پایبندی حاکم به اصول اسلامی
مقدمه
آنچه علی (ع) را از دیگر سیاستمداران جهان، به استثنای رسول اکرم (ص) متمایز میکند این است که هیچگاه در روش خود از خیانت و نیرنگ استفاده نکرد، هر چند به قیمت از دست رفتن خلافتش باشد[۱]. او در سیاست خود اهل مکر نبود. در اوایل خلافت علی (ع) مغیرة بن شعبه که بعداً از اصحاب خاص معاویه شد به علی (ع) پیشنهاد کرد موقتاً درباره معاویه چیزی نگوید و حتی او را تثبیت کند و پس از آرام شدن اوضاع یکمرتبه او را برکنار کند. اما علی (ع) از این کار امتناع کرده و فرمودند: "اگر من معاویه را حتی برای مدتی کوتاه تثبیت کنم، به این معناست که من معاویه را حداقل در این مدت صالح میدانم در حالی که من او را صالح نمیدانم و به مردم هم دروغ نمیگویم"[۲].
علی (ع) مردی است پایبند عدالت، مخالف تبعیض، رشوه، دروغ و فریب. معاویه است که تنها میخواهد به هدف و مقصود خود برسد و برای آن، گاهی از عدالت و گاهی از تبعیض و فریب و نیرنگ استفاده میکند. لکن هدف مقدس علی (ع) به او اجازه استفاده از وسیلۀ نادرست را نمیدهد. در اینجا دو فرمان علی (ع) و معاویه را خطاب به سرداران خود مقایسه میکنیم. امام علی (ع) به معقل بن قیس ریاحی که در رأس سههزار نفر به طرف شام در حرکت بود فرمود: "از خدا بترس تا دشمن شروع به جنگ نکرده، تو شروع نکن. کاری نکن که آنها را به جنگ تحریک کنی. مبادا کینه و دشمنی آنها، تو را وادار کند پیش از دعوت و اتمام حجت با ایشان قتال را آغاز کنی"[۳]. ولی معاویه به بسر بن ارطاة دستور میدهد: "خود را به مدینه برسان و در بین راه مردم را از مقابل خود بران و تا میتوانی در دلها رعب و وحشت بینداز. هر چه دستت میرسد غارت کن. مگر کسانی که دوستان ما هستند" و به سفیان غامدی دستور میدهد: "هر کس جز دوستان خودمان را بکش، به هر آبادی رسیدی آنجا را خراب کن، اموال را غارت کن و آتش بزن،؛ چراکه در دلها تأثیر فراوان دارد"[۴].
جنگ صفین در یکی از کرانههای فرات رخ داد. اصحاب معاویه مانع از دسترسی سپاه علی (ع) به آب شدند. علی (ع) معاویه را به مذاکره دعوت کرد ولی او به گمان اینکه پیروزی بزرگی به دست آورده است، نپذیرفت. امام علی (ع) ناچار فرمان حمله داده، پیش از غروب، شریعه به دست سپاه علی (ع) افتاد. اصحاب امام علی|علی (ع) پیشنهاد مقابله به مثل و بستن آب بر سپاهیان معاویه را دادند؛ اما امیرمؤمنان (ع) فرمود: "خداوند آب را برای مسلمان و کافر قرار داده است. این کار دور از شهامت و فتوت و مردانگی است". علی (ع) نمیخواست پیروزی را به بهای یک عمل ناجوانمردانه به دست آورد[۵].
در همین جنگ پیکار تن به تنی میان امام علی|علی (ع) و عمروعاص درگرفت. عمروعاص که مشاور قدرتمند و حیلهگر معاویه و طراح بسیاری از فتنهها ضد علی (ع) بود، وقتی از پیکار ناتوان شد و هنگام فرار روی زمین افتاد عورت خود را نمایان ساخت. علی (ع) با اینکه میدانست کشتن عمروعاص ضربه مهمی به سپاه معاویه وارد میکند روی خود را برگرداند و به سمت سپاه خود برگشت. امام علی (ع) هنگام رویارویی با دشمن نیز از مکارم اخلاق دست برنداشته و از هر وسیلهای برای هدف سود نمیجست[۶].
علی (ع) در مسائل اصولی و آنچه مربوط به مقررات الهی و حقوق اجتماعی است بسیار صلابت داشت و انعطافپذیری و مماشات در او راه نداشت، ولی در مسائل شخصی بسیار نرم، انعطافپذیر، شوخ و خندهرو بود و تا جایی که به حد باطل نرسد، با مردم مزاح میکرد[۷].[۸]
پانویس
- ↑ مطهری مرتضی، سیری در سیره نبوی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۷۹.
- ↑ مطهری مرتضی، سیری در سیره نبوی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۱۰۵.
- ↑ نهج البلاغه، نامه ۱۲.
- ↑ مطهری مرتضی، اسلام و نیازهای زمان، مجموعه آثار، ج ۲۲، ص۲۶۵.
- ↑ مطهری مرتضی، سیری در سیره نبوی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۱۱۱.
- ↑ مطهری مرتضی، سیری در سیره نبوی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۱۱۲.
- ↑ مطهری مرتضی، سیری در سیره نبوی، مجموعه آثار، ج ۱۶، ص۱۷۶.
- ↑ محمدی، عبدالله، امیر مؤمنان علی؛ چلچراغ حکمت، ص۶۳ تا۷۵.