سیره مبارزاتی پیامبر خاتم در تحریم شراب چه بوده است؟ (پرسش)
| سیره مبارزاتی پیامبر خاتم در تحریم شراب چه بوده است؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ پیامبر خاتم |
| مدخل اصلی | پیامبر خاتم |
سیره مبارزاتی پیامبر خاتم در تحریم شراب چه بوده است؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث پیامبر خاتم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی پیامبر خاتم مراجعه شود.
پاسخ به این پرسش
خانم میرحسینی و آقای فلاح در کتاب «شیوه‌های مبارزه پیامبر با فرهنگ جاهلی» در این باره گفته‌اند:
«در شبه جزیره عربستان می‌خوارگی به صورت یک بلای عمومی و یک بیماری اخلاقی در آمده بود که مبارزه با آن نیاز به طول زمان داشت. پیامبر گرامی اسلام (ص) مانند یک طبیب به درمان این بیماری کشنده (که بزرگترین سرمایه بشر «عقل و خرد» را از او سلب می‌کرد) پرداخت. قدم اول در مبارزه با این فساد، بیدار کردن افکار عمومی و توجه دادن جامعه به ضررها و مفاسد شراب بود تا آمادگی روحی و انگیزه درونی در مردم ایجاد شود و زمینه اقدامات بعدی فراهم گردد.
در این جا به آیات قرآن مجید بر اساس ترتیب نزول اشاره می‌کنیم.
اولین آیه در مورد شراب آیه ۶۷ سوره نحل است:
وَمِنْ ثَمَرَاتِ النَّخِيلِ وَالْأَعْنَابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَكَرًا وَرِزْقًا حَسَنًا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ
[۱].
در مورد آیه شریفه دو نظریه وجود دارد: نظریه اول این است که این آیه در مقام زمینه‌سازی برای تحریم مسکرات است؛ زیرا شراب گرفتن از خرما و انگور را در کنار گرفتن رزق خوب قرار داده است، تا هشداری باشد برای مردم، و بفهماند شراب رزق نیکو و خوب نیست.
نظریه دوم این است که آیه شریفه در مقام بیان حلال وحرام نیست، بلکه در این مقام است که منافعی را که بشر آن روز از این میوه‌ها می‌بردند بشمارد و بفرماید همه این انتفاعات از نعمت‌های خداست و از ذکر آن نتیجه توحید بگیرد؛ چون این آیه در مدینه نازل شد و خطا بش به مشرکان است.
دومین آیه‌ای که پیرامون مفاسد شراب نازل گردید آیه ۲۱۹ سوره بقره است:
يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِمَا إِثْمٌ كَبِيرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا وَيَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ[۲].
این آیه در جواب سؤال گروهی که نظر اسلام پیرامون شراب و قمار را جست‌وجو می‌کردند می‌فرماید: شراب و قمار گناه بزرگی هستند و در عین حال، منافعی نیز دارند، اما مفاسد شراب از منافع او برای جامعه بشری بیشتر است.
این آیه برای گروهی از مسلمانان کافی بود که از می‌گساری اجتناب کنند، ولی گروهی بودند که نیاز به نهی صریح داشتند تا از ارتکاب این عمل ناشایست خودداری کنند و لذا آیه زیر نازل شد:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ[۳].
تأثیر این آیه به حدّی بود که گروهی برای همیشه می‌گساری را رها کردند، ولی گروه دیگری بودند که همچنان به این عمل ناشایست اقدام می‌کردند حتی یک نفر از (انصار) در ضیافتی که ترتیب داده بود، شراب را در برنامه پذیرایی قرار داد. دعوت‌شدگان پس از خمر و شراب با همدیگر به نزاع پرداختند و یکدیگر را مجروح کردند، سپس به محضر رسول خدا شکایت بردند و لذا آیه ۹۰ سوره مائده نازل شد[۴]:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ[۵].
به این ترتیب در چهار مرحله (به طور تدریج) بعد از فراهم شدن زمینه مناسب، حرمت قطعی شراب به همگان اعلام گردید.
رسول گرامی اسلام (ص) برای تثبیت و تأکید بر حرمت شراب سخنان فراوانی در نکوهش می‌گساری فرموده است تا آنجا که حتی کسانی که زمینه‌سازان این گناه هستند ملعون شمرده شده‌اند[۶].
آن حضرت، شراب را به عنوان ریشه و اصل تمام زشتیها و گناهان معرفی نمود و فرمود: ایمان و شراب به هیچ صورت با هم جمع نمی‌شوند[۷] و مسلمانان باید با شارب خمر قطع ارتباط نمایند و او را مورد تحریم اقتصادی و اجتماعی قرار دهند تا او از این فساد عظیم دست بردارد[۸].
در مورد چهره شراب‌خواران در امالی شیخ از امام صادق (ع) از پیامبر (ص) نقل شده فرمود: در روز قیامت شارب الخمر با روی سیاه و چشمانی کبود محشور می‌شود، در حالی که گونه‌اش کج و معوج است، آب از دهانش ریزان و زبانش از پشت سرش آویزان است[۹].
پیامبر اکرم (ص) در مبارزه با شرب خمر به سخن و موعظه و تذکّر اکتفا ننمود، بلکه برای این عمل زشت حدّ شرعی مقرر فرمود و دستور داد: اگر کسی شرب خمر کرد او را تازیانه بزنید و اگر برای مرتبه دوم این کار را کرد مجدداً او را تازیانه بزنید و اگر برای مرتبه سوم به این عمل اقدام کرد او را بکشید[۱۰].
و به این ترتیب رسول خدا (ص) با تلاوت آیات نورانی قرآن و تبیین این فساد بزرگ و اقدام تنبیهی، جامعه دینی را از این آلودگی پاک نمود»[۱۱]
پانویس
- ↑ «و از میوه‌های خرما و انگورها شراب و روزی نیکویی به دست می‌آورید، به راستی در این (کار) نشانه‌ای است برای گروهی که خرد می‌ورزند» سوره نحل، آیه ۶۷.
- ↑ «از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند، بگو در این دو، گناهی بزرگ و سودهایی برای مردم (نهفته) است. امّا گناه آنها از سود آنها بزرگ‌تر است و از تو می‌پرسند چه چیزی را ببخشند؟ بگو افزون بر نیاز (سالانه) را؛ این‌گونه خداوند برای شما آیات (خود) را روشن می‌گوید باشد که شما بیندیشید» سوره بقره، آیه ۲۱۹.
- ↑ «ای مؤمنان! در حال مستی به نماز رو نیاورید تا هنگامی که دریابید چه می‌گویید» سوره نساء، آیه ۴۳.
- ↑ فروغ ابدیت، ج۲، ص۱۱۷-۱۱۵.
- ↑ «ای مؤمنان! جز این نیست که شراب و قمار و انصاب و ازلام، پلیدی (و) کار شیطان است پس، از آنها دوری گزینید باشد که رستگار گردید» سوره مائده، آیه ۹۰.
- ↑ کنزالعمال، ص۱۳۱۹۱؛ ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ص۲۲۲۹.
- ↑ بحارالانوار، ج۷۹، ص۱۵۲.
- ↑ کافی، ج۶، ص۴۰۵، ح۱.
- ↑ المیزان، ج۲، ص۲۰۹.
- ↑ وسائل الشیعه، ج۱۸، ص۴۷۶، ح۱.
- ↑ میرحسینی و فلاح، شیوه‌های مبارزه پیامبر با فرهنگ جاهلی، ص ۱۹۷.