عبدالرحمن بن بدیل ورقاء خزاعی در تاریخ اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث عبدالرحمن بن بدیل ورقاء خزاعی است. عبدالرحمن بن بدیل ورقاء خزاعی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: عبدالرحمان بن بدیل ورقاء خزاعی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
نام وی «عبدالرحمن بن بدیل» و کنیه‌اش ابوعمرو یا ابوعمره[۱] از قبیله خزاعه و از صحابه رسول خد (ص) است[۲]. برخی نام او را به اشتباه عمرو دانسته‌اند [۳] که منشأ این اشتباه، افتادن ابو از ابتدای کنیه وی و تلقی نام از آن است.
ابن حجر[۴] شرح حال او را در بخش اول الاصابه آورده است و صحابه‌نگاران دیگر، وی و برادران دیگرش (عبدالله، سلمه، عثمان و نافع) را صحابی دانسته‌اند[۵]. بدیل بن ورقاء پدر وی و برادرش عبدالله، بیشتر از خود او در سیره نبوی شناخته شده هستند. پدرش در صلح حدیبیه به عنوان فرستاده قریش برای مذاکره با رسول خدا (ص) و پیش از فتح مکه، نماینده خزاعیان برای اعلان پیمان شکنی قریش در کشتار ایشان به نزد رسول الله (ص) آمده بود. ابن کلبی دو فرزند بدیل (عبدالله و عبدالرحمان) را فرستادگان رسول خدا (ص) به سوی اهل یمن معرفی می‌کند [۶].
ابوعمرو و برادرش عبدالله که معمولاً در منابع از آنها با هم و به عنوان "ابنی بدیل" یاد می‌شود، در فتح مصر شرکت داشتند، اما ابن یونس[۷] حدیثی را که اهل مصر از آن دو نقل کنند، نیافته است.
وی یکی از رؤسای شورشیان مصر بر ضد عثمان بود و بخشی از آنان را رهبری می‌کرد[۸]. ابن کلبی او را از رؤسای اهل مصر دانسته است که به محاصره عثمان اقدام کرده‌اند [۹]، همان‌گونه که طبری[۱۰]، وی را یکی از دو نفری دانسته که ریاست عالی رهبری شورشیان مصر را بر عهده داشتند. در برخی گزارش‌ها، از پدر وی بدیل بن ورقاء، با عنوان رئیس شورشیان اهل مصر نام برده شده که صحیح نیست؛ زیرا مرگ وی پیش از رحلت رسول خدا (ص) بود [۱۱].
ابوعمرو و یاران مصری همراه وی، پس از محاصره اولیه عثمان، با وساطت امام علی (ع) از مدینه بازگشتند و راهی مصر شدند، اما در راه به پیک عثمان دست یافتند که حامل نامه‌ای به کارگزار مصر بود. در آن نامه، شورشیان مصر از جمله ابوعمرو بن بدیل مستحق مجازات دانسته شده، و بدو سفارش شده بود عده‌ای از شورشیان کشته و برخی تأدیب شوند. از جمله درخواست شده بود دست ابوعمرو بن بدیل قطع شود[۱۲]. شورشیان با دیدن این نامه، به مدینه بازگشتند و کار عثمان را یکسره کردند. فرزند بدیل در ردیف محمد بن ابی بکر و مالک اشتر، به عنوان متهمانی مطرح بود که در قتل عثمان نقش داشته‌اند.
بر اساس بیشتر منابع، یکی از کسانی که در قتل عثمان مباشرت داشت و بر وی ضربات نیزه وارد کرد، ابوعمرو (در متن این شبه به اشتباه: عمرو بن بدیل بود)[۱۳]؛ چنان‌که یک راوی، نفرین عایشه را بر کشندگان عثمان، با قتل محمد بن ابی بکر، مالک اشتر و فرزندان بدیل محقق یافته است[۱۴]. بعدها هنگامی که سلیمان بن عبدالملک[۱۵] از مدینه و خانه‌های آن بازدید کرد، چون خانه فرزند بدیل بن ورقاء خزاعی به او معرفی شد، وی را از قاتلان عثمان دانست[۱۶].
دو فرزند بدیل در دوره امام علی (ع) هوادار و پشتیبان وی بودند. او و برادراش عبدالله در جنگ جمل امام را همراهی کردند و چون برادر دیگرشان نام وی گاه عبدالله گفته شده که صحیح به نظر نمی‌رسد؛ زیرا عبدالله در صفین و نه در جمل به شهادت رسید. نام وی به احتمال عثمان بود. در آستانه جنگ به شهادت رسید، ابوعمرو جنازه وی را برداشت و خدمت امام آورد. جنگ جمل پس از کشته شدن فرزند بدیل آغاز شد[۱۷].
او و بردارش عبدالله در جنگ صفین امام علی (ع) را یاری کردند. پیش از آغاز جنگ، دو لشکر در منطقه صفین مدتی را بدون درگیری گذراندند؛ ابوعمرو و برادرش خدمت امام آمدند و از وی تقاضا کردند جنگ را آغاز و دشمن را غافلگیر کند. اما امام نظر آنان را نپذیرفت و ایشان را از شبیخون زدن به دشمن بر حذر داشت[۱۸]. هر دو برادر (عبدالله و عبدالرحمان) در جنگ صفین به شهادت رسیدند[۱۹]، ابتدا عبدالله و سپس عبدالرحمان که همان ابوعمرو بود - در صحنه نبرد به شهادت رسیدند[۲۰]. عبدالله که از بزرگان اصحاب علی (ع) بود و فرماندهی بخشی از لشکر امام را بر عهده داشت، در اقدامی شجاعانه، به سوی چادر فرماندهی معاویه یورش برد و چون با شمشیر نتوانستند متوقفش سازند، معاویه دستور داد با پرتاب سنگ او را بازدارند. وی در اثر اصابت سنگ‌ها به شهادت رسید[۲۱]. دشمن به کشتن این دو برادر افتخار می‌کرد[۲۲].[۲۳]
جستارهای وابسته
- بدیل بن ورقاء (پدر)
- عبدالله (برادر)
- سلمه (برادر)
- عثمان (برادر)
- نافع (برادر)
منابع
پانویس
- ↑ بلاذری، ج۳، ص۹۷.
- ↑ طبری، ج۴، ص۳۶۹.
- ↑ ابن حجر، ج۴، ص۴۹۹.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۸.
- ↑ ابن حجر، ج۳، ص۱۲۲.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۳۶۷؛ ابن اثیر، ج۳، ص۴۲۵؛ ابن حجر، ج۴، ص۱۸.
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۳۶۲.
- ↑ بلاذری، ج۶، ص۱۷۴؛ طبری، ج۴، ص۴۸.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۳۸.
- ↑ طبری، ج۴، ص۳۶۹.
- ↑ ابن حجر، ج۱، ص۴۰۸.
- ↑ ابن شبه، ج۴، ص۱۱۵۱؛ براساس گزارش بلاذری، ج۶، ص۱۸۱ تقاضای قتل ابوعمرو شده بود.
- ↑ ابن شبه، ج۴، ص۱۳۰۸؛ بلاذری، ج۶، ص۲۲۰؛ بخاری، ج۱، ص۱۱۰؛ ابن عساکر، ج۳۹، ص۴۲۶.
- ↑ بلاذری، ج۶، ص۲۲۵.
- ↑ حکومت، ص۹۶-۹۶.
- ↑ بلاذری، ج۸، ص۱۲۰.
- ↑ یعقوبی، ج۲، ص۱۸۲؛ در گزارش مسعودی [ج۲، ص۳۶۱] عبد الله بن بدیل جنازه برادر را خدمت امام آورد.
- ↑ بلاذری، ج۳، ص۱۰۵.
- ↑ بلاذری، ج۳، ص۱۰۳؛ مسعودی، ج۲، ص۳۸۴.
- ↑ مسعودی، ج۲، ص۳۸۴.
- ↑ منقری، ص۲۴۶؛ دینوری، ص۱۷۶.
- ↑ منقری، ص۳۵۷ و ۳۸۴.
- ↑ داداش نژاد، منصور، مقاله «ابوعمرو بن بدیل خزاعی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۵۲-۴۵۳.