سیره سیاسی پیامبر خاتم در مسئولیت‌بخشی امور چه بود؟ (پرسش)

سیره سیاسی پیامبر خاتم در مسئولیت‌بخشی امور چه بود؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ سیره سیاسی پیامبر خاتم
مدخل اصلی	مسئولیت در معارف و سیره نبوی
تعداد پاسخ	۱ پاسخ

سیره سیاسی پیامبر خاتم در مسئولیت‌بخشی امور چه بود؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث سیره سیاسی پیامبر خاتم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی سیره سیاسی پیامبر خاتم مراجعه شود.

پاسخ نخست

بهرام دلیر

آقای بهرام دلیر، در مقاله «ویژگی‌های کارگزاران در حکومت نبوی» در این‌باره گفته‌ است:

«﴿فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ﴾.

تفویض اختیار و مسئولیت‌خواهی از لوازم اداره امور و سنتی الهی است. خدای متعال پس از امتحان بندگان شایسته خود، براساس اختیار آنها، به آنان مسئولیت‌هایی می‌سپارد. بدیهی است که قلمرو اختیار هر چه گسترده‌تر باشد، میزان مسئولیت‌خواهی هم بیشتر خواهد بود.

پیامبر اکرم (ص) برای نظارت بر عملکرد مسئولان افراد موثقی را قرار می‌داد. حضرت رضا (ع) در این زمینه می‌فرماید: هرگاه رسول خدا (ص) سپاهی را برای مأموریت می‌فرستاد و فرماندهی برای آن تعیین می‌کرد، برخی از افراد موثق و مورد اعتماد خود را [مخفیانه] بر او می‌گماشت تا رفتارش را زیر نظر گرفته، برای پیامبر گزارش کند.

با انتقال اختیارات، از تفویض‌کننده، سلب مسئولیت نمی‌شود. پیامبر (ص) هنگامی که مسئولیتی را به کسی می‌سپرد در عین حال که بر کار او نظارت می‌کرد و از او مسئولیت می‌خواست، اما در نهایت خود را مسئول همه امور می‌دانست، برای نمونه آن‌گاه که معاذ بن جبل را به فرمانداری یمن منصوب کرد در وصیت و دستورالعملی به وی چنین یادآور شد: "و از رفتار و کردار کارگزارانت در هر مورد که ممکن است از ناحیه آن به تو عیبی وارد شود، پوزش طلب تا مردم پوزش تو را بپذیرند".

پیامبر (ص) اصل پوزش‌خواهی از مردم را برای کارگزار خویش توصیه می‌کند. براساس سیره پیامبر، خطاهای کارکنان قابل حمایت نیست بلکه محور مردم هستند و لذا این مسئولیت تفویض‌شده، همیشه قابل فسخ است. اساساً مسئولیت‌ها امانت هستند، در امانت نباید خیانت کرد»