سوره نحل در علوم قرآنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث سوره نحل است. سوره نحل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سوره نحل در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
زنبور عسل و خانه‌سازی آن در کوه و تهیه عسل از میوه‌ها و گل‌ها و شفابخش بودن عسل و الهام خدایی به زنبور در این تدبیرها و نقشه‌ها، در آیات ﴿وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ﴾[۱] و ﴿ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ﴾[۲] این سوره بیان شده است؛ به‌این دلیل سوره را «نحل» نامیده‌اند.
نام دیگر این سوره «نِعَم» و «نعیم» است؛ زیرا نعمت‌های فراوان زمینی و آسمانی خدا، وحی، بعثت، قیامت، بطلان عقاید مشرکان، کیفر اقوام و... از دیگر موضوعات این سوره است.
غرض سوره امر به صبر و وعده نیکو بر صبر در راه خدا و خبر دادن به نزدیک شدن امر خداست، که عبارتست از: غلبه دین حق بر باطل و بر کفار، که خدای تعالی این معنا را با بیان این که: تنها خدای تعالی اله معبود است نه دیگری چون تدبیر عالم مانند خلقتش قائم به او است و نیز همه نعمت‌ها به او منتهی می‌گردد و هیچ یک از آنها مصنوع غیر او نیست نتیجه می‌گیرد. پس واجب است همان خدا به تنهایی عبادت شود.
و همچنین با بیان اینکه: دین حق از خدا است پس واجب است که غیر دین او دینی و قانونی دیگر تشریع نشود و باز با بیان اموری از دین الهی، توضیح می‌دهد.
این، آن غرضی است که معظم آیات این سوره آن را دنبال نموده و با بیان‌های مختلفی تعقیب می‌نماید، در ضمن بیان این غرض، آیاتی هم هست که مسأله هجرت و پاره‌ای مطالب مناسب با آن را ایراد می‌نماید.
ویژگی‌های سوره نحل
- این سوره ۱۲۸ آیه، ۲۸۴۰ کلمه و ۷۷۰۷ حرف دارد.
- هفتآدمین سوره در ترتیب نزول، و شانزدهمین سوره در مصحف شریف است.
- پس از سوره کهف و پیش از سوره نوح در مکه نازل شد؛ به جز سه آیه آخر آن؛ ولی برخی از مفسران معتقدند چهل آیه اول این سوره در مکه و بقیه در مدینه نازل شده است.
- از نظر کمیت از سُوَر مئین است.
- آیه ۴۹ آن سجده مستحب دارد.
- سه یا چهار آیه منسوخ دارد.
حرمت شراب، گوشت میته، گوشت خوک، خوردن خون، گوشت حیوانی که بدون ذکر نام خدا ذبح شود، جواز اکل محرمات در صورت اضطرار، استعاذه در تلاوت قرآن و وجوب عمل به عقود و قراردادها، احکام فقهی این سوره است.
مطالب سوره نحل
- زندگی زنبور عسل و فواید عسل؛
- ذکر نعمت‌های خداوند همانند انواع طیّبات، گیاهان، میوه‌ها و…؛
- خداشناسی؛
- معاد و بهشت و جهنم؛
- هجرت و جهاد؛
- بعثت انبیا و اهداف آنان[۳].[۴]
منابع
پانویس
- ↑ «و پروردگارت به زنبور عسل الهام کرد که بر کوه‌ها و بر درخت و بر داربست‌هایی که (مردم) می‌سازند لانه گزین!» سوره نحل، آیه ۶۸.
- ↑ «سپس از (گل) همه میوه‌ها بخور و راه‌های هموار پروردگارت را بپوی! (آنگاه) از شکمش شهدی با رنگ‌های گوناگون برمی‌آید که در آن برای مردم درمانی است، بی‌گمان در این، نشانه‌ای است برای گروهی که می‌اندیشند» سوره نحل، آیه ۶۹.
- ↑ سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء و کمال الاقراء، جلد۱،صفحه ۴۴۴و۱۸۰؛ فیروز آبادی، محمد بن یعقوب، بصائرذوی التمییزفی لطائف الکتاب العزیز، جلد۱،صفحه ۲۷۸؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه ۵۸۴؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه ۴۴؛ جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، جلد۱،صفحه ۳۱۶؛ هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، صفحه ۲۱۴؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۱۱،صفحه ۱۴۷؛ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، جلد۱۲،صفحه ۲۰۲؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه ۱۹۳
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص۳۱۱۲.