی اهل کل زمان أن یقوم به طائفه فی کلّ قطر
- ↑ التفسیر و المفسران، ج۲، ص۲۰۳؛ الدر المنثور، عبدالرحمن سیوطی، تحقیق عبدالرزاق المهدی و نجدت نجیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۲۱ق.
- ↑ کوشا، محمد علی، مقاله «تفسیر الدر المنثور»، دانشنامه معاصر قرآن کریم.
- ↑ وبگاه حدیث نت