ریا در حدیث

روایات مربوطه

امام صادق (ع) در مسجد به عبّاد بن کثیر فرمودند: "وای بر تو ای عبّاد! از ریاء بپرهیز، چه هرکس کاری را برای غیر خدا انجام دهد، خداوند او را به همان کس که برایش انجام داده واگذار می‌کند"^[۱].
امام صادق (ع) فرمودند: "عبادات و دین خود را برای خدا خالص سازید و آن را برای مردم قرار ندهید، چه هر آنچه برای خدا باشد متعلّق به همو است، و آنچه برای مردم باشد به سوی حضرت حق بالا نخواهد رفت" ^[۲].
امام صادق (ع) فرمودند: "هر ریائی شرک است، هرکس برای مردم کاری انجام دهد ثوابش بر عهده مردم است، و هرکس برای خدا کاری انجام دهد ثوابش بر عهده خداوند خواهد بود" ^[۳]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "فرشته، عمل بنده را در حالی که بدان شادمان است به سوی آسمان بالا می‌برد. در این حال چون کارهای پسندیده بنده را بالا می‌برد، خداوند می‌فرماید: آن را در چاه دوزخ قرار دهید، آن بنده در عملش مرا مورد نظر قرار نداده است" ^[۴]؛
امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: "انسان ریاکار خودنما سه علامت دارد: چون مردم را بیند فعّال می‌شود، و چون تنها باشد از عمل می‌ایستد، و دوست دارد که در تمامی کارها او را ستایش کنند" ^[۵]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "خداوند -عزّوجلّ! - می‌فرماید: من بهترین شریک هستم، هر کس در کاری که انجام می‌دهد کسی را با من شریک سازد آن را از او نمی‌پذیرم، مگر آنکه آن کار خالص برای من انجام شده باشد"^[۶]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "هرکس با کاری اندک تنها خداوند را منظور دارد، خداوند بیشتر از آن را در میان مردم برای او آشکار می‌سازد؛ و هرکس با کاری بسیار که بدنش را رنجه دارد و شب‌ها بیدارش دارد مردمان را منظور دارد، خداوند فقط با او این‌گونه معامله می‌کند که او را در چشم کسانی که آن کار را از او می‌بینند، کوچک جلوه می‌دهد" ^[۷]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "به‌زودی زمانی فرا رسد که در آن باطن مردم خبیث، و ظاهر آنان زیبا باشد؛ از آن جهت که به دنیا طمع می‌کنند و از آنچه نزد پروردگارشان هست چشم می‌پوشند، دین آنان ریایی خواهد بود و هرگز ترس از خدا همنشین آنان نخواهد بود. خداوند نیز آنان را در عقاب خود فرو می‌گیرد؛ از این رو آنان همچون غرق شدگان او را می‌خوانند امّا هرگز دعایشان را مستجاب نخواهد کرد" ^[۸]؛
امام باقر (ع) فرمودند: "عمل خویش را حفظ کردن، سخت‌تر از انجام آن است. در این حال کسی از ایشان پرسید: حفظ کردن عمل چیست؟ آن حضرت فرمودند: کسی به آشنایی هدیه‌ای می‌بخشد و یا در راه خدای تعالی که هیچ شریکی ندارد انفاقی می‌نماید، در اینجا این عمل به‌عنوان یک عمل مخفی و پوشیده در کارنامه او ضبط می‌شود. پس از آن، آن کس این عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در اینجا آن عمل از کارنامه او پاک شده به‌جای آن به عنوان یک عمل آشکار و غیر پوشیده ضبط می‌شود؛ پس از آن باز آن کس عمل خود را در جمع اعلام می‌نماید، در این حال عمل او باز محو و به‌جای آن نوشته می‌شود که عملی ریاءآمیز انجام داده است" ^[۹]؛
یکی از یاران امام باقر (ع) گوید: از ایشان درباره کسی سؤال کردم که عمل خیری انجام می‌دهد، آنگاه کسی او را می‌بیند و او به‌واسطه دیدن دیگران شادمان می‌شود، تکلیف این عمل او چیست؟ امام فرمودند: "این شادی در صورتی که این عمل را برای نشان دادن به مردم انجام نداده باشد اشکالی ندارد، چرا که هیچ‌کس نیست مگر آنکه دوست می‌دارد که در میان مردم نیکی او آشکار و ظاهر شود"^[۱۰]؛
امام باقر (ع) فرمودند: "هرکس ظاهرش برتر از باطنش باشد، کفّه میزانش سبک خواهد بود" ^[۱۱]؛
خداوند متعال می‌فرماید: "من بی‌نیازترین شریکان از شراکت هستم، از این رو هر کس کاری را انجام داد و در آن غیر مرا شریک ساخت من از آن کار بیزارم، بدین ترتیب آن کار مال شریک من است" ^[۱۲]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "خداوند متعال عملی را که در آن به اندازه ذره‌ای ریاء به‌کار رفته باشد، نمی‌پذیرد"^[۱۳]؛
امام صادق (ع) فرمودند: "هرکس برای مردم کاری را انجام دهد، اجر و ثواب او نیز بر عهده همانان خواهد بود، هر ریائی شرک است. و نیز فرمودند: خداوند. عزّوجلّ! - می‌فرماید: هرکس کاری را برای من و دیگری انجام دهد، آن کار برای آن دیگری -و نه من - خواهد بود" ^[۱۴]؛
پیامبر اکرم (ص) فرمودند: "بهشت به سخن آمد و چنین گفت: من بر همه بخیلان و خودنمایان حرام می‌باشم" ^[۱۵]^[۱۶].

منابع

مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی ج۳

پانویس

↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ قَالَ لِعَبَّادِ بْنِ كَثِيرٍ الْبَصْرِيِّ فِي الْمَسْجِدِ وَيْلَكَ يَا عَبَّادُ إِيَّاكَ وَ الرِّيَاءَ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَهُ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.
↑ «عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ‌ اجْعَلُوا أَمْرَكُمْ هَذَا لِلَّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنَّاسِ فَإِنَّهُ مَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ لِلَّهِ وَ مَا كَانَ لِلنَّاسِ فَلَا يَصْعَدُ إِلَى اللَّهِ‌»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.
↑ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‌ كُلُّ رِيَاءٍ شِرْكٌ إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.
↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ النَّبِيُّ (ص)‌ إِنَّ الْمَلَكَ لَيَصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ‌ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اجْعَلُوهَا فِي سِجِّينٍ‌ إِنَّهُ لَيْسَ إِيَّايَ أَرَادَ بِهَا»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۴.
↑ «قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع)‌ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِي يَنْشَطُ إِذَا رَأَى النَّاسَ وَ يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ وَ يُحِبُّ أَنْ يُحْمَدَ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۵.
↑ «عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ‌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا خَيْرُ شَرِيكٍ مَنْ أَشْرَكَ مَعِي غَيْرِي فِي عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا كَانَ لِي خَالِصاً»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۵.
↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ أَرَادَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْقَلِيلِ مِنْ عَمَلِهِ أَظْهَرَ اللَّهُ لَهُ‌ أَكْثَرَ مِمَّا أَرَادَ وَ مَنْ أَرَادَ النَّاسَ بِالْكَثِيرِ مِنْ عَمَلِهِ فِي تَعَبٍ مِنْ بَدَنِهِ وَ سَهَرٍ مِنْ لَيْلِهِ أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا أَنْ يُقَلِّلَهُ فِي عَيْنِ مَنْ سَمِعَهُ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.
↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)‌ سَيَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ تَخْبُثُ فِيهِ سَرَائِرُهُمْ وَ تَحْسُنُ فِيهِ عَلَانِيَتُهُمْ طَمَعاً فِي الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ بِهِ مَا عِنْدَ رَبِّهِمْ يَكُونُ دِينُهُمْ رِيَاءً لَا يُخَالِطُهُمْ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ فَيَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِيقِ فَلَا يَسْتَجِيبُ لَهُمْ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.
↑ «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ قَالَ: الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُكْتَبُ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاءً»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.
↑ «زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَعْمَلُ الشَّيْ‌ءَ مِنَ الْخَيْرِ فَيَرَاهُ إِنْسَانٌ فَيَسُرُّهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُحِبُّ أَنْ يَظْهَرَ لَهُ فِي النَّاسِ الْخَيْرُ إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۷.
↑ «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع)‌ مَنْ‌ كَانَ‌ ظَاهِرُهُ‌ أَرْجَحَ‌ مِنْ‌ بَاطِنِهِ‌ خَفَّ مِيزَانُهُ‌»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۶۵.
↑ «عَنِ النَّبِيِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا أَغْنَى الشُّرَكَاءِ عَنِ الشِّرْكِ فَمَنْ عَمِلَ عَمَلًا أَشْرَكَ فِيهِ غَيْرِي فَأَنَا مِنْهُ بَرِي‌ءٌ فَهُوَ لِلَّذِي أَشْرَكَ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۸۲.
↑ «قَالَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ‌(ص)‌ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَا يَقْبَلُ‌ عَمَلًا فِيهِ‌ مِثْقَالُ‌ ذَرَّةٍ مِنْ رِئَاءٍ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۰۴.
↑ «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَنْ‌ عَمِلَ‌ لِلنَّاسِ‌ كَانَ‌ ثَوَابُهُ‌ عَلَى‌ النَّاسِ‌ إِنَّ كُلَّ رِيَاءٍ شِرْكٌ؛ وَ قَالَ (ع): قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ عَمِلَ لِي وَ لِغَيْرِي هُوَ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ‌»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۹۸.
↑ «قَالَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ‌(ص)‌ إِنَّ‌ الْجَنَّةَ تَكَلَّمَتْ‌ وَ قَالَتْ‌ إِنِّي حَرَامٌ عَلَى كُلِّ بَخِيلٍ وَ مُرَاءٍ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۰۵.
↑ مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۳، ص ۲۹۵-۲۹۹.

[1] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) أَنَّهُ قَالَ لِعَبَّادِ بْنِ كَثِيرٍ الْبَصْرِيِّ فِي الْمَسْجِدِ وَيْلَكَ يَا عَبَّادُ إِيَّاكَ وَ الرِّيَاءَ فَإِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِغَيْرِ اللَّهِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى مَنْ عَمِلَ لَهُ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.

[2] «عَنْ عَلِيِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِيهِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ‌ اجْعَلُوا أَمْرَكُمْ هَذَا لِلَّهِ وَ لَا تَجْعَلُوهُ لِلنَّاسِ فَإِنَّهُ مَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ لِلَّهِ وَ مَا كَانَ لِلنَّاسِ فَلَا يَصْعَدُ إِلَى اللَّهِ‌»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.

[3] «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع)‌ كُلُّ رِيَاءٍ شِرْكٌ إِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنَّاسِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى النَّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلَّهِ كَانَ ثَوَابُهُ عَلَى اللَّهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۳.

[4] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ النَّبِيُّ (ص)‌ إِنَّ الْمَلَكَ لَيَصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ‌ فَإِذَا صَعِدَ بِحَسَنَاتِهِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اجْعَلُوهَا فِي سِجِّينٍ‌ إِنَّهُ لَيْسَ إِيَّايَ أَرَادَ بِهَا»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۴.

[5] «قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (ع)‌ ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِي يَنْشَطُ إِذَا رَأَى النَّاسَ وَ يَكْسَلُ إِذَا كَانَ وَحْدَهُ وَ يُحِبُّ أَنْ يُحْمَدَ فِي جَمِيعِ أُمُورِهِ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۵.

[6] «عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (ع) يَقُولُ‌ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا خَيْرُ شَرِيكٍ مَنْ أَشْرَكَ مَعِي غَيْرِي فِي عَمَلٍ عَمِلَهُ لَمْ أَقْبَلْهُ إِلَّا مَا كَانَ لِي خَالِصاً»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۵.

[7] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ: مَنْ أَرَادَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِالْقَلِيلِ مِنْ عَمَلِهِ أَظْهَرَ اللَّهُ لَهُ‌ أَكْثَرَ مِمَّا أَرَادَ وَ مَنْ أَرَادَ النَّاسَ بِالْكَثِيرِ مِنْ عَمَلِهِ فِي تَعَبٍ مِنْ بَدَنِهِ وَ سَهَرٍ مِنْ لَيْلِهِ أَبَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَّا أَنْ يُقَلِّلَهُ فِي عَيْنِ مَنْ سَمِعَهُ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.

[8] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص)‌ سَيَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ تَخْبُثُ فِيهِ سَرَائِرُهُمْ وَ تَحْسُنُ فِيهِ عَلَانِيَتُهُمْ طَمَعاً فِي الدُّنْيَا لَا يُرِيدُونَ بِهِ مَا عِنْدَ رَبِّهِمْ يَكُونُ دِينُهُمْ رِيَاءً لَا يُخَالِطُهُمْ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللَّهُ بِعِقَابٍ فَيَدْعُونَهُ دُعَاءَ الْغَرِيقِ فَلَا يَسْتَجِيبُ لَهُمْ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.

[9] «عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) أَنَّهُ قَالَ: الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ قَالَ وَ مَا الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ قَالَ يَصِلُ الرَّجُلُ بِصِلَةٍ وَ يُنْفِقُ نَفَقَةً لِلَّهِ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ فَكُتِبَ لَهُ سِرّاً ثُمَّ يَذْكُرُهَا وَ تُمْحَى فَتُكْتَبُ لَهُ عَلَانِيَةً ثُمَّ يَذْكُرُهَا فَتُمْحَى وَ تُكْتَبُ لَهُ رِيَاءً»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۶.

[10] «زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَعْمَلُ الشَّيْ‌ءَ مِنَ الْخَيْرِ فَيَرَاهُ إِنْسَانٌ فَيَسُرُّهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَا بَأْسَ مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ هُوَ يُحِبُّ أَنْ يَظْهَرَ لَهُ فِي النَّاسِ الْخَيْرُ إِذَا لَمْ يَكُنْ صَنَعَ ذَلِكَ لِذَلِكَ»؛ اصول کافی، ج۲، ص۲۹۷.

[11] «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ (ع) قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع)‌ مَنْ‌ كَانَ‌ ظَاهِرُهُ‌ أَرْجَحَ‌ مِنْ‌ بَاطِنِهِ‌ خَفَّ مِيزَانُهُ‌»؛ بحار الأنوار، ج۶۸، ص۳۶۵.

[12] «عَنِ النَّبِيِّ (ص) أَنَّهُ قَالَ: قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنَا أَغْنَى الشُّرَكَاءِ عَنِ الشِّرْكِ فَمَنْ عَمِلَ عَمَلًا أَشْرَكَ فِيهِ غَيْرِي فَأَنَا مِنْهُ بَرِي‌ءٌ فَهُوَ لِلَّذِي أَشْرَكَ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۸۲.

[13] «قَالَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ‌(ص)‌ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَا يَقْبَلُ‌ عَمَلًا فِيهِ‌ مِثْقَالُ‌ ذَرَّةٍ مِنْ رِئَاءٍ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۰۴.

[14] «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (ع) مَنْ‌ عَمِلَ‌ لِلنَّاسِ‌ كَانَ‌ ثَوَابُهُ‌ عَلَى‌ النَّاسِ‌ إِنَّ كُلَّ رِيَاءٍ شِرْكٌ؛ وَ قَالَ (ع): قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مَنْ عَمِلَ لِي وَ لِغَيْرِي هُوَ لِمَنْ عَمِلَ لَهُ‌»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۲۹۸.

[15] «قَالَ‌ رَسُولُ‌ اللَّهِ‌(ص)‌ إِنَّ‌ الْجَنَّةَ تَكَلَّمَتْ‌ وَ قَالَتْ‌ إِنِّي حَرَامٌ عَلَى كُلِّ بَخِيلٍ وَ مُرَاءٍ»؛ بحار الأنوار، ج۶۹، ص۳۰۵.

[16] مظاهری، حسین، دانش اخلاق اسلامی، ج۳، ص ۲۹۵-۲۹۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]