ذی‌القربی در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث ذی‌القربی است. ذی‌القربی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ذی‌القربی در حدیث - ذی‌القربی در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
خویشاوندان[۱]، نزدیکان نَسَبی [۲].
﴿وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ﴾[۳].
مراد از ذی القربی در آیه خمس، ﴿أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي الْقُرْبَى﴾[۴] اقارب رسول اللّه (ص) است.
گفته شده، مراد از ذی‌القربی بنی‌هاشم و بنی‌عبدالمطلب است و به بنی‌عبدالشمس و بنی‌نوفل نمی‌رسد. درباره اینکه بعد از حیات پیامبر (ص) سهم او چه می‌شود، بین فقهای مذاهب اسلامی اختلاف است:
مالک می‌گوید: امر آن با امام است که در آنچه مهم داند، تقرباً الی‌اللّه صرف کند.
ابوحنیفه گوید: سهم حضرت (ص) و ذی‌القربی حذف می‌گردد.
امامیه معتقدند: نیمی از خمس برای پیامبر (ص) در زمان حیاتش و بعد از او به امام جانشین او تعلق می‌گیرد و مراد از ذی‌القربی همین است[۵].
در آیه ﴿قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾[۶] مراد از قربی، اهل‌بیت (ع) هستند. فخر رازی در ذیل آیه ۲۳ سوره شوری ضمن نقل احادیثی درباره دوستی نزدیکان پیامبر (ص) گفته است: مراد از ﴿الْقُرْبَى﴾ آل پیامبر (ص) است و آنان عبارت‌اند از: فاطمه، علی، حسن و حسین (ع)[۷].
ذی‌القربی از لحاظ سیاسی و اجتماعی دارای ویژگی‌ها و امتیازاتی هستند؛ از جمله تعلق بخشی از خمس به آنان و حرمت اعطای زکات به آنان و لزوم مودّت آنان. فقهای امامیه این حقوق و امتیازات را در حق سادات و ذرّیّه رسول اللّه (ص) تا روز قیامت به رسمیت شناخته‌اند.[۸]
منابع
پانویس
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۵۵.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۶۶۴.
- ↑ «دارایی را با دوست داشتنش به نزدیکان و یتیمان و بیچارگان و به راه‌ماندگان و کمک‌خواهان و در راه (آزادی) بردگان ببخشد» سوره بقره، آیه ۱۷۷.
- ↑ «آنچه غنیمت گرفته‌اید از هرچه باشد یک پنجم آن از آن خداوند و فرستاده او و خویشاوند (وی) است» سوره انفال، آیه ۴۱.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۱۸۲.
- ↑ «این همان است که خداوند (آن را) به بندگانی از خویش که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند مژده می‌دهد بگو: برای این (رسالت) از شما مزدی نمی‌خواهم جز دوستداری خویشاوندان (خود) را و هر کس کاری نیک انجام دهد برای او در آن پاداشی نیک بیفزاییم که خداوند آمرزنده‌ای سپاس‌پذیر است» سوره شوری، آیه ۲۳.
- ↑ محسن معینی، «ذی‌القربی»، دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، ج۱، ص۱۰۸۳.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۲۹۵-۲۹۶.