حارث بن بلال مزنی
آشنایی اجمالی
حارث منسوب به مزینه از معد بن عدنان است[۱]. ابن حجر[۲] گوید: سیف در کتاب فتوح، وی را در زمره صحابه‌ای دانسته است که با خالد بن ولید بود. هنگامی که خالد خواست صحابه را بین خود و حارث بن مثنی بن حارثه تقسیم کند، او را نزد مثی فرستاد. همچنین سیف گوید: حارث، کارگزار رسول خدا (ص) در یمن بر نیمی از تیره بنی جدیله، از قبیله بنی طی بود[۳]. ابن حجر[۴] در قسم چهارم الاصابه توهمات) از حارث بن بلال دیگری یاد کرده و گفته است: اصل وی بلال بن حارث است که به حارث بن بلال قلب شده و او غیر از حارث بن بلال - صاحب مدخل - است. تصور قلب شدن «بلال بن حارث» به «حارث بن بلال» روایتی است که در برخی منابع[۵]، آن روایت به بلال بن حارث نسبت داده شده است. در حالی که در منابعی نیز آن روایت از حارث بن بلال است و روایت چنین است: به رسول خدا عرض کردم: ای رسول خدا، آیا حج، به خصوص از ما فسخ (جمع شدن حج و عمره) شده است یا از همه مردم؟ حضرت فرمود: برداشته شدن حج به شما اختصاص دارد[۶]. این روایت مخالف نظر اهل سنت است که حج را با عمره جمع نمی‌کنند؛ لذا به گفته ابن ماجه[۷]، احمد بن حنبل گفته است: به نظر من حدیث بلال ثابت نیست و حارث بن بلال را نیز نمی‌شناسم. سپس گفته است: بر فرض شناخته شدن حارث بن بلال نیز، با توجه به اینکه بازده صحابی دیگر به فسخ حج (جمع نشدن حج و عمره) رأی داده‌اند، حدیث او موضوع (جمع بین حج و عمره) را ثابت نمی‌کند. افزون بر این، احمد بن حنبل، ابن قدامه[۸] و ابن حزم[۹] نیز حارث را مجهول دانسته‌اند. به نظر می‌رسد حارث بن بلال صحابی که ابن حجر آن را در قسم نخست صحابه) آورده[۱۰] با حارث بن بلال که در قسم چهارم (توهمات)[۱۱] ذکر شده یکی است، و تنها علت ذکر وی در توهمات و یا مجهول دانستن وی نادرست شمردن روایتی است که در آن جمع حج و عمره را مجاز دانسته است. شاهد مطلب نیز آن است که از حارث بن بلال روایت دیگری نیز نقل شده[۱۲] و گفته شده که حارث بن بلال از طرف رسول خدا (ص) عامل جمع‌آوری زکات بخشی از قبیله طی بود[۱۳].
بنابراین تنها یک نفر به نام حارث بن بلال وجود دارد که صحابی است و روایت فسخ حج نیز از او نقل شده و قلبی صورت نگرفته است؛ لذا ابن عبدالبر[۱۴] نیز در شرح حال بلال بن حارث، حدیث فسخ را برای بلال نیاورده است. ابن اثیر[۱۵] نیز نسبت این روایت را به حارث بن بلال صواب دانسته و به نعیم بن حماد که روایت را از بلال بن حارث نقل کرده، نسبت خطا داده است. ابونعیم[۱۶] این روایت را، هم از بلال بن حارث و هم از حارث بن بلال نقل کرده، اما گفته است: صواب، صدور روایت از حارث بن بلال است و عنوان مدخل را نیز حارث بن بلال آورده است.[۱۷]
جستارهای وابسته
- مزینه (قبیله)
- معد بن عدنان (قبیله)
منابع
پانویس
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۴، ص۵۹۲.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۶۶۰.
- ↑ طبری، تاریخ، ج۳، ص۴۱۱.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۶۲.
- ↑ بنگرید: ابن قدامه، عبدالرحمان بن قدامه، الشرح الکبیر، ج۳، ص۴۱۶؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۲۸؛ دارمی، سنن، ج۲، ص۵۰.
- ↑ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱، ص۳۷۰.
- ↑ ابن ماجه، سنن، ج۲، ص۹۹۴.
- ↑ ابن قدامه، عبدالرحمان بن قدامه، الشرح الکبیر، ج۳، ص۲۴۷.
- ↑ ابن حزم، جمهرة أنساب العرب، ج۷، ص۱۰۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۶۶۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۶۲.
- ↑ ابن قدامه، عبدالرحمان بن قدامه، الشرح الکبیر، ج۶، ص۱۶۹.
- ↑ احمدی میانجی، علی، مکاتیب الرسول، ج۱، ص۱۲.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ۱، ص۲۶۱.
- ↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۵۹۲.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۰۹.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «حارث بن بلال مزنی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۴۵۰-۴۵۱.