حسینیه: تفاوت میان نسخه‌ها
(←پانویس) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = | | موضوع مرتبط = امام حسین | ||
| عنوان مدخل = | | عنوان مدخل = | ||
| مداخل مرتبط = | | مداخل مرتبط = [[حسینیه در معارف و سیره حسینی]] | ||
| پرسش مرتبط = | | پرسش مرتبط = | ||
}} | }} | ||
{{سوگواری امام حسین}} | {{سوگواری امام حسین}} | ||
== | == مکان آیینی [[شیعیان]] برای برگزاری مراسم مذهبی به ویژه [[سوگواری]] [[محرم]] == | ||
در میان [[شیعیان]] و به طور خاص [[ایرانیان]]، «[[حسینیه]]» به مکانی گفته می‌شود که شیعیان در ایام مذهبی به ویژه [[محرم]] و صفر در آنجا جمع می‌شوند و [[مراسم عزاداری]] برگزار می‌کنند. قدمت حسینیه به قرن چهارم و دوره [[آل‌بویه]] در [[عراق]] بر می‌گردد. در آن [[زمان]] برای برگزاری مراسم عزاداری محرم، چادرهایی موقتی برای [[عزاداران]] در مسیرهای [[عزاداری]] برپا می‌کردند. بعدها این سازه‌های موقتی به فضاهای باز، خانه‌های بزرگ و کاخ‌های [[حکام]] نیز راه یافت. از سوی دیگر، حسینیه ریشه در فضای آیینی «تکیه» دارد. این دو نوع فضا در عین تمایز، به طور [[تاریخی]] پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر دارند. | |||
معمولاً در مناطق شیعه‌نشین، حسینیه‌ها به عنوان کانون و بخش مهمی از کالبد معماری شهری اهمیتی خاص دارند و در ساختمان آنها تلفیقی از هنرهای [[اسلامی]] مانند نقاشی، کاشی‌کاری، آینه‌کاری و منبت‌کاری دیده می‌شود. معماری حسینیه‌ها در مناطق مختلف، هم از نظر [[مصالح]] ساختمانی و هم از نظر نوع تزئینات تفاوت دارد. به عنوان مثال در مازندران از جمله در رستم‌کلا، برخی حسینیه‌های تاریخی، به صورت سه اتاق یا پنج اتاق به نسبت کشیده در کنار یکدیگر بنا شده‌اند و این اتاق‌ها به وسیله ارسی‌هایی از هم جدا شده‌اند. درحالی‌که از ویژگی‌های حسینیه‌های یزد، تأکید بر سردرهای بزرگ و غرفه‌دار با مناره‌های بلند و صحن‌های وسیع است. در یکی دو قرن اخیر، در حسینیه‌ها علاوه بر [[مراسم عزاداری]] و [[سینه‌زنی]]، [[تعزیه‌خوانی]] نیز انجام می‌شده است. حسینیه‌ها به عنوان یک فضای [[اجتماعی]] مذهبی، به تدریج کارکردهایی فراتر از مکانی برای برگزاری [[عزاداری]] [[محرم]] پیدا کردند و نقش‌های دیگری نظیر [[مسجد]]، مرکز [[فرهنگی]]، خیریه، کتابخانه و زائرسرا به خود گرفتند. | |||
حسینیه از نظر وجه معمارانه و فضایی اجتماعات عزاداری، به نوعی بازنمایی [[هویت]] محله‌ای، مذهبی و فرهنگی [[عزاداران]] است. به همین سبب در کلان [[شهرها]] مانند [[تهران]] و نیز در شهرهای مذهبی مهم مانند [[مشهد]]، [[کربلا]] و [[نجف]] گروه‌های قومی و اهالی شهرهای مختلف، حسینیه‌های مخصوص خودشان را دارند (مانند «حسینیه اصفهانی‌ها» در مشهد و کربلا و «حسینیه آذری‌ها» در تهران). شیعیانی که به کشورهای غربی از جمله آمریکا [[مهاجرت]] کرده‌اند نیز در آنجا حسینیه‌های خاص خودشان را ساخته‌اند. در معماری جدید شهرهای بزرگ، متأثر از جریان‌های اجتماعی نظیر اضمحلال بافت محله‌ای، برخی افراد در بخشی از [[منزل]] شخصی خود [[اقدام]] به ساخت حسینیه می‌کنند. حسینیه‌های خانگی، برای صاحبان خود و اقوام و آشنایان‌شان، علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی، کاربری‌های دیگری نظیر برگزاری جشن [[ازدواج]] یا ختم نیز دارند<ref>[[جبار رحمانی|رحمانی، جبار]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|مقاله «حسینیه»، فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۱۹۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۱۶۲؛ [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|فرهنگ‌نامه دینی]].</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:13681040.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ‌نامه دینی (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه دینی''']] | |||
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']] | |||
# [[پرونده:1100827.jpg|22px]] [[جبار رحمانی|رحمانی، جبار]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|'''مقاله «حسینیه»، فرهنگ سوگ شیعی''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۴۸
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام حسین است. حسینیه از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حسینیه در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد |
| سوگواری امام حسین |
| رویدادها |
|---|
| واقعه عاشورا • اسیران کربلا • روز شمار واقعه عاشورا • روز عاشورا • نامه های کوفیان به امام حسین • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) |
| افراد |
| علی اکبر • علی اصغر • عباس بن علی • زینب کبری • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا |
| جای‌ها |
| حرم امام حسین • تل زینبیه • حرم عباس بن علی • گودال قتلگاه • بین الحرمین • نهر علقمه |
| مناسبت‌ها |
| تاسوعا • عاشورا • اربعین |
| مراسم |
| مرثیه‌خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه‌زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت‌گذاری • نخل‌گردانی • قمه زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت‌گردانی • مراسم تابوت |
مکان آیینی شیعیان برای برگزاری مراسم مذهبی به ویژه سوگواری محرم
در میان شیعیان و به طور خاص ایرانیان، «حسینیه» به مکانی گفته می‌شود که شیعیان در ایام مذهبی به ویژه محرم و صفر در آنجا جمع می‌شوند و مراسم عزاداری برگزار می‌کنند. قدمت حسینیه به قرن چهارم و دوره آل‌بویه در عراق بر می‌گردد. در آن زمان برای برگزاری مراسم عزاداری محرم، چادرهایی موقتی برای عزاداران در مسیرهای عزاداری برپا می‌کردند. بعدها این سازه‌های موقتی به فضاهای باز، خانه‌های بزرگ و کاخ‌های حکام نیز راه یافت. از سوی دیگر، حسینیه ریشه در فضای آیینی «تکیه» دارد. این دو نوع فضا در عین تمایز، به طور تاریخی پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر دارند.
معمولاً در مناطق شیعه‌نشین، حسینیه‌ها به عنوان کانون و بخش مهمی از کالبد معماری شهری اهمیتی خاص دارند و در ساختمان آنها تلفیقی از هنرهای اسلامی مانند نقاشی، کاشی‌کاری، آینه‌کاری و منبت‌کاری دیده می‌شود. معماری حسینیه‌ها در مناطق مختلف، هم از نظر مصالح ساختمانی و هم از نظر نوع تزئینات تفاوت دارد. به عنوان مثال در مازندران از جمله در رستم‌کلا، برخی حسینیه‌های تاریخی، به صورت سه اتاق یا پنج اتاق به نسبت کشیده در کنار یکدیگر بنا شده‌اند و این اتاق‌ها به وسیله ارسی‌هایی از هم جدا شده‌اند. درحالی‌که از ویژگی‌های حسینیه‌های یزد، تأکید بر سردرهای بزرگ و غرفه‌دار با مناره‌های بلند و صحن‌های وسیع است. در یکی دو قرن اخیر، در حسینیه‌ها علاوه بر مراسم عزاداری و سینه‌زنی، تعزیه‌خوانی نیز انجام می‌شده است. حسینیه‌ها به عنوان یک فضای اجتماعی مذهبی، به تدریج کارکردهایی فراتر از مکانی برای برگزاری عزاداری محرم پیدا کردند و نقش‌های دیگری نظیر مسجد، مرکز فرهنگی، خیریه، کتابخانه و زائرسرا به خود گرفتند.
حسینیه از نظر وجه معمارانه و فضایی اجتماعات عزاداری، به نوعی بازنمایی هویت محله‌ای، مذهبی و فرهنگی عزاداران است. به همین سبب در کلان شهرها مانند تهران و نیز در شهرهای مذهبی مهم مانند مشهد، کربلا و نجف گروه‌های قومی و اهالی شهرهای مختلف، حسینیه‌های مخصوص خودشان را دارند (مانند «حسینیه اصفهانی‌ها» در مشهد و کربلا و «حسینیه آذری‌ها» در تهران). شیعیانی که به کشورهای غربی از جمله آمریکا مهاجرت کرده‌اند نیز در آنجا حسینیه‌های خاص خودشان را ساخته‌اند. در معماری جدید شهرهای بزرگ، متأثر از جریان‌های اجتماعی نظیر اضمحلال بافت محله‌ای، برخی افراد در بخشی از منزل شخصی خود اقدام به ساخت حسینیه می‌کنند. حسینیه‌های خانگی، برای صاحبان خود و اقوام و آشنایان‌شان، علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی، کاربری‌های دیگری نظیر برگزاری جشن ازدواج یا ختم نیز دارند[۱].
منابع
پانویس
- ↑ رحمانی، جبار، مقاله «حسینیه»، فرهنگ سوگ شیعی، ص ۱۹۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ عاشورا، ص ۱۶۲؛ محدثی، جواد، فرهنگ‌نامه دینی.
| سنت‌ها و مراسم‌ها |  | |
|---|---|---|
| روضه‌ها | ||
| تعزیه‌ها | ||
| مناسبت‌ها | ||
| مکان‌ها | ||
| کتاب‌ها | ||
| آداب | ||
| مرثیه‌ها | ||
| وابسته | ||