حبیب بن مخنف غامدی
آشنایی اجمالی
وی از تیره غامد، از قبیله ازد است[۱] که گاه انتساب وی را «عبدی» گفته‌اند، اما مورد تأیید صحابه نویسان قرار نگرفته است[۲]. هرچند احتمال داده‌اند که این نسبت می‌توانسته به دلیل وابستگی و پیمان ایشان با بنوعبد القیس بوده باشد[۳] ابن ابی حاتم[۴] و ابن عبدالبر[۵] نسبت او را «العمری = الغمری» نوشته‌اند که تصحیف «عبدی» یا «غامدی» است. پدرش مخنف بن سلیم ازدی از یاران امام علی (ع) در صفین و کارگزار آن حضرت بر اصفهان بود[۶]. فرد مشهور و شناخته شده این خاندان ابومخنف (لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف) مورخ است که از نوادگان مخنف می‌باشد[۷].
حبیب بن مخنف از اهل حجاز به شمار آمده است[۸] که این محتملاً به جهت سکونت وی در آن منطقه است. بیشتر صحابه نویسان وی را صحابی دانسته‌اند، اما ابونعیم[۹] صحابی بودن وی را صحیح ندانسته، می‌گوید: حدیثی که از وی نقل می‌شود (و پایه صحابی بودن اوست) مربوط به پدرش است، نه خود او. چنان که ابن حجر[۱۰] با اینکه شرح حال او را در بخش صحابه آورده، می‌گوید: حدیث نقل شده از وی مربوط به پدر اوست. ابن حجر قرینه و شاهد دیگری بر صحابی بودن حبیب ارائه نکرده است بنابراین، درج شرح حال وی در بخش اول الاصابه (صحابه) با مبنای خود وی سازگار نیست. حدیث نقل شده از حبیب بن مخنف چنین است که می‌گوید: در روز عرفان و در منطقه عرفات خدمت رسول خدا (ص) آمدم. آن حضرت از مردم می‌پرسید: آیا می‌دانید این چه منطقه‌ای است. پس از آن رسول خدا (ص) فرمود: بر هر خانواده‌ای لازم است که در هر ماه رجب و عید قربان گوسفندی قربانی کنند[۱۱].
علاوه بر نقل این روایت از سوی حبیب بن مخنفس همین روایت گاه از ابومله فرزند دیگر مخنف بن سلیم نیز نقل می‌شود[۱۲] که نشانگر آن است که نقل کننده اصلی، پدر ایشان مخنف بن سلیم است. بنابراین، صحابی دانستن حبیب بن مخنف با تکیه بر این روایت صحیح نیست و قراین دیگری که وی را در جرگه صحابه قرار دهد در دست نیست.
ابن عبدالبر[۱۳] درباره این روایت گوید: عبدالرزاق که روایت یاد شده به واسطه او نقل می‌شود در اینکه روایت از حبیب است یا پدرش مخنف، تردید کرده است، اما در مصنف عبدالرزاق[۱۴] چنین تردیدی نیست و روایت یاد شده به پدر حبیب (مخنف) منتهی می‌شود. در منابع اهل سنت حبیب و پدرش ناشناس (مجهول) تلقی شده[۱۵] و اعتباری برای حدیث مخنف بن سلیم قائل نشده‌اند[۱۶]. فقهای سنی از این حدیث، استحباب قربانی کردن در ایام یاد شده، نه وجوب آن را، استنباط کرده‌اند[۱۷].[۱۸]
جستارهای وابسته
- غامد (قبیله)
- ازد (قبیله)
- مخنف بن سلیم ازدی (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ نسب کامل وی را بنگرید: مزی، تهذیب الکمال، ج۲۷، ص۳۴۷.
- ↑ ر. ک: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۳۰.
- ↑ ر. ک: ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۴، ص۳۰.
- ↑ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۳، ص۱۰۸.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۴.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ج۱۱، ص۱۰۴.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۱۰۹.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۲، ص۸۲۹؛ مغلطای، الانابة إلی معرفة المختلف فیهم من الصحابه، ج۱، ص۱۵۲؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۶۸۰.
- ↑ ابونعیم، معرفة الصحابه، معرفه، ج۲، ص۸۲۹.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۲۱.
- ↑ احمد بن حنبل، مسند، ج۵، ص۷۶؛ عبدالرزاق بن همام، مصنف، ج۴، ص۳۴۲ طبرانی، المعجم الکبیر، ج۳۰، ص۳۱۱؛ قربانی ماه رجب را تیره یا رجه گویند؛ ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۴، ص۲۹۷؛ ابن ابی شیبه، المصنف، ج۵، ص۵۳۸.
- ↑ ابن ماجه، محمد بن یزید، سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۰۳۵؛ ابوداود، سلیمان بن اشعث، سنن، ج۱، ص۶۳۷؛ ترمذی، محمد بن عیسی (م ۲۷۹)، سنن الترمذی، ج۳، ص۳۷؛ ابونعیم، ذکر اخبار اصبهان، ج۱، ص۷۳.
- ↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۳۸۵.
- ↑ عبدالرزاق بن همام، مصنف، ج۴، ص۳۴۲ و ۳۸۶.
- ↑ زیلعی، جمال الدین، نصب الرایة لاحادیث الهدایه، ج۶، ص۸۰.
- ↑ شوکانی، محمد بن علی، نیل الأوطار من أحادیث سید الأخبار، ج۵، ص۲۳۲؛ عظیم آبادی، محمد شمس الحق، عون المعبود شرح سنن ابی داود، ج۷، ص۳۳۳.
- ↑ مبارکفوری، محمد عبدالرحمان بن عبدالرحیم، تحفة الاحوذی فی شرح الترمذی، ج۵، ص۷۹.
- ↑ داداش‌نژاد، منصور، مقاله «حبیب بن مخنف غامدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص ۵۳۳-۵۳۴.