بدل بن محبر
موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد
آشنایی اجمالی
بدل بن البحیر[۱]، تنها در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة آمده است:
«قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اَللَّهُ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَلْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى عَنْ هِشَامِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ عَلِيٍّ اَلْمُعَلِّمِ عَنْ بَدَلِ بْنِ اَلْمُحَبَّرِ عَنْ شُعْبَةَ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنْ مُجَاهِدٍ قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ 
أَفَمَنْ وَعَدْنَاهُ وَعْدًا حَسَنًا فَهُوَ لَاقِيهِ
[۲] نَزَلَتْ فِي عَلِيٍّ وَ حَمْزَةَ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ»[۳].[۴]
شرح حال راوی
عنوان یاد شده، مصحّف بدل بن المحبر[۵] است، چنانکه در منبع اصلی و در کتاب‌های رجالی اینگونه ثبت شده است[۶].
نام کامل راوی، ابوالمنیر بدل بن المحبر البصری الیربوعی التمیمی است که حدود سال ۱۳۵ هجری قمری[۷] در شهر بصره به دنیا آمده است[۸]. کنیه‌اش «ابو المنیر»[۹] است و با کنیه‌های «ابو کریب»[۱۰] و «ابو الحسن» [۱۱] نیز از وی یاد شده است. برای بدل بن المحبر در کتاب‌های رجالی، القابی همچون الیربوعی[۱۲]، «التمیمی»[۱۳]، «البصری»[۱۴] و «الواسطی»[۱۵] ذکر شده است.
نام جدّ بدل بن المحبر، «المنبه» بوده و برخی نیز «المنیر» ذکر کرده‌اند[۱۶]. بدل بن المحبر از شیوخ بخاری بوده و بخاری شش حدیث از وی نقل کرده است[۱۷].[۱۸]
طبقه راوی
تاریخ دقیق ولادت و وفات بدل بن المحبر دانسته نیست. ذهبی در این زمینه دو سخن دارد:
- بدل بن المحبر حدود سال ۲۱۵ هجری قمری تقریباً در ۸۰ سالگی از دنیا رفته است[۱۹]
- مشخص نیست او در کجا و در چه تاریخی وفات کرده است[۲۰]. برخی نیز نوشته‌اند که وی در جوانی غرق شده است[۲۱].
با توجه به حدود سال وفات بدل بن المحبر می‌‌توان او را از راویان طبقه ششم دانست.[۲۲]
استادان و شاگردان راوی
در اسناد روایات، بدل بن المحبر از افراد بسیاری روایت کرده است؛ مانند بخاری، أبو مسلم ابراهیم بن عبدالله الکجی، ابراهیم بن محمد بن الحسن الحریری، ابراهیم بن المستمر العروقی، أبو الأزهر أحمد بن الأزهر النیسابوری، احمد ابن یوسف السلمی، اسحاق بن ابراهیم الصواف، الحسن بن یحیی الرزی، الحسین بن معدان، أبو بکر حفص بن عمر السیاری، حماد بن الحسن بن عنبسة الوراق، زید بن الحریش الأهوازی، سفیان بن زیاد بن آدم العقیلی، أبو بدر عباد بن الولید الغبری، أبو یحیی عبدالله بن أحمد بن أبی مسرة المکی، عبدالله بن إسحاق الجوهری بدعه، عبدالله بن خازم الأبلی، عبدالله بن الصباح العطار و عبدالله بن محمد بن عیشون الحرانی[۲۳] که از استادان حدیثی وی به شمار می‌روند.
اشخاص بسیاری نیز از بدل بن المحبر روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی وی به شمار می‌روند؛ نظیر إسماعیل بن مسلم العبدی، أبو جعفر جسر بن فرقد القصاب، جویریة بن بشیر، حرب بن أبی العالیه، حرب بن میمون الأنصاری، الخیل بن أحمد الأزدی صاحب العروض، زائدة بن قدامه، أبی علی سعید بن زون الثعلبی، سعید بن الفضل الزهری، شداد بن سعید أبی طلحة الراسبی، شعبة بن الحجاج، عباد بن راشد، عبدالسلام بن عجلان، عبدالملک بن الولید بن معدان، معاذ بن العلاء المازنی، معدی بن سلیمان صاحب الطعام، المفضل بن لاحق، بشر بن المفضل، أبی المقدام هشام بن زیاد، أبی الحارث الکرمانی و أم الحکم بنت ذکوان[۲۴].[۲۵]
مذهب راوی
ذکر نام راوی در کتاب‌های رجالی اهل سنت و عدم یادکرد وی در کتاب‌های رجالی شیعه، نیز ملاحظه روایات وی، از جمله روایت او در وصف ابوبکر[۲۶]، گواه روشنی بر سنّی بودن بدل بن المحبر است.[۲۷]
جایگاه حدیثی راوی
بیشتر رجالیان اهل سنت، با تعابیر گوناگونی به ستایش بدل بن المحبر پرداختند و او را توثیق کردند؛ مانند صدوق[۲۸]، «ثقة»[۲۹]، "ثقة حافظ"[۳۰]، "ليس به بأس"[۳۱] و "الحافظ الثبت"[۳۲].
در مقابل، برخی وی را تضعیف کرده‌اند؛ مانند ذهبی[۳۳] و دارقطنی[۳۴].
ابن حجر درباره تضعیف دارقطنی می‌نویسد: "فقال: ضعيف حدث عن زائدة بحديث لم يتابع عليه حديث ابن عقيل عن ابن عمر. قلت: والحديث المذكور رواه البزار قال: حدثنا بدل ثنا زائدة عن ابن عقيل عن ابن عمر أنّ رسول اللهa أمره أن ينادی في الناس أنّ من شهد أن لا إله إلا الله دخل الجنة الحديث"[۳۵].[۳۶]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: أ. منابع شیعی: تنقیح المقال، ج۱۲، ص۵۶، ش۲۹۱۳؛ الإفصاح عن أحوال الرواة الصحاح، ج۱، ص۱۷۸، ش۱۶۰؛ أضبط المقال فی ضبط أسماء الرجال، ص۳۳. ب. منابع سنّی: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۵۰، ش۲۰۱۳؛ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۳۹، ش۱۷۴۸؛ الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۱۵۳؛ التعدیل و التجریح، ج۱، ص۴۲۸، ش۱۶۸؛ إکمال الکمال، ج۷، ص۲۹۳؛ تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۸، ش۶۴۷؛ الکاشف فی معرفة من له روایة فی کتب السته، ج۱، ص۲۶۴، ش۵۴۴؛ المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۱۵۴، ش۸۵۸؛ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۸۳، ش۳۸۱؛ میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۰۰، ش۱۱۳۸؛ تاریخ الإسلام، ج۱۵، ص۸۱؛ إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵؛ توضیح المشتبه، ج۱، ص۳۹۵؛ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۷۱، ش۷۸۲؛ لسان المیزان، ج۷، ص۱۸۳، ش۲۴۰۶.
- ↑ آیا آنکه بدو وعده‌ای نیکو داده‌ایم و او آن را خواهد دید چون کسی است که او را از کالای زندگانی این جهان برخوردار کرده‌ایم؛ سوره قصص، آیه ۶۱.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۰، ص۸۸ به گزارش از تأویل الآیات الظاهره، ج۱، ص۲۵۸، ح۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 448.
- ↑ بدل بن المحبر بضم المیم و فتح المهملة و الموحدة. (شعب الإیمان، ج۵، ص۲۶۲، ش۶۶۰۲).
- ↑ ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۵۰، ش۲۰۱۳؛ مقدمة فتح الباری، ابن حجر، ص۳۹۰.
- ↑ ر.ک: تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۸۳، ش۳۸۱.
- ↑ ر.ک: الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۱۵۳.
- ↑ ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۵۰، ش۲۰۱۳؛ خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۵۴.
- ↑ ر.ک: الثقات (ابن حبان)، ج۸، ص۱۵۳.
- ↑ ر.ک: إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵.
- ↑ ر.ک: شعب الإیمان، ج۵، ص۲۶۲، ش۶۶۰۲. سمعانی: الیربوعی: بفتح الیاء المنقوطة بنقطتین من تحتها و سکون الراء و ضم الباء المنقوطة بنقطة و فی آخرها العین المهملة، هذه النسبة إلی بنی یربوع و هو بطن من تمیم. (الأنساب (سمعانی)، ج۱۳، ص۴۸۸، ش۵۳۱۳).
- ↑ ر.ک: مقدمه فتح الباری، ص۳۹۰. سمعانی: التمیمی: بفتح التاء المنقوطة باثنتین من فوقها و الیاء المنقوطة باثنتین من تحتها بین المیمین المکسورتین، هذه النسبة إلی تمیم، و المنتسب إلیها جماعة من الصحابة و التابعین و إلی زماننا هذا، و سمعان الذی ننتسب نحن إلیه بطن من تمیم أیضاً و ثم تمیم آخر و هو تمیم بن مرة. (الأنساب (سمعانی)، ج۳، ص۷۶، ش۷۳۷).
- ↑ ر.ک: التاریخ الکبیر، ج۲، ص۱۵۰، ش۲۰۱۳.
- ↑ ر.ک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۸، ش۶۴۷. سمعانی: الواسطی: بکسر السین و الطاء المهملتین، هذه النسبة إلی خمسة مواضع، أولها واسط العراق... و الثانی منسوب إلی واسط الرقة.... و الثالث واسط نوقان، وهی قریة علی باب نوقان طوس... و الرابع منسوب إلی واسط مرزاباد، وهی قریة بالقرب من مطیراباذ... و الخامس إلی واسط، و هی قریة ببلخ. (الأنساب (سمعانی)، ج۵، ص۵۶۱).
- ↑ ر.ک: إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵.
- ↑ إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 449-450.
- ↑ فقد بدل فی حدود سنة خمسعشرة و مائتین و قد قارب حدود الثمانین. (ر.ک: تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۸۳، ش۳۸۱؛ خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۵۴).
- ↑ بدل فقد و لا یدری أین مات، ولا أرخه أحد. (تاریخ الإسلام، ج۱۵، ص۸۲).
- ↑ ر.ک: سؤالات الأجری لأبیداود (سلیمان بن الأشعث)، ج۲، ص۱۲۲، ش۱۳۱۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 450.
- ↑ ر.ک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۹، ذیل ش۶۴۷.
- ↑ ر.ک: تهذیب الکمال، ج۴، ص۲۹، ذیل ش۶۴۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 451-452.
- ↑ «حدثنا بدل بن المحبر: أخبرنا شعبة عن سعد بن إبراهیم، قال: سمعت عروة بن الزبیر، عن عائشة أن النبیa قال لها: مری أبا بکر یصلی بالناس. قالت: إنه رجل أسیف متی یقم مقامک رق فعاد فعادت». (صحیح البخاری، ج۴، ص۱۲۲)؛ أن أبا بکر صلی بالناس فی وجع رسول اللهa و کان رسول اللهa فی الصف و هکذا رواه بدل بن المحبر عن شعبة. (السنن الکبری (بیهقی)، ج۳، ص۸۳).
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 452.
- ↑ میزان الاعتدال، ج۱، ص۳۰۰، ش۱۱۳۸.
- ↑ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۳۹، ش۱۷۴۸.
- ↑ إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵.
- ↑ إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۳۵۸، ش۶۸۵.
- ↑ تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۳۸۳، ش۳۸۱.
- ↑ ر.ک: المغنی فی الضعفاء، ج۱، ص۱۵۴، ش۸۵۸.
- ↑ ر.ک: مقدمة فتح الباری، ص۳۹۰.
- ↑ تهذیب التهذیب، ج۱، ص۳۷۱، ش۷۸۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۴، ص 452-453.