معاویة بن صالح حضرمی

از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

معاویة بن صالح بن حدیر یکی از فقهای حافظ حدیث از قبیله بزرگ و یمنی تبار (بنی حَضْرمَوت) است که شماری از آنان در تاریخ نا معلومی به شام و اطراف آن آمدند. او در حدود سال ۸۰ ﻫ.ق در زمان سلطنت عبدالملک بن مروان در شهر (حِمْص) زاده شد[۱].

حدود ۴۵ سال بعد، هم زمان با متزلزل شدن پایه‌های سلطنت اُمویان؛ یعنی در سال ۱۲۵ ﻫ.ق او و شماری از مروانیان از حمص به اندلس فرار کردند. در آنجا به دستور عبدالرحمن بن معاویه، حاکم اندلس، در سال ۱۴۲ ﻫ.ق به قضاوت رسید[۲]. در اواخر عمرش به منظور زیارت خانه خدا حمص را ترک کرد و در مراسم حج حضور یافت[۳]. در حال انجام مناسک، شماری از محدثان عراق، مصر، و مدینه از وی حدیث نوشتند. در همین سفر بود که از مدینه و مصر گذر کرد و با ارباب علم و حدیث آن دو سرزمین ملاقات نمود.

از آنجا که شیخ طوسی وی را در شمار اصحاب امام صادق(ع)آورده است، معلوم می‌‌شود که او پیش از این تاریخ و احتمالاً در همان سال هجرت به اندلس (۱۲۵ ه.ق) از مدینه گذر کرده و آن حضرت را دیده است. به هر حال، اگر سفرِ معاویة بن صالح به مکّه و مدینه در سال ۱۵۸ ﻫ.ق اوّلین و آخرین سفر وی به حجاز باشد، آن چه گفته شد تنها دلیل قانع کننده برای قراردادن او در شمار اصحاب امام صادق(ع)است.

او که از طبقه هفتم راویان و حفّاظ حدیث به شمار می‌‌رود، از کسانی چون: اسحاق بن عبدالله، یحیی بن سعید انصاری، مکحول شامی، مسلم بن عامر، ابو عثمان صاحب جُبیر، و عبدالله بن ابی‌قیس روایت کرده است و کسانی چون: سفیان ثوری، لیث بن سعد، معن بن عیسی، زید بن حباب، عبدالرحمن بن مهدی، حماد بن خالد و ابو صالح کاتب لیث از او روایت کرده‌اند. ابو صالح کاتب لیث و دیگران، کتاب‌هایی از احادیث او گردآورده بودند که اثری از آنها نمانده است.

رجالیون اهل سنّت در باره منزلت روایی او سه نظریه داده اند: شمار زیادی از آنان وی را توثیق و تصدیق کرده‌اند که عبدالرحمن بن مهدی، احمد بن حنبل، ترمذی، ابن سعد، عجلی، ابو زرعه، نسائی، ابن حبان، ذهبی و ابن حجر از آن جمله‌اند. شماری دیگر چون: یحیی بن معین، ابن عدی و ابو حاتم از او به عنوان (صالح الحدیث) یاد کرده‌اند.

دسته سوم که یحیی بن سعید، ابو اسحاق فزاری و موسی بن سلمه در شمار آنان قرار دارند او را ضعیف و غیر قابل روایت دانسته‌اند.

به هر حال، روایات او به غیر از صحیح بخاری، در دیگر صحاح اهل سنت و نیز در کتاب القراءة خلف الامام و الادب المفرد بخاری آمده است، امّا در منابع روایی شیعه چیزی از او نقل نشده و تنها در کتاب رجال شیخ طوسی و بدون جرح و تعدیل، نام او در فهرست اصحاب و راویان امام صادق(ع) به چشم می‌‌خورد.

معاویه بن صالح]] به اسناد خود از پیامبر(ص) نقل می‌‌کند که فرمود: (از هوشمندی و چالاکی مؤمن بهراسید که او با نور خدا می‌‌نگرد)[۴]. وی پس از بازگشت از سفر حج، در سال ۱۵۸ ﻫ.ق درگذشت [۵].[۶]

منابع

پانویس

  1. سیر اعلام النبلاء ۷/ ۱۵۹ و ۱۶۰.
  2. سیر اعلام النبلاء ۸/ ۲۴۶.
  3. سال حج او را ۱۵۴، ۱۵۵ و ۱۵۷ ﻫ.ق نیز نوشته‌اند. (نک: تهذیب الکمال ۲۸/ ۱۹۱و کتاب الثقات ۷/ ۴۷۰).
  4. الکامل فی ضعفاء الرجال ۶/ ۴۰۶.
  5. کتاب الثقات ۷/ ۴۷۰؛ تاریخ الاسلام ۹/ ۶۲۳ تهذیب الکمال ۲۸/ ۱۹۴.
  6. عزیزی، رستگار، بیات، راویان مشترک، ج۲، ص 133.