محاربه با خدا

محاربه با خدا و رسول (ص)

واژه حرب به معنای سلب و گرفتن است^[۱] و اصل در آن شدت در عمل است و مقابل سِلم قرار می‌گیرد و در فارسی به آن ستیزه می‌گویند^[۲].

“محاربه با خدا و رسول” در ظاهر، مبین تقابل صریح و قاطع اعتقادی و عملی با دین و منطق مؤمنانه است. به لحاظ مصداق “محاربه” بیشتر به فساد در زمین از طریق اخلال در نظم و امنیت عمومی، و ارتکاب اعمالی همچون اخاذی، راهزنی، غصب، گردن‌کشی، تهدید، زورگیری و امثال آن تفسیر شده است. علامه طباطبایی در تفسیر آیه ۳۳ سوره مائده می‌نویسد: منظور از محاربه با خدا و رسول، افساد در زمین از راه اخلال به امنیت عمومی و راهزنی است، چون امنیت عمومی وقتی خلل می‌پذیرد که خوف عمومی و ناامنی جای امنیت را بگیرد و محارب بر حسب طبع وقتی می‌تواند چنین خوفی در جامعه پدید آورد که مردم را با اسلحه تهدید به قتل کند و به همین جهت است که در سنت نیز محاربه و فساد در ارض به چنین عملی یعنی به شمشیر کشیدن و مثل آن تفسیر شده است^[۳]؛ از این‌رو، واژه محاربه و حرب به عنوان یک مفهوم عام دارای صبغه غالب رفتاری، هر چند با قلمرویی محدودتر از گستره معنایی واژه “صد”، طیف وسیعی از اعمال مجرمانه و ظالمانه را که پیامد آن اخلال در نظم و امنیت عمومی است، دربر می‌گیرد. روشن است ارتکاب هر یک از اعمال مجرمانه فوق، به معنای زیر پانهادن چندین ارزش اخلاقی و حقوقی مورد توصیه و تأکید دین و مورد انتظار جامعه انسانی است. عنوان هراس‌انگیز “محاربه با خدا و رسول” و لحن آیات مربوط همگی معرف گویایی از بزرگی و شدت تباهی این سنخ انحراف‌ها و آثار ویرانگر آن برای جامعه انسانی است. این تعبیر و تعبیرهای مشابه، نمایانگر اهتمام و توجه اسلام به حفاظت و پاسداری از نظم و امنیت اجتماعی به عنوان اساسی‌ترین نیاز جامعه مطلوب انسانی است. عنوان “عداوت” و “شقاق” با خدا و رسول نیز در برخی آیات علاوه بر قرابت معنایی با واژه محاربه، به انواع و درجات دیگری از فساد اجتماعی دلالت دارد^[۴].

آیات قرآنی مرتبط

ناسازگاری ایمان به خدا و قیامت با دوستی دشمنان خدا و رسول (ص): لَا تَجِدُ قَوْمًا يُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ يُوَادُّونَ مَنْ حَادَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَلَوْ كَانُوا آبَاءَهُمْ أَوْ أَبْنَاءَهُمْ أَوْ إِخْوَانَهُمْ أَوْ عَشِيرَتَهُمْ...^[۵].
توجه دادن به ذلت دشمنان خدا و رسول (ص): إِنَّ الَّذِينَ يُحَادُّونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ أُولَئِكَ فِي الْأَذَلِّينَ^[۶].
در آیاتی نیز به مجازات سخت دنیوی برای دشمنی کنندگان با خدا و رسول (ص)^[۷] و در برخی دیگر، به عذاب جاودانی و خوارکننده اخروی ایشان توجه داده است^[۸].^[۹]

منابع

شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم

پانویس

↑ ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۹.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۱۸۴.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۳۳.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص۱۶۱.
↑ «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند.».. سوره مجادله، آیه ۲۲.
↑ «به یقین کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت می‌کنند در شمار فرومایگانند» سوره مجادله، آیه ۲۰.
↑ إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ «کیفر کسانی که با خداوند و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و در زمین به تبهکاری می‌کوشند جز این نیست که کشته یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان ناهمتا بریده شود یا از سرزمین خود تبعید گردند؛ این (کیفرها) برای آنان خواری در این جهان است و در جهان واپسین عذابی سترگ خواهند داشت» سوره مائده، آیه ۳۳.
↑ أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحَادِدِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا ذَلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ «آیا ندانسته‌اند که هر کس با خداوند و پیامبرش دشمنی ورزد بی‌گمان آتش دوزخ او راست در حالی که در آن جاودان خواهد بود؛ خواری سترگ این است» سوره توبه، آیه ۶۳.
↑ شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص۱۶۱.

[1] ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۴۹.

[2] حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۲، ص۱۸۴.

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۳۳.

[4] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص۱۶۱.

[5] «گروهی را نمی‌یابی که با ایمان به خداوند و روز واپسین، با کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت ورزیده‌اند دوستی ورزند هر چند که آنان پدران یا فرزندان یا برادران یا خویشانشان باشند.».. سوره مجادله، آیه ۲۲.

[6] «به یقین کسانی که با خداوند و پیامبرش مخالفت می‌کنند در شمار فرومایگانند» سوره مجادله، آیه ۲۰.

[7] إِنَّمَا جَزَاءُ الَّذِينَ يُحَارِبُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الْأَرْضِ فَسَادًا أَنْ يُقَتَّلُوا أَوْ يُصَلَّبُوا أَوْ تُقَطَّعَ أَيْدِيهِمْ وَأَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلَافٍ أَوْ يُنْفَوْا مِنَ الْأَرْضِ ذَلِكَ لَهُمْ خِزْيٌ فِي الدُّنْيَا وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ «کیفر کسانی که با خداوند و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند و در زمین به تبهکاری می‌کوشند جز این نیست که کشته یا به دار آویخته شوند یا دست‌ها و پاهایشان ناهمتا بریده شود یا از سرزمین خود تبعید گردند؛ این (کیفرها) برای آنان خواری در این جهان است و در جهان واپسین عذابی سترگ خواهند داشت» سوره مائده، آیه ۳۳.

[8] أَلَمْ يَعْلَمُوا أَنَّهُ مَنْ يُحَادِدِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَأَنَّ لَهُ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدًا فِيهَا ذَلِكَ الْخِزْيُ الْعَظِيمُ «آیا ندانسته‌اند که هر کس با خداوند و پیامبرش دشمنی ورزد بی‌گمان آتش دوزخ او راست در حالی که در آن جاودان خواهد بود؛ خواری سترگ این است» سوره توبه، آیه ۶۳.

[9] شرف‌الدین، سید حسین، ارزش‌های اجتماعی از منظر قرآن کریم، ص۱۶۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]