سوره بینه
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره است. سوره بینه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره بینه در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«بَیِّنه» به معنای دلیل روشن و حجت آشکار است. این سوره بیانگر رسالت عام پیامبر (ص) درباره مشرکان، یهود و نصاری و سایر اهل کتاب و دعوت او از همه بشر به آیین حقّ است؛ و صلاح جامعه انسانی را در سایه اعتقاد و عمل، و گرایش مشرکان و اهل کتاب به ایمان توحیدی را در سایه آمدن «بینه» می‌داند و خود حضرت محمد (ص) نمونه و مصداقی از این حجّت آشکار برای اندیشه‌ها و ادیان است؛ به همین جهت «بیّنه» نام سوره شده است.
براساس این سوره، عمومیت رسالت آن جناب مقتضای سنت الهی، یعنی سنت هدایت است، همان سنتی که در بیان آن فرموده: ﴿إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا﴾[۱]، ﴿وَإِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ﴾[۲] و بر عمومیت دعوت آن جناب استدلال کرده، به اینکه دعوت آن حضرت متضمن صلاح مجتمع انسانی است، عقاید و اعمال افراد و جوامع را صالح می‌سازد.
ویژگی‌های سوره بیّنه
- هشت آیه به عدد اکثر مکتب‌های تفسیری، نُه آیه به عدد بصری، ۹۴ یا ۷۴ کلمه و ۳۹۲، ۳۹۹ یا ۴۰۴ حرف دارد.
- یکصدمین سوره در ترتیب نزول، و نود و هشتمین سوره در مصحف شریف است و پس از سوره طلاق و پیش از سوره حشر نازل شد.
- برخی بر این باورند این سوره هم با نزول در مکه می‌سازد و هم نزول در مدینه، هر چند که از نظر سیاق به مدنی بودن شبیه‌تر است. و عده‌ای معتقدند این سوره یکباره و به طور مجموع در مدینه فرود آمده است و آیه مکی ندارد. برخی مفسران، این سوره را مکی دانسته؛ ولی مخالفان می‌گویند: این نظر، مخالف محتوا و سیاق آیات سوره بیّنه است؛ چون آیات این سوره نسبتاً طولانی و بلند است.
- از نظر کمیت از سور مفصّل و در گروه اوساط قرار گرفته است.
- نسخی در آیات آن نیست.
محتوای سوره بینه
- درخواست برهان و بیّنه از رسول خدا (ص) و انکار و کفر ورزیدن مشرکان پس از ارائه بیّنه و برهان؛
- تقسیم مشرکان به گروه عنودی که در کفر فرورفته و جایگاه آنان جهنم است و گروه ایمان آورده که به بهشت برین نائل خواهند شد[۳].[۴]
اسامی سوره بیّنه
سوره مبارکه بیّنه علاوه بر این نام (معروف‌ترین نام آن) اسامی دیگری نیز دارد:
- ﴿لَمْ يَكُنِ﴾، ﴿أَهْلِ الْكِتَابِ﴾، انفکاک: چون واژه‌های ﴿لَمْ يَكُنِ﴾، ﴿أَهْلِ الْكِتَابِ﴾ و ﴿مُنْفَكِّينَ﴾ (اسم مفعول از باب انفکاک) در آیه ﴿لَمْ يَكُنِ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ مُنْفَكِّينَ حَتَّى تَأْتِيَهُمُ الْبَيِّنَةُ﴾[۵] به کار رفته، به این نام‌ها نامگذاری شده است.
- بریّه: کلمه «بریّه» صفت مشبهه و به معنای مخلوقات، در آیه ﴿إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ﴾[۶]، ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ﴾[۷] این سوره آمده و برای نام این سوره انتخاب شده است.
- قیامت: چون بخشی از اوضاع و احوال گروه‌های اهل کتاب در قیامت، و نیز اوضاع قیامت در این سوره بیان شده، به آن سوره «قیامت» نیز گفته‌اند[۸].[۹]
منابع
پانویس
- ↑ «ما به او راه را نشان داده‌ایم خواه سپاسگزار باشد یا ناسپاس» سوره انسان، آیه ۳.
- ↑ «ما تو را به حق، نویدبخش و بیم‌دهنده فرستاده‌ایم و هیچ امتی نیست مگر میان آنان بیم‌دهنده‌ای بوده است» سوره فاطر، آیه ۲۴.
- ↑ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱، صفحه ۵۳۳؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۵۷۵و۵۷۴؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۲۷، صفحه ۱۹۵؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱، صفحه ۳۱۷؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱، صفحه ۱۹۶.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۲۸۱۳.
- ↑ «کافران از اهل کتاب و مشرکان، (از کیش خود) دست نمی‌کشیدند تا آنکه آن برهان به آنان رسد» سوره بینه، آیه ۱.
- ↑ «کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آنند، آنانند که بدترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۶.
- ↑ «بی‌گمان آنانکه ایمان آورده‌اند و کردارهایی شایسته کرده‌اند، بهترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۷.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱، صفحه ۱۸۵؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، صفحه ۱۹۶؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه ۱۴۹؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۹۰.
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۷۸۴.