سیره اجتماعی پیامبر خاتم در نیکی با همسایگان چه بوده است؟ (پرسش)
| سیره اجتماعی پیامبر خاتم در نیکی با همسایگان چه بوده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ سیره اجتماعی معصومان |
| مدخل اصلی | ؟ |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
سیره اجتماعی پیامبر خاتم در نیکی با همسایگان چه بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث سیره اجتماعی معصومان است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره اجتماعی معصومان مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد برهانی در کتاب «سیره اجتماعی پیامبر اعظم» در این‌باره گفته است:
«از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: «حرمة الجار على الجار كحرمة دمه»[۱]؛ «احترام همسایه، همچون احترام به خون اوست».
در حدیثی دیگر از پیامبر رحمت آمده است: با همسایگان خود به نیکی رفتار کن تا از مسلمانان باشی: «أَحْسِنْ مُجَاوَرَةَ مَنْ جَاوَرَكَ تَكُنْ مُسْلِماً»[۲].
پیامبر اکرم در جایی دیگر می‌فرماید: «إن أحببتم أن يحبّكم اللَّه و رسوله... أحسنوا جوار من جاوركم»[۳]؛ «اگر می‌خواهید خداوند و پیامبر شما را دوست بدارند... با همسایگان خود به نیکی رفتار کنید». همچنین در حدیثی آمده است: نیکی با همسایه مایه آبادی شهر‌ها و درازی عمر است: « حُسْنُ الْجِوَارِ يَعْمُرُ الدِّيَارَ وَ يُنْسِئُ فِي الْأَعْمَارِ»[۴].
- همسایه بد کمرشکن است: در حدیث نبوی آمده است: از سه چیز به خدا پناه ببرید که کمرشکن است: همسایه بد اگر خیری ببیند آن را پنهان دارد و اگر بدی ببیند آن را منتشر سازد: « تعوّذوا باللَّه من ثلاث فواقر: جار سوء إن رأى خيراً كتمه و إن رأى شرّاً أذاعه...»[۵].
- بدی با همسایه موجب دوری رحمت الهی: از پیامبر (ص) روایت شده است: دو کس است که خداوند در روز قیامت به آنها نظر رحمت ندارد: یکی کسی که با خویشان خود قطع رابطه کند و دیگری، آن‌که به همسایه خود بدی کند: «اثنان لا ينظر اللَّه إليهم يوم القيامة قاطع الرّحم و جار السوء»[۶].
- آزار رساننده همسایه مؤمن نیست: پیامبر اسلام فرمود: هر که همسایه‌اش از شرش در امان نیست، مؤمن نیست: «لَيْسَ الْمُؤْمِنُ الَّذِي لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ»[۷].
- محرومیت از بهشت: در حدیث نبوی آمده است: بنده‌ای که همسایه از شرش در امان نباشد، وارد بهشت نمی‌شود: « لا يدخل الجنّة عبد لا يأمن جاره بوائقه»[۸].
- حقوق همسایه:
- گرامی داشتن همسایه: در حدیثی نبوی آمده است: «مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلْيُكْرِمْ [فَلَا يُؤْذِي] جَارَهُ»[۹]؛ «کسی که به خدا و روز رستاخیز ایمان دارد باید همسایه خود را اکرام کند».
- اذیت نکردن همسایه: نیکی با همسایه در مرحله نخست پرهیز از آزردن آنهاست. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «لَيْسَ الْمُؤْمِنُ الَّذِي لَا يَأْمَنُ جَارُهُ بَوَائِقَهُ»[۱۰]؛ کسی که همسایه‌اش از شر او در امان نیست، ایمان ندارد.
- آن‌چه برای خود می‌پسندیم، برای همسایگان خود نیز دوست بداریم: پیامبر اکرم فرمود: آن‌چه را برای خود دوست دارید، برای مردم نیز دوست دارید، آیا کسی از شما شرم نمی‌کند که همسایه‌اش حق او را بشناسد و او حق همسایه‌اش را نداند؟: «أَحِبُّوا لِلنَّاسِ مَا تُحِبُّونَ لِأَنْفُسِكُمْ أَ مَا يَسْتَحْيِي الرَّجُلُ مِنْكُمْ أَنْ يَعْرِفَ جَارُهُ حَقَّهُ وَ لَا يَعْرِفَ حَقَّ جَارِهِ»[۱۱].
- از حال همسایگان خود مطلع باشیم: اطلاع از حال همسایگان در حد برآوردن حاجات ضروری آنها وظیفه‌ای اخلاقی است. پیامبر اکرم فرمودند: کسی که سیر بخوابد و همسایه‌ای گرسنه داشته باشد، به من ایمان نیاورده است: « مَا آمَنَ بِي مَنْ بَاتَ شَبْعَانَ وَ جَارُهُ جَائِعٌ»[۱۲].
رسول اکرم (ص) فرمود: حق همسایه آن است که چون از تو یاری خواهد او را یاری کنی، و اگر از تو قرض خواهد به او قرض دهی، و اگر تنگدست شد به او روی‌آوری این‌گونه نباشد که اگر سرمایه‌دار بود با او همسایه باشی، اما به صرف این که فقیر شد از او روگردان شوی، و چون بیمار گشت عیادتش کنید و اگر وفات کرد جنازه‌اش را تشییع کنی، چون خیر به او رسید شادباش گویی، و اگر مصیبت به او رسید. او را تسلیت گویی، و ساختمان خود را چنان بالاتر از او نسازی که از وزش باد جلوگیری کند و از این کار همسایه‌ات در اذیت باشد مگر آن‌که او اذن دهد، و چون میوه‌ای خریدی به او هدیه کنی یا اگر چنین نمی‌کنی پوشیده از او میوه را به خانه بری و فرزند خود را در خوردن میوه بیرون نفرستی مبادا که همسایه بدان رشک برد و او را با پراکندن بوی دیگ غذا و آشپزی میازاری مگر آن‌که قدری از آن غذا به او دهی[۱۳].
همچنین امام صادق (ع) در خصوص حق همسایه می‌فرماید: چون غایب است محافظ اموال او باشی، و در مقابلش بزرگش داری (به او احترام بگذاری)، و چون مظلوم واقع شود یاری‌اش کنی، و از پنهانی‌های او جست‌وجو مکنی[۱۴]، پس اگر از او زشتی‌ای دانستی بپوشانی، و اگر نصیحت تو را می‌پذیرد به دور از دید مردم او را نصیحت گویی، و در سختی او را وا مگذاری (او را در مشکلات تنها نگذار، بلکه به کمکش بشتاب)، و لغزش او را نادیده گیری، و گناهش ببخشایی، و با او بزرگوارانه معاشرت کنی و هیچ قدرتی نیست جز از او[۱۵].
نکته جالب توجه در این باره آن است که حق همسایه چیزی افزون بر حق برادر مؤمن و مانند آن است و عنوان همسایگی، خود آورنده این حقوق و وظایف است.
از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است: همسایگان سه گروهند: دسته‌ای فقط یک حق دارند، مانند مشرک که فقط حق همسایگی دارد، گروهی دو حق دارند: حق اسلام و همسایگی، مانند همسایه مسلمان، و عده‌ای نیز هستند که سه حق دارند، مانند همسایه مسلمان که پیوند خویشاوندی با انسان دارد. اینها حق همسایگی، حق اسلام و حق خویشاوندی دارند: « الجيران ثلاثة: فجار له حقّ واحد و هو أدنى الجيران حقّا و جار له حقّان و جار له ثلاثة حقوق فأمّا الّذي له حقّ واحد فجار مشرك لا رحم له له حقّ الجوار و أمّا الّذي له حقّان فجار مسلم له حقّ الإسلام و حقّ الجوار و أمّا الّذي له ثلاثة حقوق فجار مسلم ذو رحم له حقّ الإسلام و حقّ الجوار و حقّ الرّحم»[۱۶].»[۱۷]
منبع‌شناسی جامع سیره اجتماعی معصومان
پانویس
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۵۹.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۷۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۱۶۲.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۷۱.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۵۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۵۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۳۸۳.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۵۳۲.
- ↑ میزان الحکمه، حدیث ۳۰۱۶.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۳۳۸۳.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۲۳۸۳.
- ↑ میزان الحکمه، حدیث ۳۰۲۳.
- ↑ «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): أَ تَدْرُونَ مَا حَقُّ الْجَارِ قَالُوا لَا قَالَ إِنِ اسْتَغَاثَكَ أَغِثْهُ وَ إِنِ اسْتَقْرَضَكَ أَقْرِضْهُ وَ إِنِ افْتَقَرَ عُدْتَ إِلَيْهِ وَ إِنْ أَصَابَهُ خَيْرٌ هَنَّأْتَهُ وَ إِنْ مَرِضَ عُدْتَهُ وَ إِنْ أَصَابَتْهُ مُصِيبَةٌ عَزَّيْتَهُ وَ إِنْ مَاتَ تَبِعْتَ جَنَازَتَهُ وَ لَا تَسْتَطِيلُ عَلَيْهِ بِالْبِنَاءِ فَتَحْجُبَ عَنْهُ الرِّيحَ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ إِذَا اشْتَرَيْتَ فَاكِهَةً فَأَهْدِهَا لَهُ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَأَدْخِلْهَا سِرّاً وَ لَا يَخْرُجْ بِهَا وُلْدُكَ يَغِيضُ بِهَا وُلْدَهُ وَ لَا تُؤْذِهِ بِرِيحِ قِدْرِكَ إِلَّا أَنْ تَغْرِفَ لَهُ مِنْهَا» (میزان الحکمه، حدیث ۳۰۲۶).
- ↑ سعدی می‌گوید: مردمان را عیب نهانی پیدا مکن، که مر ایشان را رسوا کنی و خود را بی‌اعتماد (گلستان سعدی، ص۲۵۲).
- ↑ «وَ قَالَ الْإِمَامُ السَّجَّادُ (ع): وَ أَمَّا حَقُّ جَارِكَ فَحِفْظُهُ غَائِباً وَ إِكْرَامُهُ شَاهِداً وَ نُصْرَتُهُ إِذْ كَانَ مَظْلُوماً وَ لَا تَتَبَّعْ لَهُ عَوْرَةً فَإِنْ عَلِمْتَ عَلَيْهِ سُوءاً سَتَرْتَهُ عَلَيْهِ وَ إِنْ عَلِمْتَ أَنَّهُ يَقْبَلُ نَصِيحَتَكَ نَصَحْتَهُ فِيمَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ وَ لَا تُسْلِمْهُ عِنْدَ شَدِيدَةٍ وَ تُقِيلُ عَثْرَتَهُ وَ تَغْفِرُ ذَنْبَهُ وَ تُعَاشِرُهُ مُعَاشَرَةً كَرِيمَةً» (میزان الحکمه، حدیث ۳۰۲۵).
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۳۳۹.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم، ص ۱۲۲.