ضروری دین: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{ویرایش غیرنهایی}} +)) |
(←پانویس) |
||
| (۱۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[ضروری دین در قرآن]] - [[ضروری دین در فقه اسلامی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
== معناشناسی == | |||
ضروری، گاهی به معنای [[بدیهی]] و گاهی به معنای [[لازم]] به‌کار می‌رود و به عبارتی دیگر: هر آنچه چاره‌ای از آن نیست ([[اضطرار]]). ضروری به معنای نخست، مقابل نظری در کلمات [[فقها]] با اضافه به [[دین]] و [[مذهب]] به کار رفته است<ref>ر. ک: الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص:۱۴؛ الحاشیة علی مدارک الاحکام، ج۱، ص:۳۰۷ و ۳۲۴.</ref>. | |||
==معناشناسی== | |||
ضروری، گاهی به معنای [[بدیهی]] و گاهی به معنای [[لازم]] به‌کار می‌رود و به عبارتی دیگر: هر آنچه چاره‌ای از آن نیست ([[اضطرار]]). ضروری به معنای نخست، مقابل نظری در کلمات [[فقها]] با اضافه به [[دین]] و [[مذهب]] به کار رفته است<ref>ر.ک: الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص:۱۴؛ الحاشیة علی مدارک الاحکام، ج۱، ص:۳۰۷ و ۳۲۴.</ref>. | |||
مراد از [[ضروری دین]] آن بخش از [[آموزه‌های دینی]] - اعم از اصول و [[فروع]] - است که ثبوت آن در دین مسلم و بدیهی است و نیازی به [[استدلال]] ندارد و هر [[مسلمانی]] - اعم از [[خواص]] و [[عوام]] - آن را می‌داند، مانند [[معاد]]، [[وجوب]] [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]]. | مراد از [[ضروری دین]] آن بخش از [[آموزه‌های دینی]] - اعم از اصول و [[فروع]] - است که ثبوت آن در دین مسلم و بدیهی است و نیازی به [[استدلال]] ندارد و هر [[مسلمانی]] - اعم از [[خواص]] و [[عوام]] - آن را می‌داند، مانند [[معاد]]، [[وجوب]] [[نماز]]، [[روزه]] و [[حج]]. | ||
مراد از ضروری مذهب اصول و فروع بدیهی و مسلم [[شیعه دوازده امامی]] است، از قبیل [[امامت]] [[امامان معصوم]]{{عم}}، [[مشروعیت]] [[متعه]] ([[ازدواج موقت]]) و [[حرمت]] [[قیاس]]<ref>مصابیح الظلام، ج۱، ص:۵۳؛ نتائج الافکار، ص:۱۷۹.</ref>. از [[احکام]] آن در باب‌های [[طهارت]]، شهادات و حدود [[سخن]] گفته‌اند. | مراد از ضروری مذهب اصول و فروع بدیهی و مسلم [[شیعه دوازده امامی]] است، از قبیل [[امامت]] [[امامان معصوم]] {{عم}}، [[مشروعیت]] [[متعه]] ([[ازدواج موقت]]) و [[حرمت]] [[قیاس]]<ref>مصابیح الظلام، ج۱، ص:۵۳؛ نتائج الافکار، ص:۱۷۹.</ref>. از [[احکام]] آن در باب‌های [[طهارت]]، شهادات و حدود [[سخن]] گفته‌اند. | ||
==منکر ضروری دین== | == منکر ضروری دین == | ||
شکی در وجوب [[تصدیق]] و اعتراف به ضروری دین؛ اعم از اصول و فروع نیست. چنان که شکی در تحقق [[کفر]] با [[انکار]] ضروری دین فی الجمله نمی‌باشد؛ | شکی در وجوب [[تصدیق]] و اعتراف به ضروری دین؛ اعم از اصول و فروع نیست. چنان که شکی در تحقق [[کفر]] با [[انکار]] ضروری دین فی الجمله نمی‌باشد؛ لکن [[اختلاف]] در این است که آیا انکار ضروری دین سببی مستقل برای تحقق کفر است، آن سان که انکار [[ربوبیت خدا]] و [[رسالت پیامبر]] {{صل}} چنین است، یا اینکه انکار ضروری سببی مستقل نیست، بلکه به جهت بازگشت آن به [[انکار رسالت]] [[رسول خدا]] {{صل}} و [[تکذیب]] آن [[حضرت]] موجب کفر می‌گردد؟ بنابر قول نخست، انکار ضروری مطلقاً موجب کفر است؛ انکار کننده عالم باشد یا [[جاهل]]. جاهل نیز قاصر باشد یا مقصّر، مگر آنکه احتمال برود انکار کننده به لحاظ تازه [[مسلمان]] بودن یا سکونت و نشو و نما در بلاد کفر، به ضروری بودن [[حکم]] جاهل بوده است، که در این صورت به گفته بسیاری، انکار ضروری موجب کفر نمی‌شود.<ref>تذکرة الفقهاء، ج۲، ص:۳۹۱ ـ ۳۹۲؛ ذکری الشیعة، ج۲، ص:۴۰۷؛ المهذب البارع، ج۱، ص:۵۰۱؛ کشف اللثام، ج۱۰، ص:۵۶۷؛ مدارک الاحکام، ج۵، ص:۷؛ مصابیح الظلام، ج۴، ص:۵۲۶؛ جواهر الکلام، ج۶، ص:۴۸ ـ ۴۹.</ref> | ||
در مقابل، برخی [[انکار]] ضروری را سببی مستقل برای تحقق [[کفر]] ندانسته و گفته‌اند: در صورتی موجب کفر می‌شود که به انکار [[رسالت پیامبر]]{{صل}} و [[تکذیب]] او برگردد.<ref>مصباح الفقیه، ج۷، ص:۲۷۶ و ۲۸۴؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ فقه الشیعة، ج۳، ص:۱۱۱؛ نتائج الافکار، ص:۱۶۰.</ref> | در مقابل، برخی [[انکار]] ضروری را سببی مستقل برای تحقق [[کفر]] ندانسته و گفته‌اند: در صورتی موجب کفر می‌شود که به انکار [[رسالت پیامبر]] {{صل}} و [[تکذیب]] او برگردد.<ref>مصباح الفقیه، ج۷، ص:۲۷۶ و ۲۸۴؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ فقه الشیعة، ج۳، ص:۱۱۱؛ نتائج الافکار، ص:۱۶۰.</ref> | ||
برخی بین اصول و [[فروع دین]] تفصیل داده و انکار ضروری از [[اصول دین]] ـ همچون [[جسمانی]] بودن [[معاد]] ـ را مطلقا موجب کفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دین بین [[جاهل قاصر و مقصر]] تفصیل داده و انکار ضروری از فروع دین را در صورت [[جهل]] از روی [[قصور]] موجب کفر ندانسته‌اند<ref>کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج۵، ص:۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ مصباح الهدی، ج۱، ص:۳۹۱.</ref>.<ref>ر. ک. [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه ۱۴۴-۱۴۶.</ref> | برخی بین اصول و [[فروع دین]] تفصیل داده و انکار ضروری از [[اصول دین]] ـ همچون [[جسمانی]] بودن [[معاد]] ـ را مطلقا موجب کفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دین بین [[جاهل قاصر و مقصر]] تفصیل داده و انکار ضروری از فروع دین را در صورت [[جهل]] از روی [[قصور]] موجب کفر ندانسته‌اند<ref>کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج۵، ص:۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ مصباح الهدی، ج۱، ص:۳۹۱.</ref>.<ref>ر. ک. [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۵، صفحه ۱۴۴-۱۴۶.</ref> | ||
==[[ضروری مذهب]]== | == [[ضروری مذهب]] == | ||
==جستارهای وابسته== | == جستارهای وابسته == | ||
{{مدخل وابسته}} | |||
* [[ضروری مذهب]] | * [[ضروری مذهب]] | ||
{{پایان مدخل وابسته}} | |||
== | == منابع == | ||
{{ | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
== پانویس == | |||
{{پانویس}} | |||
[[رده: | [[رده:دین]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۶:۱۱
ضروری دین از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ضروری دین در قرآن - ضروری دین در فقه اسلامی - پرسش مرتبط نداردمعناشناسی
ضروری، گاهی به معنای بدیهی و گاهی به معنای لازم به‌کار می‌رود و به عبارتی دیگر: هر آنچه چاره‌ای از آن نیست (اضطرار). ضروری به معنای نخست، مقابل نظری در کلمات فقها با اضافه به دین و مذهب به کار رفته است[۱].
مراد از ضروری دین آن بخش از آموزه‌های دینی - اعم از اصول و فروع - است که ثبوت آن در دین مسلم و بدیهی است و نیازی به استدلال ندارد و هر مسلمانی - اعم از خواص و عوام - آن را می‌داند، مانند معاد، وجوب نماز، روزه و حج.
مراد از ضروری مذهب اصول و فروع بدیهی و مسلم شیعه دوازده امامی است، از قبیل امامت امامان معصوم (ع)، مشروعیت متعه (ازدواج موقت) و حرمت قیاس[۲]. از احکام آن در باب‌های طهارت، شهادات و حدود سخن گفته‌اند.
منکر ضروری دین
شکی در وجوب تصدیق و اعتراف به ضروری دین؛ اعم از اصول و فروع نیست. چنان که شکی در تحقق کفر با انکار ضروری دین فی الجمله نمی‌باشد؛ لکن اختلاف در این است که آیا انکار ضروری دین سببی مستقل برای تحقق کفر است، آن سان که انکار ربوبیت خدا و رسالت پیامبر (ص) چنین است، یا اینکه انکار ضروری سببی مستقل نیست، بلکه به جهت بازگشت آن به انکار رسالت رسول خدا (ص) و تکذیب آن حضرت موجب کفر می‌گردد؟ بنابر قول نخست، انکار ضروری مطلقاً موجب کفر است؛ انکار کننده عالم باشد یا جاهل. جاهل نیز قاصر باشد یا مقصّر، مگر آنکه احتمال برود انکار کننده به لحاظ تازه مسلمان بودن یا سکونت و نشو و نما در بلاد کفر، به ضروری بودن حکم جاهل بوده است، که در این صورت به گفته بسیاری، انکار ضروری موجب کفر نمی‌شود.[۳]
در مقابل، برخی انکار ضروری را سببی مستقل برای تحقق کفر ندانسته و گفته‌اند: در صورتی موجب کفر می‌شود که به انکار رسالت پیامبر (ص) و تکذیب او برگردد.[۴]
برخی بین اصول و فروع دین تفصیل داده و انکار ضروری از اصول دین ـ همچون جسمانی بودن معاد ـ را مطلقا موجب کفر دانسته‌اند؛ اما در فروع دین بین جاهل قاصر و مقصر تفصیل داده و انکار ضروری از فروع دین را در صورت جهل از روی قصور موجب کفر ندانسته‌اند[۵].[۶]
ضروری مذهب
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: الحدائق الناضرة، ج۱۱، ص:۱۴؛ الحاشیة علی مدارک الاحکام، ج۱، ص:۳۰۷ و ۳۲۴.
- ↑ مصابیح الظلام، ج۱، ص:۵۳؛ نتائج الافکار، ص:۱۷۹.
- ↑ تذکرة الفقهاء، ج۲، ص:۳۹۱ ـ ۳۹۲؛ ذکری الشیعة، ج۲، ص:۴۰۷؛ المهذب البارع، ج۱، ص:۵۰۱؛ کشف اللثام، ج۱۰، ص:۵۶۷؛ مدارک الاحکام، ج۵، ص:۷؛ مصابیح الظلام، ج۴، ص:۵۲۶؛ جواهر الکلام، ج۶، ص:۴۸ ـ ۴۹.
- ↑ مصباح الفقیه، ج۷، ص:۲۷۶ و ۲۸۴؛ القواعد الفقهیة (بجنوردی)، ج۵، ص:۳۷۱؛ فقه الشیعة، ج۳، ص:۱۱۱؛ نتائج الافکار، ص:۱۶۰.
- ↑ کتاب الطهارة (شیخ انصاری)، ج۵، ص:۱۴۱ ـ ۱۴۲؛ مصباح الهدی، ج۱، ص:۳۹۱.
- ↑ ر. ک. هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۵، صفحه ۱۴۴-۱۴۶.