نظارت بر اعمال
امام(ع) شاهد بر خلق
پیروان مذهب اثناعشری معتقدند همان‌گونه که خداوند شاهد و ناظر بر تمام موجودات در همه احوال است، چهارده معصوم(ع) نیز به امر الهی شاهد و ناظر بر اعمال بندگان در هر حال و هر جایی هستند[۱]. این اعتقاد را امام رضا(ع) این‌گونه بیان نموده است: «وَ هُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ... وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ»[۲]؛ امام معصوم و تأیید شده خداوند است... و آگاه بر اعمال بندگان او. «أَنَّ الْإِمَامَ مُؤَيَّدٌ بِرُوحِ الْقُدُسِ وَ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَمُودٌ مِنْ نُورٍ يَرَى فِيهِ أَعْمَالَ الْعِبَادِ وَ كُلَّمَا احْتَاجَ إِلَيْهِ لِدَلَالَةٍ اطَّلَعَ عَلَيْهِ»[۳]؛ امام به وسیله روح القدس یاری می‌شود و میان او و خدای تعالی ستونی از نور هست که در آن، کارهای بندگان و همه نیازها را، از راهی که او مطلع است، می‌بیند.
عبدالله بن ابان روغن‌فروش، مدتی خدمت امام رضا(ع) مجاور بود. روزی به محضر ایشان شرفیاب شد و گفت: برای خود و خانواده‌ام از شما التماس دعا دارم. حضرت فرمود: آیا من این کار را نمی‌کنم؟! عبدالله بن ابان می‌گوید پذیرفتن این مطلب برایم سنگین آمد. حضرت رضا(ع) فرمود: به راستی که اعمال شما هر روز و شب بر من عرضه می‌شود. آیا در قرآن نمی‌خوانی: 
وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ
[۴] خدا و رسول و مؤمنان اعمال شما را می‌بینند[۵].
عرضه اعمال بر امامان(ع) بشارت بزرگی برای شیعیان و دوستان ایشان است، و در عین حال، وظیفه سنگینی بر دوش هر شیعه و مسلمانی می‌نهد تا همواره گام در راه درست الهی بنهند و از آنچه مخالف با حکم اوست، خودداری کنند. این موضوع در داستان دیگری از امام رضا(ع) آمده است: موسی بن سیار می‌گوید: همراه حضرت رضا(ع) بودم. به دیوارهای شهر طوس که رسیدیم، صدای شیون شنیدم. دنبال صدا رفتم و به جنازه‌ای برخوردیم. دیدم مولایم، علی بن موسی الرضا(ع) از اسب پیاده شد و به سوی جنازه رفت و آن را بلند کرد و همچون بره که به مادر می‌چسبد، خود را به آن چسباند.... چون جنازه را پس از تشییع بر زمین نهادند، امام(ع) مردم را کنار زد تا به جنازه برسد. آن‌گاه دست مبارکش را بر سینه آن نهاد و فرمود: ای فلانی پسر فلانی، تو را به بهشت مژده باد! پس از این لحظه، دیگر وحشتی نداری. گفتم: فدایت شوم! آیا شما این شخص را می‌شناسید؟ شما تاکنون قدم به این سرزمین نگذاشته‌اید! امام(ع) فرمود: «يَا مُوسَى بْنَ سَيَّارٍ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّا مَعَاشِرَ الْأَئِمَّةِ تُعْرَضُ عَلَيْنَا أَعْمَالُ شِيعَتِنَا صَبَاحاً وَ مَسَاءً فَمَا كَانَ مِنَ التَّقْصِيرِ فِي أَعْمَالِهِمْ سَأَلْنَا اللَّهَ تَعَالَى الصَّفْحَ لِصَاحِبِهِ وَ مَا كَانَ مِنَ الْعُلُوِّ سَأَلْنَا اللَّهَ الشُّكْرَ لِصَاحِبِهِ»[۶]؛ ای موسی بن سیار آیا نمی‌دانی اعمال و رفتار شیعیان ما در هر بام و شام بر ما گروه امامان عرضه می‌شود؟ اگر تقصیری در رفتار آنها باشد، از خدا می‌خواهیم از سر تقصیرشان درگذرد، و اگر کار خوبی داشته باشند، از او می‌خواهیم به آنها جزای خیر دهد.
بنابراین، شاهد بودن ائمه(ع) بر اعمال و رفتار انسان چه‌بسا باعث خجالت و بی‌آبرویی او گردد (در صورت ارتکاب گناه). و از طرف دیگر گاه سبب امیدواری است، چون امام معصوم رحمت واسعه الهی را برای او طلب می‌کند و از خداوند می‌خواهد گناهان او را عفو فرماید.
اگر آدمی شاهد بودن امام را باور کند، به طور حتم در اعمالش اثر شایسته‌ای خواهد داشت. اهمیت و ارزش این معرفت وقتی بر انسان آشکار می‌شود که فرصت عمل به پایان رسیده است و این شاهدان خدا برای آخرین بار هنگام مرگ، پرونده انسان را مرور می‌فرمایند[۷].
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۷۵.
- ↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۲۰۳؛ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، عیون أخبار الرضا(ع)، ج۲، ص۱۹۹.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی (شیخ صدوق)، الخصال، ص۵۲۸؛ نمازی شاهرودی، علی، مستدرک سفینة البحار، ج۷، ص٣٧٣.
- ↑ «و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت» سوره توبه، آیه ۱۰۵.
- ↑ صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات، ص۴۴۹؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج۲۳، ص۳۴۷؛ فیض کاشانی، محمد بن شاه‌مرتضی، الأصفی فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۴۹.
- ↑ ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج۳، ص۴۵۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار، ج۴۹، ص۹۸.
- ↑ حسینی زیدی و خیاط، جایگاه امامت از دیدگاه امام رضا ص ۲۹۷.