کوه احد
غزوه احد
«غزوه اُحُد» از مهم‌ترین و عبرت‌آموزترین جنگ‌های دوران پیغمبر (ص) است. این جنگ، یک سال پس از جنگ بدر[۱]، در شوال سال سوم هجری و در سی و دومین ماه از هجرتِ[۲] رسول خدا (ص)، در دامنه رشته کوه «اُحد» در شمال مدینه، میان مسلمانان و مشرکان قریش اتفاق افتاد[۳].
نامگذاری کوه احد
«اُحُد» کوه قرمز رنگی است در شمال شهر مدینه در ۴ کیلومتری آن، فاصله بین شهر مدینه و کوه احد دشت پهناوری است که منتهی‌الیه حد شمالی آن در دامنه کوه را «وادی قناه» گفته‌اند[۴].[۵]
در وجه نامگذاری این کوه سرخ‌رنگ که در شمال مدینه قرار دارد[۶] گفته شده: بر اثر جدایی‌اش از دیگر کوه‌های منطقه، اُحُد نامیده شده است[۷]. برحسب روایات، چون خداوند بر کوه طور سینا تجلّی کرد، چند قطعه از آن جدا شد و در جاهای گوناگون قرار گرفت که یک قطعه از آن، کوه اُحُد در مدینه است[۸]. در فضیلت آن نقل شده که اُحُد، یکی از کوه‌های بهشت است. پیامبر (ص) فرمود: اُحُد کوهی است که ما را دوست دارد و ما او را دوست داریم[۹].[۱۰]
مردم مدینه به این کوه که از داخل شهر قابل رؤیت است، علاقه بسیار دارند و از باب تدلیل و بزرگنمایی آن را «جن» نامیدند. احادیثی در فضیلت این کوه در منابع ذکر شده و رنگ آن سرخ زیبا و در محدوده حریم شهر است[۱۱].
کوه اُحُد
یکی از کوه‌های مشهور و مهم مدینه است که در شمال شرقی شهر و یک فرسخی مسجدالنبی(ص) قرار دارد. چون این کوه از کوه‌های اطراف جدا و مستقل است آن را «احد» نامیده‌اند[۱۲]. برخی گفته‌اند نام اولین ساکن در این کوه است. و برخی گویند چون از صفت احدیت خداوند گرفته شده است به آن احد می‌گویند. این کوه با هفت کیلومتر طول (از شرق به غرب) طولانی‌ترین کوه در شبه جزیره است که قله‌های بزرگی داشته و رنگ آن به قرمز متمایل است. گویند بالای این کوه نقره‌های طبیعی یافت می‌شود که برای حفظ آب‌های جاری در آن پدید آمده است. از پیامبر(ص) در مورد فضل و اهمیت این کوه احادیث فراوانی نقل شده است. از جمله: «کوه احد ما را دوست دارد و ما نیز او را دوست داریم»[۱۳]. در روایتی دیگر آمده است که: «کوه احد از کوه‌های بهشت است». همچنین پیامبر(ص) فرموده‌اند: «کوه احد دری است بر من از درهای بهشت و کوه غیر ما را دوست نمی‌دارد، ما نیز او را دوست نمی‌داریم که دری است از درهای جهنم»[۱۴].
یکی از غزوات مهم پیامبر(ص) به نام این کوه مشهور است که در سال سوم هجری رخ داد و کوه احد پناهگاه مهمی برای لشکریان اسلام و به‌ویژه رسول خدا(ص) بود. در دامنه آن یعنی شمال مقابر شهدای احد، شکاف کوچکی است که رسول گرامی(ص) به هنگام جراحت در جنگ احد توسط حضرت علی(ع) به این شکاف برده شدند. این مکان امروزه مورد زیارت و بازدید زایران گرامی است. این شکاف به صورت غاری بسیار کوچک که ارتفاع آن حدود ۳ متر و عرض آن یک متر و عمقی به اندازه قامت یک انسان خوابیده دارد. این که برخی قبر هارون برادر موسی(ع) را در احد می‌دانند، صحت ندارد.[۱۵].
منابع
پانویس
- ↑ احمد بن ابی یعقوب یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲؛ ۴۷؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوه فی احوال صاحب الشریعه، ج۳، ص۲۰۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۲، ص۲۸؛ محمد بن عمر واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۹۹.
- ↑ حسینی ایمنی، سید علی اکبر، غزوه احد، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۲، ص۱۱۶؛ خراسانی، لطف‌الله، مقاله «احد غزوه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.
- ↑ جغرافیای نزول قرآن، ص۱۲۹.
- ↑ جاودان، محمد علی، جانشین پیامبر، ص ۱۵۱؛ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص۱۷۰.
- ↑ معجم البلدان، ج۱، ص۱۰۹.
- ↑ الروض الانف، ج۵، ص۴۴۸؛ البدایة و النهایه، ج۴، ص۹.
- ↑ تاریخ المدینه، ج۱، ص۷۹.
- ↑ صحیح‌البخاری، ج۵، ص۴۷؛ السیرة‌النبویه، ابن‌کثیر، ج۲، ص۳۲۵.
- ↑ خراسانی، لطف‌الله، مقاله «احد غزوه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.
- ↑ بلادی، عاتق بن غيث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۱۹.
- ↑ المغانم المطابه فی معالم الطابه، فیروزآبادی، ص۱۰.
- ↑ تاریخ المدینة المنوره، ابن شبه، ج۱، ص۸۰؛ فتح الباری بشرح صحیح البخاری، ج۷، ص۳۰۲.
- ↑ وفاء الوفا باخبار دار المصطفی، سمهودی، ج۲، ص۱۰۸.
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، محمدنامه، ص ۷۹۹.