سخت‌کوشی در معارف و سیره سجادی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سخت‌کوشی است. سخت‌کوشی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سخت‌کوشی در معارف دعا و زیارات - سخت‌کوشی در معارف و سیره سجادی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
واژه اجتهاد به معنای کوشش و تلاش برجسته، سخت‌کوشی و به کار بردن نهایت تلاش است. در فرهنگ اسلامی، انسان با تلاش و کوشش مفید و مؤثر ارزش می‌یابد[۱] و هر کس از میزان سعی خود بهره‌مند می‌شود[۲] جهان هستی عرصه رقابت سازنده است[۳]. پیشتازی برای سرافرازی در عالم واپسین است[۴] و نتیجه نهایی تلاش آدمی در عالم آخرت به بار می‌نشیند[۵].
امام علی (ع) می‌فرماید: «أَعِينُونِي بِوَرَعٍ وَ اجْتِهَادٍ وَ عِفَّةٍ وَ سَدَادٍ»[۶]؛ «مرا با پارسایی و سخت‌کوشی و پاکدامنی و استواری یاری کنید».
یکی از عوامل مهم تعالی و تکامل انسان تکاپو و تلاش او در زندگی است. در منطق دین، جوهره وجود انسان در گذر از ناملایمات و دشواری‌ها به بار می‌نشیند و عظمت انسان در مواجهه با مشقت‌ها خود می‌نمایاند. قرآن کریم شکوفایی شخصیت انسان را در گذر از عقبه‌های نفس‌گیر و تأمین نیاز دیگران در اوج دشواری و سختی می‌داند[۷]. امام علی (ع) فرمود: به هنگام زیر و رو شدن اوضاع و دگرگونی روزگار است که مردان شناخته می‌شوند[۸].
امام سجاد (ع) تلاش فراوان را لازمه دستیابی به مقام خاص نزد خداوند معرفی کرده و درخواست کرده است: «پروردگارا! مرا خاص خود گردان، همان‌گونه که وفاکنندگان به عهد خود و آنانی را که در عبادت تو، خویشتن را به رنج افکنده و در خشنودی تو کوشیده‌اند، خاص خود می‌گردانی»[۹]. همچنین: «بارخدایا! از فضل خویش... مرا از طعم مجاهدت در آنچه که موجب تقرب به درگاه توست، تحفه‌ای ارزشمند عطا کن»[۱۰]. از منظر امام سجاد (ع) موانع مختلفی چون ناتوانی و... مانع ثمربخشی کوشش انسان است. از این رو عرضه می‌دارد: «بارخدایا! مرا حاجتی است که کوشش من از دست یافتن به آن ناتوان شده و راه‌های چاره به روی من بسته است [پس به عنایت خود، آن را برآور]»[۱۱].
استقامت و پایمردی برای موفقیت در آزمون‌های الهی، نیازمند سخت‌کوشی و تلاشی فراوان است. امام چهارم (ع) می‌گوید: «بارخدایا!... و از فضل خویش به من بچشان طعم فراغت را در گزاردن آنچه تو دوست می‌داری و طعم مجاهدت را در آنچه موجب تقرب به درگاه توست و مرا تحفه‌ای گرامند عطا کن»[۱۲]. سیره علمی و عملی پیشوایان دین، سرشار از کوشش و تلاش فوق‌العاده و بیزاری از تنبلی، سستی، ضعف و فتور است.[۱۳].[۱۴]
منابع
پانویس
- ↑ نهج‌البلاغه، حکمت ۷۸.
- ↑ {{متن قرآن|
كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ
«هر کس در گرو کاری است که انجام داده است» سوره مدثر، آیه ۳۸؛ وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى «و اینکه آدمی را چیزی جز آنچه (برای آن) کوشیده است نخواهد بود» سوره نجم، آیه ۳۹.
- ↑ {{متن قرآن| وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ «و هر کس را قبله‌ای است که روی بدان می‌کند، باری، در کارهای نیک از یکدیگر پیشی گیرید. هرجا که باشید خداوند همگی شما را باز خواهد آورد، خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۱۴۸.
- ↑ {{متن قرآن| وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولَئِكَ الْمُقَرَّبُونَ «و (سوم) پیشتازان پیشتاز * آنانند که نزدیکان (به خداوند) اند» سوره واقعه، آیه ۱۰-۱۱.
- ↑ {{متن قرآن| الْيَوْمَ تُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ لَا ظُلْمَ الْيَوْمَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ «امروز، هر کس را به آنچه کرده است پاداش می‌دهند، امروز هیچ ستمی (در کار) نیست، بی‌گمان خداوند حسابرسی سریع است» سوره غافر، آیه ۱۷؛ وَخَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَلِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ «و خداوند، آسمان‌ها و زمین را به حق آفرید و (چنین کرد) تا هر کس برابر با آنچه انجام داده است جزا بیند و به آنان ستم نخواهد شد» سوره جاثیه، آیه ۲۲.
- ↑ نهج‌البلاغه، نامه ۴۲۵.
- ↑ {{متن قرآن| فَلَا اقْتَحَمَ الْعَقَبَةَ * وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْعَقَبَةُ * فَكُّ رَقَبَةٍ * أَوْ إِطْعَامٌ فِي يَوْمٍ ذِي مَسْغَبَةٍ * يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ * أَوْ مِسْكِينًا ذَا مَتْرَبَةٍ «اما او از گذرگاه سخت نگذشت * و تو چه دانی که گذرگاه سخت چیست؟ * آزاد کردن برده‌ای است * یا خوراک دادن در روز گرسنگی * به یتیمی خویشاوند * یا به بینوایی زمینگیر» سوره بلد، آیه ۱۱-۱۶.
- ↑ کافی، ج۸، ص۲۳.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هفتم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هفتم.
- ↑ نیایش سیزدهم.
- ↑ نیایش چهل‌و‌هفتم.
- ↑ الصحیفة السجادیة، امام زین‌العابدین (ع)، ۱۴۱۸، قم، نشر الهادی؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۸۵؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، ۱۳۷۳، قم، دارالقرآن الکریم، الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، ۱۳۶۲، تهران، اسلامیه.
- ↑ شایسته‌نژاد، علی اکبر، مقاله «اجتهاد»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۳۷۷.
