مقام افتراض طاعت

از جمله مقامات امامان معصوم(ع) مقام افتراض طاعت که در زیارت جامعه کبیره با عبارت «وَ قَرَنَ‏ طَاعَتَكُمْ‏ بِطَاعَتِهِ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏» آمده است.

مقدمه

خداوند اطاعت از شما را در کنار اطاعت از خویش قرار داده است. آنجا که می‌فرماید: ﴿أَطِيعُواْ اللَّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ وَأُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ﴾^[۱].

﴿أُولِي الأَمْرِ مِنكُمْ﴾ همان ائمۀ اطهار(ع) هستند که اطاعتشان در کنار اطاعت خداوند متعال و رسول آمده است. خدای متعال چنین مقاماتی را به شما داده است. شما را قسم می‌دهیم به آن خدایی که این مقامات و منازل و این عظمت و قرب را به شما داده؛ «لَمَّا اسْتَوْهَبْتُمْ‏ ذُنُوبِي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»^[۲]. بخشش گناهان ما را از خداوند متعال بخواهید. از خداوند متعال بخواهید که از ما گذشت کند که البته به شفاعت شما نیاز داریم، وگرنه خودمان لیاقت بخشش را نداریم.

کلمه «اسْتَوْهَبْ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ یعنی خواهش کردن. "هبه"؛ یعنی بخشش. راغب اصفهانی می‌نویسد: "هبه: ملک خود را بدون عوض در اختیار دیگری قرار دهی"^[۳]. خدایا! گناهان ما را ببخش و ما را به برکت و شفاعت اهل بیت(ع) معذّب نکن: «وَ كُنْتُمْ‏ شُفَعَائِي‏ فَإِنِّي‏ لَكُمْ‏ مُطِيعٌ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»^[۴]. زائر با این جمله می‌گوید: به هر حال من جزء زمرۀ شما و در خط شما هستم.

دو خط بیش‌تر نیست؛ این قدر می‌دانم که این طرفی هستم و آن طرفی نیستم؛ اما این طرفیِ گناه کار و خطاکار و شما کسانی هستید که اگر کسی از شما اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده و اگر شما را معصیت کند، خدا را معصیت کرده است و اگر شما را دوست داشته باشد، خدا را دوست می‌دارد. شما دارای این چنین مقاماتی هستید. اگر کسی با شما دشمنی کند با خداوند متعال دشمنی کرده است. البته در این زمینه حدیث‌های معتبری حتی در کتاب‌های اهل تسنن آمه است. در روایتی می‌خوانیم: ابوذر می‌گوید: رسول خدا(ص) فرمود: "هر کس از من اطاعت کند در واقع از خدا اطاعت کرده است، هر کس از فرمان من سرپیچی کند، در واقع از فرمان خدا سرپیچی کرده است، هر کس از علی اطاعت کند در واقع از من اطاعت کرده و هر کس از فرمان علی سرپیچی کند در واقع از فرمان من سرپیچی کرده است"^[۵]. اگر کسی با امیر مؤمنان علی(ع) دشمنی کند، با پیامبر اکرم(ص) دشمنی کرده است و هر کسی که با پیامبر اکرم(ص) دشمنی کند با خداوند متعال دشمنی کرده است. حدیث دیگر در این باره در کتاب اهل سنت نیز آمده است که پیامبر اکرم(ص) به علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) خطاب کردند و فرمودند: "کسی که با شما دشمنی کند من با او دشمن هستم"^[۶].

زائر می‌گوید: حال که شما چنین مقامی را دارید، من نیز می‌خواهم خود را در زمرۀ شما داخل کنم و در این خط هستم. پس بیایید برای من شفاعت و وساطت کنید. البته هر چه در درگاه خدا، رسول و اهل بیت(ع) استغفار کنیم؛ اعم از این که استغفار ما، مسبوق به گناه باشد یا نباشد، اثر خود را دارد. برای مثال اگر کسی روزی صد مرتبه، دویست مرتبه ـ کم‌تر بیش‌تر ـ «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏» بگوید و مثلاً دویست گناه نیز مرتکب شود، این استغفارها مسبوق به گناه هستند و بعضی از استغفارها مسبوق به گناه نیستند، اما تأثیر گذارند و انسان را به خدا نزدیک می‌کنند. از این رو ائمه اطهار(ع) بزرگان دین و اولیای صالح الهی استغفار می‌کردند، نه این که گناه می‌کردند؛ چراکه به هر حال، استغفار اثر و نفع دارد و ما را به آن بزرگواران نزدیک می‌کند^[۷].

منابع

حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر ج۴

جستارهای وابسته

پانویس

↑ از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید؛ سوره نساء، آیه۵۹.
↑ شما بخشش گناهانم را از خدا بخواهید.
↑ "الْهِبَةُ أن‏ تجعل‏ ملكك‏ لغيرك‏ بغير عوض‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ المفردات فی غریب القرآن: ۵۳۳.
↑ و شما شفیعان من گردید؛ زیرا که من فرمانبردار شما هستیم.
↑ «مَنْ أَطَاعَنِي فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏، وَ مَنْ عَصَانِي فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَ مَنْ أَطَاعَ عَلِيّاً فَقَدْ أَطَاعَنِي، وَ مَنْ عَصَى عَلِيّاً فَقَدْ عَصَانِي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ المستدرک علی الصحیحین: ج۳، ص۱۲۱ و ۱۲۸، کنزالعمال: ج۱۱، ص۶۱۴، حدیث ۳۲۹۷۳، تاریخ مدینة دمشق: ج۴۲، ص۳۰۶.
↑ «أَنَا حَرْبٌ‏ لِمَنْ‏ حَارَبَكُمْ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ شرح الاخبار: ج۲، ص۶۰۸، حدیث ۹۰۷، الامالی، شیخ طوسی: ۳۳۶، حدیث ۶۸۰، مناقب آل ابی طالب: ج۳، ص۱۸، ذخائر العقبی: ۲۵.
↑ ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر ج۴ (کتاب)|با پیشوایان هدایتگر؛ ج۴، ص۳۵۴ - ۳۵۶.

[1] از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید؛ سوره نساء، آیه۵۹.

[2] شما بخشش گناهانم را از خدا بخواهید.

[3] "الْهِبَةُ أن‏ تجعل‏ ملكك‏ لغيرك‏ بغير عوض‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏"؛ المفردات فی غریب القرآن: ۵۳۳.

[4] و شما شفیعان من گردید؛ زیرا که من فرمانبردار شما هستیم.

[5] «مَنْ أَطَاعَنِي فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ‏، وَ مَنْ عَصَانِي فَقَدْ عَصَى اللَّهَ، وَ مَنْ أَطَاعَ عَلِيّاً فَقَدْ أَطَاعَنِي، وَ مَنْ عَصَى عَلِيّاً فَقَدْ عَصَانِي‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ المستدرک علی الصحیحین: ج۳، ص۱۲۱ و ۱۲۸، کنزالعمال: ج۱۱، ص۶۱۴، حدیث ۳۲۹۷۳، تاریخ مدینة دمشق: ج۴۲، ص۳۰۶.

[6] «أَنَا حَرْبٌ‏ لِمَنْ‏ حَارَبَكُمْ‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏‏»؛ شرح الاخبار: ج۲، ص۶۰۸، حدیث ۹۰۷، الامالی، شیخ طوسی: ۳۳۶، حدیث ۶۸۰، مناقب آل ابی طالب: ج۳، ص۱۸، ذخائر العقبی: ۲۵.

[7] ر.ک: حسینی میلانی، سید علی، با پیشوایان هدایتگر ج۴ (کتاب)|با پیشوایان هدایتگر؛ ج۴، ص۳۵۴ - ۳۵۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]