امانتداری جبرئیل
امانتداری جبرئیل در قرآن
جبرئیل فرشته امین الهی است: 
مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ
[۱]، نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الأَمِينُ [۲] جبرئیل بر وحی و رسالت امین است[۳] و در مأموریت خود به هیچ روی خیانت نمی‌کند و آنچه را مانند قرآن مأمور تبلیغ آن است بدون هیچ گونه تصرّف[۴]، تغییر و تبدیل[۵] می‌رساند. در تمام طاعات، امین و از همه خیانت‌ها مبرّاست[۶]. برخی در آیه لا يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِن بَيْنِ يَدَيْهِ وَلا مِنْ خَلْفِهِ تَنزِيلٌ مِّنْ حَكِيمٍ حَمِيدٍ[۷] عبارت لا مِنْ خَلْفِهِ را به این معنا دانسته‌اند که باطل از ناحیه جبرئیل و رسول اکرم (ص) به قرآن راه نمی‌یابد[۸].
شاید از اینکه خداوند در سوره تکویر ۶ وصف "رسول"، "کریم"، "ذی قوّة"، "مکین"، "مطاع" و "امین" را به صورت پیاپی برای جبرئیل ذکر إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِندَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ[۹] و پس از آن تنها جنون را از رسول اکرم (ص) نفی کرده: وَمَا صَاحِبُكُم بِمَجْنُونٍ[۱۰] چنین به نظر برسد که جبرئیل از پیامبر اکرم (ص) برتر است؛ ولی این برداشت صحیح نیست، زیرا اولاً برای رسول اکرم (ص) نیز در سوره احزاب، ۶ وصف ذکر شده است: يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَسِرَاجًا مُّنِيرًا[۱۱][۱۲] ثانیاً آیات پیشین درصدد بیان این نکته‌اند که قرآن، کلام الهی است و از طریق وحی بر پیامبر نازل شده است؛ نه آنکه از اوهام جنون و با القای شیطان باشد و آنچه در رساندن این غرض مفید است بیان سلامت راه نازل کردن قرآن و ذکر اوصاف فرشته وحی و مبالغه در تنزیه وی از خطا و خیانت است، افزون بر این در آیات دیگری، برای رسول اکرم (ص) اوصافی ذکر شده که با وجود آنها شکی در برتری پیامبراکرم (ص) بر جبرئیل نمی‌ماند[۱۳]. برخی گفته‌اند: پیامبراکرم (ص) مخدوم جبرئیل (ع) است، زیرا ابتدای سلسله نزول و انتهای سلسله صعود است[۱۴][۱۵].
شبهه وهابیان در در ابلاغ رسالت جبرئیل
وهابیان ادعا می‌کنند: شیعیان معتقدند جبرئیل در ابلاغ رسالت خیانت کرده و آن را به جای این که به علی بن ابی طالب(ع) ابلاغ کند به پیامبر(ص) ابلاغ کرده است. ابن عبد ربه اندلسی (م ۳۲۸ق) می‌نویسد: الرافضة تقول: غلط جبرئيل في الوحي إلى محمد(ص) بترك علي بن أبي طالب[۱۶].
پاسخ
در پاسخ به این شبهه - هر چند مضحک - چند نکته شایسته یادآوری است:
نکته نخست: کسانی که چنین نسبتی به شیعه می‌دهند، خوب است دست‌کم مدرکی برای این ادعا ارائه دهند. آیا آنان چنین سخنی را از منابع اعتقادی شیعه گرفته‌اند یا از شخصی شنیده‌اند یا از روایت خاصی چنین مطلبی را نقل می‌کنند؟! بی‌تردید آنان از بین میلیون‌ها شیعه، که در سراسر جهان زندگی می‌کنند، حتی یک نفر را نخواهند یافت که در مخیله‌اش چنین توهمی خطور کند تا چه رسد به آن معتقد باشد. چنین نسبت‌های ناروا از کسانی صادر می‌شود که از روی حقد و عداوت به این القائات دامن می‌زنند. اگر واقعاً شیعه به خیانت جبرئیل در ابلاغ وحی باور داشت، پس چگونه است که در تمام شهرهای شیعه نشین، بالای مأذنه‌ها صدای «أَشْهَدُ أَنَ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ(ص)» به گوش می‌رسد؟ چگونه است که تمام خطبای شیعه ابتدای خطبه‌ها به رسالت آن حضرت گواهی می‌دهند؟ مگر نه آنکه وهابیان از شنیدن صدای صلوات هماهنگ شیعیان اعتراض دارند و آن را بدعت می‌دانند؟ اگر شیعه نسبت به جبرئیل چنین اعتقادی دارد، پس چگونه است که شیعیان در صلوات از نام پیامبر(ص) به عنوان ثقل کلام و محور اصلی یاد می‌کنند؟!
امروزه از طریق ماهواره‌ها و رسانه‌های صوتی و تصویری، در سراسر گیتی می‌توان صدای شیعه را شنید. آیا حتی در یک مورد می‌توان مدرکی یافت که شاهد این دروغ باشد؟! اگر شیعه چنین ادعایی دارد، پس چگونه است که کوچک‌ترین جسارت به پیامبر(ص) را بر نمی‌تابد؟! اگر وهابیان راست می‌گویند، چگونه است آن‌گاه که افرادی چون سلمان رشدی یا آن کشیش نروژی، به پیامبر اکرم(ص) جسارت کردند، هیچ صدای اعتراضی از آنها برنخاست، ولی در مقابل، علمای بیدار شیعه چون امام خمینی - زعیم عالیقدر جهان تشیع وقت - فتوا به اعدام سلمان رشدی داده است؟! اگر شیعه چنین اعتقادی دارد، پس چگونه است صبح و شام در تشهد نمازها به عنوان ذکر واجب، عبارت «أَشْهَدُ أَنَ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ» را سر می‌دهد؟! اگر شیعه چنین اعتقادی نسبت به جبرئیل دارد، پس چرا چنین مطلبی در هیچ کتابی از نویسندگان شیعه ثبت نشده است؟
نکته دوم: خوب است القاکنندگان این شبهه دست‌کم روشن کنند که شیعه در ابلاغ کدام وحی چنین نسبتی به جبرئیل می‌دهد؟ آیا منظور این است که همین قرآن قرار بود بر علی بن ابی طالب(ع) به عنوان پیامبر نازل شود ولی بر رسول الله(ص) نازل شد؟
اگر این باشد که خود قرآن، نام پیامبر(ص) را حداقل در چهار مورد آورده است.
قرآن می‌فرماید: مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ[۱۷] و می‌فرماید: مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ[۱۸]. حال چگونه ممکن است کسی مدعی شود همین آیات قرار بود بر علی بن ابی طالب(ع) به عنوان پیامبر نازل شود؟! آیا القا کنندگان این شبهه این تناقض را می‌فهمند؟!
نکته سوم: وهابیان مدعی‌اند که شیعه می‌گوید قرار بود قرآن بر علی بن ابی طالب(ع) نازل شود؛ ولی با خیانت جبرئیل بر پیامبر(ص) نازل شد؛ اما به این تناقض پاسخ نمی‌دهند که چنین ادعایی با خود قرآن سازگاری ندارد؛ زیرا برابر نص قرآن، فرشتگان الهی نمی‌توانند گناهی مرتکب شوند، پس چگونه جبرئیل توانسته خیانت کند؟!
قرآن می‌فرماید: لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ[۱۹].
در جای دیگر می‌فرماید: لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ[۲۰].
جالب آنکه قرآن، جبرئیل را به امانتداری ستوده و در این زمینه فرموده است: نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ * عَلَى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرِينَ[۲۱].
چنان که ملاحظه می‌شود در این آیه از جبرئیل با وصف «امین» یاد شده است. امین کسی است که خیانتی از او سر نمی‌زند. پس چگونه می‌شود از این تناقض باخبر بود و در عین حال ادعا کرد قرار بود این قرآن بر علی(ع) نازل شود؛ ولی جبرئیل خیانت کرد و آن را به پیامبر(ص) ابلاغ کرد؟!
نکته چهارم: امروزه صدها خطبه، نامه و روایت از اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، از شخص امیرمؤمنان علی(ع) گرفته تا امام عصر(ع)، در مصادر و منابع شیعی در دست است که در آنها به صراحت از پیامبر عظیم الشأن(ص) به عنوان رسول خدا(ص) یاد شده است، حال چگونه به پیروانشان نسبت داده می‌شود که آنها علی بن ابی طالب(ع) را رسول خدا می‌دانند و این جبرئیل بود که در ابلاغ وحی خیانت کرد؟! خود امیرمؤمنان(ع) درباره پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ خَاتَمُ النَّبِيِّينَ»؛ «شهادت می‌دهم معبودی جز خدا نیست. او یکتاست و شریکی ندارد و شهادت می‌دهم محمد عبد خدا و رسولش و ختم کننده پیامبران است»[۲۲]. در عبارتی دیگر می‌فرماید: «أَمِينُ وَحْيِهِ وَ خَاتَمُ رُسُلِهِ»؛ «پیامبر امین وحی و ختم کننده پیامبران است»[۲۳].
نکته پنجم: شیعه در اثبات امامت امیرمؤمنان به احادیثی چون منزلت، غدیر و حدیث اثنی عشر خلیفه تمسک می‌کند که همه اینها از پیامبر اکرم(ص) صادر شده است. حال، آیا معنی دارد بگوید اساساً پیامبر خدا، پیامبر نیست و شخص دیگری پیامبر است؟ آیا این دو ادعای متناقض، قابل جمع است؟! بعید است جعل کنندگان این اتهام، در این حد باشند که بتوانند از لوازم کلام خویش، سر در بیاورند!
نکته ششم: از بیان برخی مفسران استفاده می‌شود که نسبت خیانت به جبرئیل، ریشه در تفکرات یهود دارد؛ زیرا آنان بر این باور بودند که خداوند به جبرئیل دستور داده بود نبوت را در خاندان آنان قرار دهد؛ ولی جبرئیل خیانت کرده و آن را در خاندان اسماعیل قرار داده است؛ از این رو آنان به جبرئیل نسبت خیانت دادند. قرآن هم در پاسخ به آنها آیه ۹۷ سوره بقره را نازل کرد. در این آیه آمده است: قُلْ مَنْ كَانَ عَدُوًّا لِجِبْرِيلَ فَإِنَّهُ نَزَّلَهُ عَلَى قَلْبِكَ بِإِذْنِ اللَّهِ[۲۴][۲۵].
افترای نسبت خیانت به جبرییل توسط شیعه، از مضحک‌ترین سخنانی است که تا کنون شنیده شده و تا کنون هیچ مدرکی برای آن ارائه نشده و همین، برای اثبات افترا بودن آن کافی است.[۲۶].
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ آنجا فرمانگزاری امین است؛ سوره تکویر، آیه: ۲۱.
- ↑ که روح الامین آن را فرود آورده است؛ سوره شعراء، آیه: ۱۹۳.
- ↑ جامع البیان، ج ۳۰، ص ۱۰۰.
- ↑ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۱۸.
- ↑ مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۲۰.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۲، ص ۲۲۶.
- ↑ در حال و آینده آن، باطل راه ندارد، فرو فرستاده (خداوند) فرزانه ستوده‌ای است؛ سوره فصلت، آیه: ۴۲.
- ↑ تفسیر قرطبی، ج ۱۵، ص ۲۳۹.
- ↑ که این (قرآن) باز خوانده فرستاده‌ای گرامی است، توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد، آنجا فرمانگزاری امین است؛ سوره تکویر، آیه: ۱۹- ۲۱.
- ↑ و همنشین شما، دیوانه نیست؛ سوره تکویر، آیه: ۲۲.
- ↑ ای پیامبر! ما تو را گواه و نویدبخش و بیم‌دهنده فرستاده‌ایم؛ و فراخواننده به خداوند به اذن وی، و چراغی فروزان؛ سوره احزاب، آیه: ۴۵ - ۴۶.
- ↑ التفسیر الکبیر، ج ۲، ص ۲۲۶ - ۲۲۷؛ تفسیر صدرالمتالهین، ج ۳، ص ۴۶ - ۴۷.
- ↑ المیزان، ج ۲۰، ص ۲۱۸ - ۲۱۹.
- ↑ مواهب الرحمن، ج ۱، ص ۳۵۴.
- ↑ جمالی، احمد، دائرةالمعارف قرآن کریم، ج۹، ص ۴۹۶ - ۵۱۶.
- ↑ عقد الفرید، ج۱، ص۲۶۹.
- ↑ «محمد، پیامبر خداوند است» سوره فتح، آیه ۲۹.
- ↑ «محمّد، پدر هیچ یک از مردان شما نیست اما فرستاده خداوند و واپسین پیامبران است» سوره احزاب، آیه ۴۰.
- ↑ «از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمی‌پیچند و آنچه فرمان یابند بجای می‌آورند» سوره تحریم، آیه ۶.
- ↑ «در گفتار بر او پیشی نمی‌جویند و آنان به فرمان وی کار می‌کنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.
- ↑ «که روح الامین آن را فرود آورده است * بر دلت، تا از بیم‌دهندگان باشی» سوره شعراء، آیه ۱۹۳-۱۹۴.
- ↑ تفسیر القمی، ج۲، ص۱۰۶؛ الکافی، ج۸، ص۶۷.
- ↑ نهج البلاغه، خطبه ۱۷۳.
- ↑ «بگو: هر که دشمن جبرئیل است (آگاه باشد که) بی‌گمان او، آن (قرآن) را بر دلت با اذن خداوند فرو فرستاده است در حالی که آنچه را پیش از آن بوده است راست می‌شمارد و رهنمود و نویدی برای مؤمنان است» سوره بقره، آیه ۹۷.
- ↑ ر.ک: تفسیر الکبیر، ج۳، ص۱۹۵: قال مقاتل: زعمت اليهود أن جبريل(ع) عدونا، أمر أن يجعل النبوة فينا فجعلها في غيرنا فأنزل الله هذه الآية.
- ↑ رستم‌نژاد، مهدی، پاسخ به شبهات وهابیان علیه شیعه ص ۹۷