حضوری یا حصولی بودن به عنوان یکی از ویژگیهای علوم اهل بیت به چه معناست؟ (پرسش)
حضوری یا حصولی بودن به عنوان یکی از ویژگیهای علوم اهل بیت به چه معناست؟ | |
---|---|
موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ علم معصوم |
مدخل اصلی | ویژگی علوم اهل بیت |
تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
حضوری یا حصولی بودن به عنوان یکی از ویژگیهای علوم اهل بیت به چه معناست؟ یکی از پرسشهای مرتبط به بحث علم معصوم است که میتوان با عبارتهای متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤالهای مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم معصوم مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید علی هاشمی در کتاب «ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی» در اینباره گفته است:
«علم حصولی آگاهیای است که از طریق صورتهای ذهنی به اشیا حاصل میشود. این علم اکتسابی است و از راه ابزارهای حسی، مانند چشم و گوش به دست میآید. در مقابل، در علم حضوری که ابزار آن قلب یا روح انسان است، خود معلوم نزد عالم (روح) حاضر میشود. بنابراین، در علم حصولی بین عالم و معلوم، «صورت ذهنی» فاصله است؛ اما در علم حضوری، بین آن دو چیزی فاصله نیست و خود معلوم ادراک میشود، نه صورتی از آن[۱].
با توجه به این تعریف و نگاهی به مباحث پیشین، میتوان به این گونه نتایج در این بحث رسید: علومی که از طریق الهام، شهود حقایق، مشاهدة ملکوت، عروج روح امام در شبهای جمعه به عرش الهی[۲]، تأیید روح القدس و مشاهده اعمال مردم در عمود نور به دست میآیند، حضوری خواهند بود؛ زیرا با واسطه صورتهای ذهنی نیستند؛ بلکه مشاهده حقایقی غیرمادیاند. در مقابل، علومی که از طریق حواس و بررسی مفاهیم ذهنی ایجاد میشوند، حصولیاند؛ مانند علوم عادی حسی ائمه (ع)، مطالعه کتابها و صحیفههای مادی، مراتبی از فراگیری از پیامبر (ص) یا امامان پیشین که از طریق حواس انجام شدهاند و مراتبی از استنباط که از طریق مفاهیم و تفکر ذهنی به دست آمده باشند. درباره حصولی یا حضوری بودن علوم به دست آمده از برخی روشهای دریافت علوم توسط ائمه (ع)، نمیتوان به طور قطعی داوری کرد؛ زیرا ماهیت آنها برایمان روشن نیست. مثلاً تحدیث فرشتگان، اگر به صورت ایجاد صوت حسی در گوش امام باشد، دانشی حصولی، و اگر به شیوهای دیگر باشد که به حواس و صورتهای ذهنی نیازمند نباشد، حضوری است»[۳]
منبعشناسی جامع علم معصوم
پانویس
- ↑ ر.ک: محمدتقی مصباح یزدی، آموزش فلسفه، ج۱، ص۱۵۳؛ سیدمحمدحسین طباطبایی، بدایة الحکمة، ص۱۳۸.
- ↑ چنان که گفته شد، در روایاتی به این مطلب تصریح شده است (ر.ک: محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۱، باب فی أن الأئمة (ع) یزدادون فی لیلة الجمعة، ص۶۲۹؛ محمد بن حسن صفار، بصائر الدرجات، ص۱۳۰.
- ↑ هاشمی، سید علی، ماهیت علم امام بررسی تاریخی و کلامی ص ۳۸۱.