فرات در معارف و سیره حسینی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث فرات است. فرات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: فرات در حدیث - فرات در معارف مهدویت - فرات در معارف و سیره حسینی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

نام نهری در سرزمین کربلا، که حادثۀ عاشورا نزدیک آن اتفاق افتاد و امام حسین (ع) و یارانش لب تشنه در کنار آب، شهید شدند. فرات، نهر مقدّس و با فضیلتی است که طبق روایات، دو ناودان از بهشت بر آن می‌ریزد و نهری پربرکت است و کودکی که کامش را با آب فرات بردارند، دوستدار اهل بیت (ع) می‌‌شود. در حدیث است که فرات، مهریّۀ زهراست. مستحبّ است برای زیارت امام حسین از آب فرات غسل زیارت کنند که موجب آمرزش گناهان است. نوشیدن از آب فرات نیز مطلوب است. امام صادق (ع) به سلیمان بن هارون فرمود: «مَا أَظُنُّ أَحَداً يُحَنَّكُ بِمَاءِ الْفُرَاتِ إِلاَّ أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ».

و نیز فرمود: «مَنْ شَرِبَ مِنْ مَاءِ الْفُرَاتِ وَ حُنِّكَ بِهِ فَإِنَّهُ يُحِبُّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ». هر کس از آب فرات بنوشد و کام را با آن بردارد، او دوستدار ما خاندان خواهد بود. در حدیث، از فرات بعنوان نهر مؤمن و نیز نهر بهشتی یاد شده است: «نَهْرَانِ مُؤْمِنَانِ وَ نَهْرَانِ كَافِرَانِ فَالْمُؤْمِنَانِ الْفُرَاتُ وَ نِيلُ مِصْرَ». «أَرْبَعَةُ أَنْهَارٍ مِنَ الْجَنَّةِ الْفُرَاتُ». "فرات" یادآور عظیم‌ترین حماسۀ خونین و ماندگارترین صحنۀ وفا و صبر است. شیر مردان عاشورایی در کربلا، در محرّم سال ۶۱ هجری توسّط نیروهای "ابن زیاد" در محاصره قرار گرفتند و آب به روی اردوگاه امام حسین (ع) و اطفال و خیمه‌ها بسته شد.

سپاه دشمن می‌خواست با قرار دادن حسین (ع) در مضیقۀ بی آبی، او را به تسلیم وادارد، امّا آن حضرت مرگ شرافتمندانه و تشنه کامانه را برگزید. عباس (ع) که برای آب آوردن از فرات، برای کودکان تشنه رفته بود. در کنار همین نهر علقمه دستانش قطع شد و به شهادت رسید. "آب فرات" همچون "خاک کربلا"، هر دو آموزگار شجاعت و الهام بخش شهادتند. از این رو برداشتن کام نوزاد با آب فرات یا تربت حسینی، چشاندن طعم شجاعت و انتقال فرهنگ شهادت در دل و جان شیعه است.

امّا موقعیّت جغرافیایی فرات: "شطّی است در مغرب کشور عراق و متشکّل است از دو شعبۀ "قره سو" و "مراد چای" که سرچشمۀ آنها نزدیک رود "ارس" در ارمنستان ترکیّه است. موقعی که دو شعبۀ قره سو و مراد چای به هم می‌رسند، فرات به دجله نزدیک می‌شود، ولی مجدّدا دجله متوجّه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می‌شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می‌پیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به نام "شطّ العرب" خوانده می‌شود و به خلیج فارس می‌ریزد. سرزمینی را که بین دو رود دجله و فرات واقع است "الجزیره" می‌گویند. طول رودخانۀ فرات تقریبا ۲۹۰۰ کیلومتر است. جریان فرات در جلگۀ بین النهرین بسیار ملایم است و دارای بستری عریض می‌باشد. یگانه عامل حاصل‌خیزی خاک عراق و جلب جمعیّت در جلگۀ خشک و گرم بین النهرین، دو رود فرات و دجله می‌باشد. بابل، پایتخت قدیم کشور بابل در ساحل فرات بنا شده بود.

منابع

• محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا