تقسیم غنائم در معارف و سیره نبوی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

غنائم چیست؟

«غنیمت» واژهای عربی از ریشه کلمه "غنم" است و در اصطلاح به اموال منقول و غیر منقولی گفته می‌شود که پس از پیروزی در جنگ نصیب رزمندگان می‌شود[۱]. غنائم و تقسیم آن در اسلام و در سیره نبوی (ص) تابع احکام و مقررات خاصی بود[۲].

معیار مالکیت غنائم در اسلام‌

غنائم جنگی؛ از مصادیق انفال‌

شیوه‌های استفاده از غنائم‌

  1. خوراکی‌ها: از آشامیدنی‌ها و غذاها در همان میدان جنگ استفاده می‌شد؛ زیرا استفاده کننده از آن، چه فقیر یا غنی، ناچار به حمل (خوراک و آذوقه) از دارالاسلام (مدینه) به سوی سرزمین جنگی بود که برای آن سختی بسیاری کشید[۲۰]. ‌
  2. ابزار آلات جنگی، لباس‌ها، اسب، شتر، گوسفند و... : که بر اساس معیار کلی تقسیم غنائم تقسیم می‌شد؛
  3. اسیران جنگی: این گروه جزء سپاه دشمن بودند که زنده دستگیر می‌شدند و آنها یا بخشیده و یا آزاد[۲۱]؛ یا با مسلمانان اسیر، مبادله می‌شدند[۲۲]؛ همچنین یا با پرداخت فدیه آزاد[۲۳] و یا بسیار به ندرت، کشته می‌شدند[۲۴].[۲۵].

منابع

پانویس

  1. ابوهلال عسکری، الفروق اللغویه، ص ۳۹۰ - ۳۹۱؛ ابن اثیر، النهایة فی غریب الحدیث، ج ۳، ص ۳۸۹ و ابن منظور، لسان العرب، ج ۱۲، ص ۴۴۶.
  2. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۲.
  3. ابن هشام، السیرة النبویة، ج ۱، ص ۶۴۱؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک (تاریخ الطبری)، ج ۲، ص ۴۵۷ - ۴۵۸ و عبدالرحمن سهیلی، الروض الأنف، ج ۵، ص ۱۵۰.
  4. طبرسی، مجمع البیان، ج ۴، ص ۷۹۵ - ۷۹۶ و محمد بن احمد قرطبی، الجامع لاحکام القرآن، ج ۷، ص ۳۶۱.
  5. بیان حرمت شرب خمر و گرفتن ربا به تدریج، نشان دهنده وجود این اصل در تشریع قوانین اسلامی است
  6. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۳.
  7. المغازی، ج ۱، ص ۴۰۹ و ۴۱۲ و ج۳، ص۹۴۳ و ۹۴۸؛ السیرة النبویه، ص۶۴۱ و ج۲، ص۴۸۸ – ۴۹۰؛ تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۴۵۷-۴۵۸؛ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج ۴، ص ۲۲۰ و تقی الدین مقریزی، امتاع الأسماع، ج ۱، ص ۲۰۵ و....
  8. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۲.
  9. المغازی، ج ۱، ص ۴۱۰؛ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج ۱، ص ۵۱۵ و امتاع الاسماع، ج ۱۳، ص ۱۴۵-۱۴۶.
  10. المغازی، ج ۱، ص ۴۱۰؛ تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۵۹۱ و السیرة النبویه، ج ۲، ص ۲۴۴.
  11. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۳-۳۱۴.
  12. امتاع الأسماع، ج ۱، ص ۲۵۳؛ حلبی شافعی، السیرة الحلبیه، ج ۲، ص ۴۴۸ و المغازی، ج ۲، ص ۵۲۲.
  13. المغازی، ج ۱، ص ۴۱۰.
  14. همان، ص ۹۹ و امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۱۱۱.
  15. المغازی، ج ۱، ص ۹۹ و ج ۱، ص ۳۷۹؛ امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۱۱۱؛ السیرة الحلبیه، ج ۲، ص ۳۶۴ - ۳۶۵ و عیون الاثر، ج ۲، ص ۷۳ – ۷۴.
  16. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۴.
  17. المغازی، ج ۱، ص ۳۷۹ و ابن سید الناس، عیون الاثر، ج ۲، ص ۷۳.
  18. المغازی، ج ۱، ص ۳۷۹؛ السیرة الحلبیه، ج ۲، ص ۳۶۴ - ۳۶۵ و عیون الاثر، ج ۲، ص ۷۳ – ۷۴.
  19. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۴.
  20. زحیلی، وهبة، ص ۴۵۸.
  21. المغازی، ج۱، ص۱۰۷ و ۴۱۲؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۳۰۳ و ۴۴۲؛ الطبقات الکبری، ج ۲، ص ۱۳ و ۴۹ و السیرة النبویه، ج ۱، ج ص ۱، ص ۶۵۹ -۶۶۰.
  22. المغازی، ج ۲، ص ۶۰۴ مبادله اسیران با قریش، پس از پیمان صلح حدیبیه آغاز شد.
  23. این شیوه از سایر شیوه‌ها رایج‌تر بود و در بسیاری از غزوات مانند بدر، بنی‌ مصطلق، حنین و... نمونه‌های آن دیده می‌شود.
  24. عیون الاثر، ج ۱، ص ۳۰۸ - ۳۰۹؛ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج ۲، ص ۴۶؛ انساب الاشراف، ج ۱، ص ۱۴۸ و تاریخ الطبری، ج ۲، ص ۴۵۹. ابی معیط و نضر بن حارث از اسیران جنگ بدر بودند که به دستور پیامبر (ص) در حال اسارت کشته شدند
  25. ابراهیمی، زینب، فرهنگنامه سیره پیامبر اعظم، ص ۳۱۵.