ابومسلم خولانی
ابومسلم خولانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابومسلم خولانی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
وی از قبیله خولان، از قبایل یمنی بود که در فتوحات به شام مهاجرت کردند و آنجا ساکن شدند[۱]. از عابدان و بزرگان تابعین[۲] است که بیشتر به کنیه‌اش ابومسلم [۳] شهرت دارد. بیشتر منابع، نام وی را عبدالله بن ثوب آورده‌اند[۴]، اما او را «یعقوب»[۵]، «عبد»[۶] و «عبدالرحمن»[۷] نیز گفته‌اند. نام پدرش را به اختلاف، «عبدالله»[۸]، «عوف»[۹]، «ایوب»[۱۰]، «مِشکَم»[۱۱]، «اثوب»، «عبد»، «ثواب»، «عبدالله»[۱۲]، «ثوب»[۱۳]، «عبید»[۱۴]، «ثوب»[۱۵] و «مسلم»[۱۶] آورده‌اند که به یقین در برخی موارد اشتباه یا تصحیف رخ داده است.
وی در روزگار معاویه از مدینه به شام نقل مکان کرد[۱۷] و در داریّا[۱۸]سکونت گزید[۱۹]. از این‌رو، او را از اهل شام شمرده[۲۰] و شامی خوانده‌اند [۲۱]. همچنین او را منسوب به داریا، دارانی گفته‌اند[۲۲]؛ هرچند در نقلی دیگر، وی خود را از اهل بصره عراق معرفی کرده است[۲۳]، پدرش را از اصحاب شمرده‌اند [۲۴] اما درباره خودش گفته‌اند زمان جاهلیت را درک کرده بود و پیش از رحلت رسول خدا (ص) اسلام آورد، ولی آن حضرت را ندید و زمان خلافت ابوبکر به مدینه آمد[۲۵]. مسلمان شدن او را با اختلاف، در سال جنگ حنین[۲۶]، زمان ابوبکر[۲۷] و زمان معاویه نیز آورده‌اند[۲۸]. درباره تأخیر در مسلمان شدن ابومسلم خبری نقل شده است[۲۹] که چون دقیقاً همین خبر برای ابومسلم جلیلی آمده است، باید اشتباهی در نام وی با نسبت دادن این خبر رخ داده باشد. به هر روی وی صحابی نیست. آگاهی ما از زندگی وی بسیار اندک و در پاره‌ای موارد، ضد و نقیض و بخشی از آن باور نکردنی است. او را از زهاد ثمانیه دانسته‌اند[۳۰] و در وصف زهد و عبادت و کشف و کرامات او چنان داد سخن سر داده‌اند که بیشتر افسانه می‌نماید[۳۱]، وی را با عباراتی چون حکیم امت[۳۲]، قاری اهل شام[۳۳]، فقیه، عابد، ریحانه شام و کسی که اسود عنسی او را در آتش انداخت، اما نسوخت[۳۴] ستوده‌اند. گفته‌اند بسیار در مسجد می‌نشست[۳۵] و شصت سال در مسجد خولان شام، امام جماعت بو[۳۶]. به جز آنچه بیان شد، بیش از یکی دو گزارش از دوران زندگانی ابومسلم در دست نیست. حضور او در جمع عابدان اهل شام، که گویا برای اعتراض به جنگ با امام علی (ع) نزد معاویه رفته بودند و مأموریت از طرف معاویه برای رساندن نامه استرداد قاتلان عثمان به امام علی (ع)[۳۷] از آن موارد است. درگذشت ابومسلم را در زمان یزید به سال ۶۲[۳۸] در زمان معاویه[۳۹] و در حال نبرد در سرزمین روم[۴۰] دانسته‌اند.
محل درگذشت او را خولان[۴۱] می‌دانند و گفته‌اند در داریّا قبری را زیارت می‌کنند که گویا قبر ابومسلم خولانی است[۴۲]. ابو مسلم از کسانی چون عباده بن صامت، عمر بن خطاب، معاذ بن جبل و ابوذر روایت نقل کرده و کسانی چون شرحبیل بن مسلم خولانی، عطاء بن ابی رباح و ابوادریس خولانی از وی نقل حدیث کرده‌اند[۴۳][۴۴]
اسلام آوردن ابومسلم
ابومسلم و نقل حدیث
ابومسلم و اسود بن قیس
ابومسلم و بیعت با امیرالمؤمنین علی (ع)
ابومسلم و جنگ جمل
ابومسلم و جنگ صفین
زهاد ثمانیه (زاهدان هشت‌گانه)
ابومسلم خولانی از نگاه دانشمندان
سرانجام ابومسلم خولانی
جستارهای وابسته
- خولان (قبیله)
- ثوب پدر ابومسلم خولانی (پدر)
منابع
پانویس
- ↑ کحاله، ج۱، ص۳۶۶؛ سمعانی، ج۲، ص۴۷۹-۴۷۸.
- ↑ عجلی، ص۵۱۱.
- ↑ به خطا: أبو سلمة؛ ر. ک: ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۶۴.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۲؛ خلیفة بن خیاط، ص۵۶۲؛ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱؛ ابن معین، ج۲، ص۳۲۷.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۱۹۷.
- ↑ ابن کثیر، ج۸، ص۱۵۶.
- ↑ بلاذری، ج۳، ص۶۶.
- ↑ ابن ابی شیبه، ج۸، ص۶۱.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۵۹.
- ↑ ابن حزم، ص۴۱۸.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵۶۲؛ بلاذری، ج۳، ص۶۶.
- ↑ ابن عساکر، ج۱۷، ص۱۹۶-۱۹۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۱۹۲.
- ↑ ذهبی، سیر، ج۴، ص۸.
- ↑ ابونعیم، معرفه، ص۱۶۰۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۵، ص۶۴.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۲۸.
- ↑ ابونعیم، حلیة الاولیاء، ج۵، ص۱۲۰.
- ↑ قریه‌ای بزرگ و مشهور از قربه‌های دمشق در منطقه غوطة؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۲، ص۴۳۱.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۱۹۸؛ مسی، ج۲۲، ص۳۶-۳۷.
- ↑ ابن قتیبه، ص۴۳۹.
- ↑ عجلی، ص۵۱۱.
- ↑ ذهبی، سیر، ج۴، ص۴؛ صفدی، ج۱۷، ص۹۹.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۲.
- ↑ ابن حبان، ج۵، ص۱۸.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۳۱۹.
- ↑ ابونعیم، حلیة الاولیاء، ج۵، ص۱۲۰.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۳۲۸.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۵۹؛ ابن حبان، الثقات، ج۵، ص۱۸.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۱۹۸.
- ↑ ابونعیم، حلیة الأولیاء، ج۵، ص۱۲۰؛ ابن جوزی، ج۴، ص۱۴۲.
- ↑ برای نمونه ر. ک: ابونعیم، حلیة الأولیاء، ج۵، ص۱۲۰؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۱۹۶-۲۲۹؛ ابن جوزی، ج۴، ص۱۴۲.
- ↑ ابن عساکر، ج۲۷، ص۲۰۳.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۵۹؛ ابن ابی‌حاتم، ج۵، ص۲۰.
- ↑ ذهبی، تذکره، ج۱، ص۴۸.
- ↑ مناوی، ج۶، ص۱۱۲.
- ↑ ابن عساکر، ج۴۰، ص۳۳.
- ↑ منقری، ص۸۶-۸۵؛ دینوری، ص۱۶۲۔۱۶۳.
- ↑ ابن سعد، ج۷، ص۳۱۲؛ ابن قتیبه، ص۴۳۹؛ صفدی، ج۱۷، ص۱۰۰.
- ↑ بخاری، ج۵، ص۵۹؛ ابن عساکر، ج۲۷، ص۲۳۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۱۹۲.
- ↑ قریه‌ای نزدیک دمشق که در اوایل قرن هفتم خراب شده بود، اما آثاری از آن بر جای بوده است؛ ر. ک: یاقوت حموی، ج۲، ص۴۰۷.
- ↑ ذهبی، سیر، ج۴، ص۱۴.
- ↑ مزی، ج۲۲، ص۳۶-۳۷.
- ↑ خانجانی، قاسم، مقاله «ابومسلم خزاعی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۵۱۹-۵۲۰.