آیا حجة الله از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ (پرسش)

آیا حجة الله از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟
موضوع اصلی	بانک جامع پرسش و پاسخ مهدویت
مدخل بالاتر	مهدویت / آشنایی با امام مهدی / معرفت امام مهدی (شناخت امام مهدی) / القاب امام مهدی
مدخل اصلی	حجت
تعداد پاسخ	۵ پاسخ

آیا حجة الله از القاب امام مهدی است؟ این لقب به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث مهدویت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. در ذیل، پاسخ به این پرسش را بیابید. تلاش بر این است که پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه این پرسش، در یک پاسخ جامع اجمالی تدوین گردد. پرسش‌های وابسته به این سؤال در انتهای صفحه قرار دارند.

پاسخ نخست

سید محمد کاظم قزوینی

آیت‌الله سید محمد کاظم قزوینی، در کتاب «امام مهدی از تولد تا بعد از ظهور» در این‌باره گفته است:

«او را حجت می‌نامند، چون وجود مقدس امام زمان (ع)، حجت خدا بر جهانیان است و خداوند به وسیله او بر بندگانش اتمام حجت می‌کند».

پاسخ‌ها و دیدگاه‌های متفرقه

۱. حجت الاسلام و المسلمین موسوی‌نسب؛

سید جعفر موسوی‌نسب حجت الاسلام و المسلمین سید جعفر موسوی‌نسب، در کتاب «دویست پرسش و پاسخ پیرامون امام زمان» در این‌باره گفته است: «"حجّة" به معنی پیروزی و سلطنت خداوند است بر خلق، و حضرت مهدی (ع) بر عالم مسلّط و پیروز می‌گردند و حکومت جهانی برقرار می‌سازند و در سراسر عالم حکم خدا را اجرا می‌نمایند، از این جهت به آن حضرت "حجة اللّه" گفته می‌شود. و بیان شده است که نقش نگین انگشتر حضرت "أَنَا حُجَّةُ اللَّهِ" می‌باشد».

2. حجت الاسلام و المسلمین رضانژاد؛
عزالدین رضانژاد حجت الاسلام و المسلمین دکتر عزالدین رضانژاد، در مقاله «حیات امام مهدی (مقاله)

۳. حجت الاسلام و المسلمین کارگر؛

رحیم کارگر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رحیم کارگر، در کتاب «مهدویت پیش از ظهور» در این‌باره گفته است: «حضرت مهدی (ع) آخرین حجّت الهی است؛ ازاین‏رو به آن حضرت حجة الله‏ و حجة بن الحسن العسکری گفته می‌‏شود. البته پیامبران و اوصیای آنان، همگی حجّت‌اند؛ زیرا خداوند به وجود ایشان بر بندگان خود احتجاج می‌کند. بر اساس روایات فراوانی، هرگز زمین خالی از حجت نیست: اگر زمین خالی از حجت باشد، اهلش را فرومی‌برد. جّت همچنین به معنای پیروزی و سلطنت خدا بر خلق است و آن حضرت بر عالم مسلّط و پیروز می‌‏شود و حکم خدا را اجرا می‌کند. نقش نگین امام مهدی (ع) نیز انا حجة الله‏ است. داوود بن قاسم می‌‏گوید: از امام دهم شنیدم که می‌‏فرمود: جانشین من پسرم حسن است؛ شما نسبت به جانشین پس از جانشین من چه حالی خواهید داشت؟ عرض کردم: خداوند مرا فدایت کند، چرا؟ فرمود: برای آنکه شخص او را نمی‌‏تواند ببیند و ذکر او به نام مخصوصش روا نیست. عرض کردم: پس چطور او را یاد کنیم؟ فرمود: بگویید: "الْحُجَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ" ».

۴. حجت الاسلام و المسلمین سلیمیان؛

خدامراد سلیمیان حجت الاسلام و المسلمین خدامراد سلیمیان، در کتاب «درسنامه مهدویت» در این‌باره گفته است: «"حجت" از نظر لغت، به معنای برهان و دلیل است که با آن حریف را قانع یا دفع کنند و جمع آن حجج و حجاج است. این کلمه در قرآن مجید در موارد مختلفی به کار رفته است؛ از جمله: ﴿لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾. و نیز ﴿قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ﴾. امام کاظم (ع) فرموده است: "إِنَّ لِلَّهِ عَلَى اَلنَّاسِ حُجَّتَيْنِ حُجَّةً ظَاهِرَةً وَ حُجَّةً بَاطِنَةً فَأَمَّا اَلظَّاهِرَةُ فَالرُّسُلُ وَ اَلْأَنْبِيَاءُ وَ اَلْأَئِمَّةُ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ وَ أَمَّا اَلْبَاطِنَةُ فَالْعُقُولُ"؛ "خداوند را بر مردم دو حجت است: یکی ظاهر که آن عبارت است از پیامبران و رهبران دینی و دیگری باطن که آن عقول مردم است". پیامبران و اوصیای آنان (ع) از این جهت "حجت" نامیده شده‌اند که خداوند به وجود ایشان، بر بندگان خود احتجاج کند. آنان همچنین دلیل بر وجود خدا هستند و گفتار و کردارشان دلیل بر نیاز مردم به قانون آسمانی است. براساس روایات فراوانی، هرگز زمین خالی از حجت نیست؛ چنان‌که از امام رضا (ع) پرسیده شد: آیا زمین از حجت خالی می‌ماند؟ حضرت فرمود: "لَوْ بَقِيَتِ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ"؛ "اگر زمین به اندازه چشم برهم زدنی از حجت خالی باشد، اهلش را فرو می‌برد". از دیدگاه شیعه، حضرت مهدی (ع) به عنوان آخرین حجت الهی است؛ ازاین‌رو به حجة بن الحسن العسکری (ع) شهرت دارد. داوود بن قاسم گوید: از امام دهم (ع) شنیدم که می‌فرمود: "اَلْخَلَفُ مِنْ بَعْدِي اَلْحَسَنُ فَكَيْفَ لَكُمْ بِالْخَلَفِ مِنْ بَعْدِ اَلْخَلَفِ فَقُلْتُ وَ لِمَ جَعَلَنِيَ اَللَّهُ فِدَاكَ فَقَالَ إِنَّكُمْ لاَ تَرَوْنَ شَخْصَهُ وَ لاَ يَحِلُّ لَكُمْ ذِكْرُهُ بِاسْمِهِ فَقُلْتُ فَكَيْفَ نَذْكُرُهُ فَقَالَ قُولُوا اَلْحُجَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ"؛ "جانشین من، پسرم حسن است. شما نسبت به جانشین پس از جانشین من چه حالی خواهید داشت؟ عرض کردم: خداوند مرا قربانت کند؛ چرا؟ فرمود: برای آنکه شخص او را نمی‌توانید ببینید و ذکر او به نام مخصوصش روا نیست. عرض کردم: پس چطور او را یاد کنیم؟ فرمود: بگویید حجت از خاندان محمد (ص)". در بیشتر روایات این لقب به صورت "الْحُجَّةُ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ" به کار رفته است». «حجّت در لغت به‌معنای دلیل و برهان است و علّت نام‌گذاری آن به حجّت، این است که از ریشه "حجّ" به‌معنای قصد گرفته شده و دلیلی که با آن مدّعا اثبات می‌شود، مقصود شخص احتجاج‌کننده است. یا به واسطه دلیل، اثبات مدّعا قصد می‌شود. یا آنکه دلیل، خود قصد اثبات مدّعا را دارد. به گفته برخی، حجّت، دلالت روشن برای اثبات مقصد حق و درست است. و براساس نقل برخی دیگر، حجّت، چیزی است که بر صحّت ادّعا دلالت می‌کند. این کلمه در قرآن مجید در موارد مختلفی به کار رفته است؛ از جمله: ﴿ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾ و نیز: ﴿ قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاء لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ ﴾».

۵. مجتبی تونه‌ای؛

مجتبی تونه‌ای آقای مجتبی تونه‌ای، در کتاب «موعودنامه» در این‌باره گفته است: «در لغت به‌معنای دلیل، برهان و راهنماست. از القاب مشهور حضرت است که در بسیاری از ادعیه و روایات آمده است. با آنکه در این لقب، سائر ائمه (ع) شریکند و همه از جانب خداوند بر خلق حجّت‌اند، لکن این لقب چنان اختصاص به آن حضرت دارد که در روایات، هرجا بی‌قرینه ذکر شود، مراد حضرت مهدی (ع) است. از امام علی النقی (ع) پرسیده شد که چگونه جانشین بعد از جانشین شما را یاد کنیم‌؟ حضرت فرمود "بگویید حجة آل محمد (ع)". در آیات متعددی از قرآن کریم کلمه "حجّت" به کار رفته است مانند: ﴿رُّسُلاً مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلاَّ يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى اللَّهِ حُجَّةٌ بَعْدَ الرُّسُلِ وَكَانَ اللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا﴾ و یا آیه ﴿قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ فَلَوْ شَاء لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ﴾. در روایات نیز، "حجّت" جایگاه خاصی دارد، تا آن‌جا که مرحوم کلینی در الکافی، بخشی با عنوان "کتاب الحجّة" آورده که در آن با بیان ده‌ها روایت، ابعاد مختلف این موضوع روشن گردیده است. حضرت علی (ع) در بیان ضرورت وجود حجّت‌های الهی می‌فرماید: "لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ..."؛ زمین، از کسی که حجّت خداست خالی نمی‌ماند. امام هادی (ع) نیز می‌فرماید: "إِنَّ الْأَرْضَ لَاتَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ، وَ أَنَا وَ اللَّهِ ذلِكَ الْحُجَّةُ"؛ زمین هرگز از حجت خالی نمی‌ماند و به خدا قسم من آن حجّت هستم. در دعاهایی که از ائمه علیهم السلام وارد شده نیز به دفعات به واژه حجّت بر می‌خوریم: "اللَّهُمَّ عَرِّفْنِي حُجَّتَكَ فَإِنَّكَ إِنْ لَمْ تُعَرِّفْنِي حُجَّتَكَ ضَلَلْتُ عَنْ دِينِي‏". حال که با جایگاه حجّت در معارف شیعی آشنا شدیم، باید به وظایف خود در قبال حضرت مهدی (ع)، به‌عنوان "حجّت حی‌ خداوند" بیشتر بیندیشیم».