اولوالعزم در حدیث
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اولوالعزم است. اولوالعزم از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اولوالعزم در قرآن - اولوالعزم در حدیث - اولوالعزم در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
اگرچه بعضی از مفسران قرون اولیه اسلام - عموماً اهل سنت - پیامبران اولوالعزم را کسانی دانسته‌اند که مأمور به جهاد بودند و یا مکاشفات شان را اظهار کرده‌اند و در تعیین مصداق هم از نوح، ابراهیم، اسحاق، یعقوب، یوسف، ایوب، یا ابراهیم، نوح، هود(ع) و محمد(ص) نام برده‌اند، ولی روایات ائمه(ع) هم به وجه تسمیه «اولوالعزم» صراحت دارند و هم به بیان صفات اولوالعزم و تعیین مصداق[۱]. صفات اولوالعزم در روایات نیز این چنین بیان شده است: ۱. دارای دعوت همگانی و جهان شمول برای انس و جن؛ ۲. دارای شریعت و دین مستقل و تازه؛ ۳. دارای کتاب آسمانی. در روایاتی که در این باب وارد شده، نام پنج پیامبر اولوالعزم ذکر شده و در ضمن آن مفهوم «اولوالعزم» نیز روشن شده است. برای رعایت اختصار تنها چند روایت را برای نمونه ذکر می‌کنیم:
- امام باقر(ع) می‌فرماید: پیامبران اولوالعزم پنج تن هستند: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد(ص). و اولوالعزم یعنی اینکه شریعت نویی آورده‌اند که شرایع پیامبران پیشین را نسخ کرده است[۲]. این روایت هم مصداق را منحصر در پنج پیامبر می‌داند و هم مفهوم را به روشنی بیان می‌کند: پیامبرانی که دارای شریعتی نو هستند و شریعت پیامبران سابق را نیز نسخ کرده‌اند.
- در روایتی آمده است که از امام رضا(ع) سؤال شد: چگونه حضرت نوح(ع) اولوالعزم شد؟ حضرت فرمود: زیرا نوح(ع) همراه با کتاب و شریعت مبعوث شد، و هر کس بعد از ایشان آمد طبق کتاب و شریعت و روش ایشان عمل کرد، تا اینکه ابراهیم(ع) با کتاب و صحف جدید آمد و هر پیامبری بعد از ایشان آمد طبق شریعت حضرت ابراهیم(ع) عمل کرد، تا اینکه جناب موسی(ع) آمد و تورات را که کتاب جدیدی بود آورد، و بعد از آن هم مسیح(ع) با انجیل که شریعت جدیدی بود آمد، و تا زمان پیامبر اسلام(ص) هر کس می‌آمد طبق شریعت حضرت عیسی(ع) عمل می‌کرد، تا این که پیامبر اسلام(ص) با قرآن و شریعت جدیدی آمد که حرام و حلال آن تا روز قیامت به همان صورت باقی خواهد ماند[۳]. این روایت به منزله شرح روایت گذشته است، و در آن «اولوالعزم» به صاحب شریعت تفسیر شده است که دارای کتاب است و همه پیامبران بعدی - تا پیش از نسخ شریعت وی - تابع او هستند؛ آنها پنج نفرند و برترین پیامبران نیز هستند.
- سماعه می‌گوید: از امام صادق(ع) درباره آیه ﴿فَاصْبِرْ كَمَا صَبَرَ أُولُو الْعَزْمِ مِنَ الرُّسُلِ﴾[۴] پرسیدم، فرمود: آنها صاحبان کتاب هستند...[۵].
- از امام سجاد(ع) پرسیدند: «پیامبران اولوالعزم چه کسانی هستند؟ فرمود: اولوالعزم پیامبرانی هستند که بر شرق و غرب زمین، و همه انسان‌ها و جنیان فرستاده شده‌اند[۶]. این روایت رسالت پیامبران اولوالعزم را فرامنطقه‌ای و جهانی دانسته است.
به هر حال به نظر می‌رسد که تفسیر صحیح اولوالعزم؛ صاحبان شریعت جدید باشد که شریعت سابق را نسخ کرده‌اند. اما این که دارای کتاب بودند و دین آنها فرامنطقه‌ای و جهانی است، از لوازم صاحب شریعت بودن است. به عبارت دیگر پیامبران بر دو دسته هستند:
- گروهی صاحب شریعت و قانون الهی‌اند و از جانب خداوند متعال کتاب آورده‌اند و برای همه مردم زمان خود و زمان‌های بعدی مبعوث شده‌اند و دین آنها تا نیآمدن پیامبر اولوالعزم بعدی پابرجاست و با برانگیخته شدن او، نسخ می‌شود. اینها پنج تن هستند: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد(ع). آنها برترین پیامبران الهی هستند و خاتم و افضل آنها پیامبر گرامی اسلام(ص) است.
- بقیه پیامبران مأمور به تبلیغ شریعت و دین و کتاب پیامبران اولوالعزم هستند. پس نسخ کلی هر دین تنها در سایه ارسال پیامبر اولوالعزم بعدی است؛ اگرچه شاید به ضرورت نسخ‌های جزئی در بعض احکام توسط پیامبران تبلیغی انجام پذیرد[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ بحار الانوار، ج۱۱، ص۳۵.
- ↑ «اولوالعزم من الرسل خمسة: نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و محمد (صلوات الله علیهم) و اولوالعزم هو من أتی بشریعة مستأنفة نسخت من تقدم من الأنبیاء» (الفتال نیشابوری، روضة الواعظین، ص۵۱).
- ↑ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۵۱؛ فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج۵، ص۱۹؛ قمی مشهدی، کنز الدقائق، ج۱۲، ص۲۰۶؛ بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۸۰؛ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۲، ص۱۷۸؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۳-۱۲۲.
- ↑ «بنابراین شکیبا باش همان‌گونه که پیامبران اولوا العزم شکیبایی ورزیدند» سوره احقاف، آیه ۳۵.
- ↑ بحار الانوار، ج۱۱، ص۳۵.
- ↑ «ما معنی أولی العزم؟ قال: بعثوا إلی شرق الأرض و غربها و جنها و إنسها». (جعفر بن قولویة، کامل الزیارات، ص۳۳۴؛ مستدرک الوسائل، ج۱۰، ص۲۸۸).
- ↑ بحار الانوار، ج۱۱، ص۳۵.
- ↑ سازندگی، مهدی، عصمت پیامبران اولوالعزم در دائرةالمعارف قرآن لیدن، ص ۱۹۳.