خطبه ۸۶ نهج البلاغه
مقدمه
خطبهای سرشار از معارف بلند در شناسایی انسان کامل که در ظرف وجودی امام (ع) قابل حصول نیست. مولی فتح الله کاشانی در شرح خود مینویسد: او (امام) عمل میکند به آن، ترک نمیکند مر کار نیک را فایده، مگر که آهنگ میکند به آنها سایر فواید را؛ و نمیکند جای گمان خیر را، مگر که قصد میکند آنرا. به تحقیق که دست دادن و قدرت پیدا کرد به کتاب از مهارش، یعنی زمام معانی کتاب حضرت ربّانی به قبضه اقتدار اوست و سررشته اوامر و نواهی آن به دست او. پس او کشنده کتاب است به طریق الهی و پیشوای اوست در همه مسائل آن.
بخشهایی از این خطبه را زمخشری در کتاب ربیع الابرار آورده است و ابنابیالحدید نیز، این خطبه را بخشی از خطبهای مفصل یاد میکند. زمان ایراد خطبه نیز مشخص و معلوم نیست.
مطالب مهم خطبه
- توصیف انسان کامل؛
- توصیف عالم گمراه و غیرعامل؛
- تمسک به هدایت اهلبیت (ع)؛
- معرفی خود؛
- پرهیز از ظاهربینی؛
- بیان صفات نیکو در نزد پروردگار[۱].
فرازی از خطبه
بندگان خدا، دوستداشتنیترین بندگان نزد خدا (که نظر مرحمت حقّ تعالی شامل حال اوست) بندهای است که خداوند او را بر تسلّط به نفس خویش کمک و یاری کرده است (عقل او را تقویت کرده تا از شهوات و خواهشهای نفس پیروی نکند). پس (آن بنده) حزن و اندوه را شعار خود قرار داد (برای تحصیل رضا و خشنودی حق اندیشه کرد تا موجبات آنرا بهدست آرد) و خوف و ترس (از عذاب الهی) را رویّه خویشتن گردانید (و هیچگاه برخلاف دستورات خدا و رسول رفتار نکرد). پس چراغ هدایت (علوم و معارف الهی) در دل او روشن شد و (با آن) از تاریکی نادانی و گمراهی رهایی یافت و به راه راست قدم نهاد و سفره ضیافت را برای روزی که به آن وارد میشود آماده ساخت (عبادت و بندگی کرد تا پس از مرگ تهیدست نباشد) و دور را بر خود نزدیک کرد (مرگ را بیخبران دور میپندارند پیش روی خویش قرار داد و هرگز از آن غافل نبود و باکی نداست که مرگ او را در بستر بیماری دریابد یا او را بر مرگ وارد و در راه خدا کشته شود) و سختی (مرگ و قبر و هول و وحشت روز رستاخیز) را (به وسیله توشه طاعت و بندگی) آسان گردانید[۲].
منابع
پانویس
- ↑ ۴۰ صفت
- ↑ دینپرور، سید حسین، دانشنامه نهج البلاغه، ج۱، ص 343-344.