مأرب
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مأرب است. مأرب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مأرب در قرآن - مأرب در حدیث - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مأرب شهری در جنوب غربی شبه جزیره عربستان می‌باشد که پایتخت قوم سبأ بوده و ویرانه‌هایش بر فراز تپه‌ای در شمال شرقی شهر صنعاء و در کشور یمن قرار دارد.[۱]
شهر سبأ همان مأربی است که در کتب تاریخی به چشم می‌خورد و «شهری است در جنوب غربی شبه جزیره عربستان که در گذشته پایتخت دولت سبأ بوده است. خرابه‌های شهر قدیمی مأرب هم اکنون در شمال شرقی صنعاء دیده می‌شود وادی مأرب امروز در آن ناحیه بر سر پشته‌ای (تپه‌ای) در شمال شرقی صنعاء قرار دارد... این شهر قبل از اسلام بنا به فرموده قرآن کریم بر اثر سیل عرم ویران شد»[۲].[۳]
سد مأرب
سد مأرب در فاصله دو کوه بلق بود که طبق اصول هندسی، در دو طرف آن دریچه‌هایی برای استفاده از آب سد قرار دادند[۴]. «بلده طیبه» با سبأ ارتباط دارد «پایتخت سبأ مأرب» بوده است چنانچه مؤلف تاریخ انبیاء می‌نویسد: «در قرآن یک سوره به نام سبأ هست و نشان می‌دهد که قدرت و شهرتی داشته‌اند که مظاهر آن سبب تحول تاریخ شده و سد عظیم «مأرب» از آثار تاریخی آنها است»[۵]. «در قاموس کتاب مقدس، سبأ مملکتی در آفریقا معرفی شده و نام دولت و قبیله‌ای که در جنوب عربستان واقع بود «شبا» با شین معجمه ذکر گردیده است... مأرب پایتخت این قوم بوده و اکنون ویرانه آن بر فراز تپه‌ای باقی است»[۶].[۷]
مارب
سرزمین قبیله ازد است در یمن.[۸] این مکان بین حضرموت و صنعاء واقع بوده و فاصله آن تا صنعاء چهار روز راه است.[۹]برخی هم از مأرب به عنوان قصری از آن ازدیان یاد کرده‌اند.[۱۰] بعضی منابع نام مأرب را بر گرفته از نام قبیله‌ای از عاد گفته از نامیده شدن این مکان به نام این قوم خبر داده‌اند.[۱۱] برخی نیز، با انتساب بنای این شهر به لقمان بن عاد،[۱۲] مدعی شده‌اند که وی مأرب را یک فرسخ در یک فرسخ بنا نموده،[۱۳] سپس آن را به سی ناحیه تقسیم کرده است.[۱۴] معروفترین اماکن مأرب، سد مشهور مأرب است که در میان سه کوه و در محلی که سیلابها به موضعی واحد ریخته می‌‌شد، ساخته شده بود. این سد در ابتدا از سنگهای سخت و مس ساخته شده بود و آب جمع شده در پشت آن را در فصل کشاورزی با باز کردن دریچه‌هایی به اراضی مورد نظر منتقل می‌‌کردند و سپس پس از پایان فصل کشت، این دریچه‌ها را می‌‌بستند.[۱۵] از دیگر اماکن معروف این شهر، می‌‌توان به اسامی قصرهای سلحین، بلقیس، قشیب و هجر اشاره کرد.[۱۶] این شهر، امروزه از بزرگترین شهرهای یمن است که هنوز هم به آثار شگفتش مشهور است. مأرب در حال حاضر در حدود دویست کیلومتری شرق صنعاء واقع است.[۱۷]
منابع
پانویس
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۳۳۰.
- ↑ جغرافیای نزول قرآن، ص۱۵۶.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۳۲۹.
- ↑ محلاتی، تاریخ انبیاء، ص۵۰۰.
- ↑ عمادزاده، تاریخ انبیاء، ص۶۱۰.
- ↑ اعلام قرآن، ص۳۶۹.
- ↑ فرزانه، محرم، اماکن جغرافیایی در قرآن، ص ۳۲۹.
- ↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۱۷۰؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۱۷۱.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۱۶۱؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ مسعودی، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج۲، ص۱۶۱؛ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۴.
- ↑ یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۵، ص۳۵.
- ↑ بکری، معجم ما استعجم، ج۴، ص۱۱۷۱.
- ↑ بلادی، عاتق بن غیث، معجم المعالم الجغرافیة فی السیرة النبویة ص۲۷۸.