سید حمیری: تفاوت میان نسخه‌ها

افزودن پیوند
از امامت‌پدیا، دانشنامهٔ امامت و ولایت
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(یک نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[سید حمیری در تاریخ اسلامی]] - [[سید حمیری در معارف و سیره حسینی]]| پرسش مرتبط  = }}
{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = اصحاب امام صادق| عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[سید حمیری در تاریخ اسلامی]] - [[سید حمیری در معارف و سیره حسینی]]| پرسش مرتبط  = }}
==آشنایی اجمالی==
[[ابوهاشم اسماعیل بن محمد بن یزید بن ربیعه]]، معروف به [[سید حمیری]] در سال ۱۰۵ هـ<ref> فوات الوفیات ۱/۱۸۸.</ref> در عُمّان به [[دنیا]] آمد و در بصره<ref>لسان المیزان ۱/۴۳۶.</ref> و [[بغداد]] [[زندگی]] می‌‌کرد. <ref>سیر اعلام النبلاء ۸/۴۵.</ref> مادرش [[لقب]] وی را «سیّد» نهاد.<ref>اختیار معرفة الرجال ۲۸۸.</ref> جدش [[یزید بن ربیعه]] [[شاعری]] مشهور بود که [[زیاد بن ابیه]] و خاندانش را هجو، و انتسابش به [[معاویه]] را رد کرد. پدر و مادرش از [[فرقه اباضیه]] (شاخه‌ای از [[خوارج]]) و از [[دشمنان علی]]{{ع}} بودند. خود وی در این باره می‌‌گوید که چه بسیار در [[خانه]] ما درباره علی{{ع}} [[بدگویی]] می‌‌شد و حضرت مورد [[لعن]] قرار می‌‌گرفت؛ لذا از آنان فاصله گرفتم و به [[شیعه]] [[گرایش]] پیدا کردم که این امر موجب شد تا ایشان در پی [[قتل]] من بر آیند.<ref>الاغانی ۷/۲۲۹ و۲۳۰.</ref> [[ابن شهرآشوب]] می‌‌نویسد [[سید]] در آغاز از خوارج بود، سپس به کیسانیّه‌ گرایید و سرانجام در زمره [[امامیه]] درآمد.<ref>معالم العلماء ۱۴۶.</ref> [[شیخ طوسی]] نام وی را در شمار [[یاران امام صادق]]{{ع}}ذکر کرده <ref>رجال الطوسی ۱۴۸.</ref> و برخی معتقدند که [[امام کاظم]]{{ع}} را نیز [[ملاقات]] کرده است.<ref>معالم العلماء ۱۴۶.</ref>


وی مردی گندم گون، بلندقد، خوش بیان و سخن گویی نوآور بود. [[ابن معتز]] می‌‌گوید که او از ماهرترین [[شاعران]] [[زمان]] خویش بود و [[احادیث]]، [[اخبار]] و [[مناقب]] را در قالب [[شعر]] بیان می‌‌کرد و هیچ فضیلتی درباره علی{{ع}}نقل نشده مگر اینکه آن را به [[نظم]] درآورده است.<ref>طبقات الشعراء (ابن معتز) ۳۲.</ref> روزی سید در [[کوفه]] اعلام کرد هرکس فضیلتی در [[شأن علی]]{{ع}} بگوید که من شعری در آن باره نسروده باشم، به او جایزه می‌‌دهم. <ref>الاغانی ۷/۲۵۶.</ref>


 
[[ابن شهرآشوب]] وی را در زمره آن دسته از شعرای [[اهل بیت]]{{ع}} آورده که آشکارا و بدون [[تقیّه]] به [[مدح]] آنان می‌‌پرداختند.<ref>معالم العلماء ۱۴۶.</ref> [[ابوالفرج اصفهانی]] می‌‌نویسد: اشعار او یا در [[ستایش]] [[بنی هاشم]] است یا در [[نکوهش]] مخالفانشان، و مجموعه اشعاری که درباره بنی هاشم سروده بالغ بر ۲۳۰۰ قصیده می‌‌باشد.<ref>الاغانی ۷/۲۳۰ و ۲۳۶.</ref> [[ابن حجر]] نیز او را [[رافضی]] خوانده و گفته است که او در اشعارش به نکوهش [[سلف]] و ستایش علی{{ع}} می‌پرداخت. [[سرزنش]] و بدگویی وی از [[همسران پیامبر]]{{صل}} و [[صحابه]]‌ای که با بنی هاشم مخالف بودند، در میان [[اهل سنت]] مشهور است و همین امر موجب طرد وی از سوی آنان شده است.<ref>لسان المیزان ۱/۴۳۶.</ref> پدر و مادر [[سید]] از [[خوارج]] بودند و او همیشه آنان را به این جهت [[سرزنش]] می‌‌کرد و اشعاری نیز در [[لعن]] و [[نفرین]] ایشان دارد.<ref>سیر اعلام النبلاء ۸/۴۵.</ref> گفته شده به هنگامی که در حال [[احتضار]] به سر می‌‌برد و [[رنج]] می‌‌کشید، [[امیرمؤمنان]]{{ع}}را [[ملاقات]] کرد و آرام گرفت و با چهره ای گشاده و [[نورانی]] از [[دنیا]] رفت.<ref>الاغانی ۷/۲۷۳.</ref> این واقعه در سال ۱۷۳ یا ۱۷۸ و یا ۱۷۹ هـ<ref>الوافی بالوفیات ۹/۱۹۶.</ref> در [[بغداد]] اتفاق افتاد و در [[قبرستان]] [[حدیثه]] یا جنینه به خاک سپرده شد.<ref>الاغانی ۷/۲۷۳ المنتظم ۹/۳۹.</ref> آثار [[حمیری]] عبارت‌اند از: البائیه الحمیریّة<ref>الذریعه ۳/۳.</ref> القصیدة العینیّة<ref>الذریعه ۱۷/۱۲۲.</ref> تاریخ الیمن<ref>الذریعه ۲۶/۱۴۵.</ref> تفسیر القرآن<ref>هدیة العارفین ۱/۲۰۶.</ref> میمیات السید الحمیری<ref>معالم العلماء ۱۴۶ و۱۴۷.</ref> و دیوان السید الحمیری<ref> الذریعه ۱/۹/۲۶۷.</ref>.<ref>جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی (کتاب)|فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی]] ج۱، ص 180.</ref>
 
'''سید حمیری''' از برجسته‌ترین [[شاعران]] [[شیعه]] که در [[عراق]] می‌زیست و مورد [[عنایت]] خاصّ [[ائمه]]، بخصوص [[امام صادق]] {{ع}} بود.
 
== مقدمه ==
در [[مدح]] [[اهل بیت]] و مرثیۀ [[سید الشهدا]] {{ع}} و [[شهدای کربلا]]، آثار برجسته‌ای سروده است. نامش [[ابو هاشم اسماعیل بن محمد الحمیری]] بود. در سال ۱۰۵ ه به [[دنیا]] آمد. خانواده‌اش از [[محبّت]] [[اهل بیت]] دور بودند؛ امّا خودش شیفتۀ [[آل علی]] بود و [[هنر]] و زبانش را [[وقف]] آن [[دودمان]] [[پاک]] کرد. [[امام صادق]] {{ع}} به او فرمود: {{متن حدیث|سَمَّتْكَ أُمُّكَ سَيِّداً وَ وُفِّقْتَ فِي ذَلِكَ وَ أَنْتَ سَيِّدُ الشُّعَرَاءِ}}<ref>الغدیر، ج۲، ص۲۳۲.</ref>. مادرت تو را "سیّد" نامید، در این باره موفق شدی و تو سالار شاعرانی. [[سید حمیری]]، علاوه بر [[چیرگی]] در [[شعر]] و [[ادب]]، در [[علوم قرآنی]]، [[تفسیر]]، [[حدیث]] و [[کلام]] نیز چهره‌ای بارز بود و نامش در کنار نام [[عالمان]] بزرگ مطرح است.
 
امّا زبان شعری او در [[مدح]] [[دودمان پیامبر]] و هجو و رسوا کردن [[بنی امیّه]]، بسیار نافذ و برّان بود. مجموعۀ [[شعر]] او نیز ([[دیوان]] السید الحمیری) چاپ شده است.
 
[[حضرت صادق]] {{ع}} در [[منزل]] خود او را نشاند و خانوادۀ [[امام]]، پشت پرده نشستند. [[امام]] از او خواست در سوگ [[حسین]] {{ع}} [[شعر]] بخواند. او هم مرثیه‌ای خواند، با این مطلع: {{متن حدیث|امْرُرْ عَلَى جَدَثِ الْحُسَيْنِ * فَقُلْ لِأَعْظُمِهِ الزَّكِيَّةِ}}. و [[امام صادق]] {{ع}} گریست و صدای ناله از خانۀ آن [[حضرت]] بلند شد، تا حدّی که به او گفتند: دیگر بس است. او نیز شعرش را متوقّف کرد<ref>اعیان الشیعه، ج۱، ص۵۸۶.</ref>. سرانجام، در رمیلۀ [[بغداد]]، در سال ۱۷۳ه‍.ق [[وفات]] یافت<ref>پیرامون شخصیت او، از جمله ر. ک: «الغدیر»، ج۲، «شاعر العقیده»، محمد تقی حکیم، «سید حمیری، سالار شاعران»، محمد صحتی. این ویژگی‌های رفتاری در منابع زیر آمده است: مناقب، ابن‌شهرآشوب، ج۴، ص۶۵؛ حیاة الامام الحسین، ج۱، ص۱۱۲؛ المحجة البیضاء، ج۴، ص۲۲۲؛ سیرة الائمه الاثنی عشر، ج۲، ص۲۹؛ کشف الغمه، ج۲، ص۲۲۶؛ بحار الأنوار، ج۴۴، ص۱۸۹؛ و عوالم (ج ۱۳، الامام الحسین) ص۵۹.</ref><ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۲۵۳.</ref>.
 
==سید حمیری==
[[سید اسماعیل بن محمد یزید بن ربیعه حِمیر]] معروف به سید حمیری در ۱۰۵ [[هجری]] در عمان متولد شد و پس از [[مهاجرت]] والدینش به بصره در آن [[شهر]] [[رشد]] کرد و پرورش یافت. [[کنیه]] او را [[ابوهاشم]] گفته‌اند. [[مذهب]] والدینش [[اباضیه]] از خوارج بود که از [[دشمنان سرسخت امام علی]]{{ع}} به حساب می‌آمدند. او نیز در ابتدا بر [[مذهب خوارج]] بود؛ اما پس از گذشت مدتی و در عنفوان [[جوانی]] به مذهب [[کیسانیه]] پیوست و سپس با [[عنایت]] [[امام صادق]]{{ع}} به مذهب امامیه‌گرایید و تا پایان [[عمر]] [[شیعه]] باقی ماند. امام صادق{{ع}} او را «[[سید]] الشعراء» خواند و به فرمود: «مادرت اسم تو را سید گذاشته است. تو نیز موفق شده‌ای و اکنون سید شاعرانی»<ref>{{متن حدیث|سَمَّتْكَ أُمُّكَ سَيِّداً وَ وُفِّقْتَ فِي ذَلِكَ وَ أَنْتَ سَيِّدُ الشُّعَرَاءِ}}، الغدیر، ج۲، ص۲۳۲.</ref>. سید از مشهورترین [[شاعران]] و مدافعان [[مذهب شیعه]] بود و در شعرش [[طعنه]] بر [[صحابه]] و خلفای ثلاث بسیار بوده است. اشعار [[روایت]] شده سید از شعرای دیگر بیشتر است و تنها از [[هاشمیات]] او ۲ هزار و ۳۰۰ قصیده جمع‌آوری شده است. گاهی قصاید و اشعار او برای [[شیعیان]] به‌صورت [[تقدس]] و [[شعار]] درآمده است؛ مانند، قصیده عینیه که در [[ستایش]] [[حضرت علی]]{{ع}} سروده است. [[علامه امینی]] از ۲۱ قصیده [[غدیریه]] او اشعاری را در کتاب نفیس [[الغدیر]] آورده است و [[هاشمیات]] [[سید]] و [[مراثی]] او برای شهدای [[طف]]، پیوسته منبع الهام‌بخش مهمی برای [[شاعران]] [[شیعی]] بوده است. در سال [[وفات]] سید بین [[مورخان]] [[اختلاف]] وجود دارد؛ برخی آن را در [[سال ۱۷۳ هجری]] و برخی در سال ۱۷۸ یا ۱۷۹ [[هجری]] نوشته‌اند و سن او را بین ۶۸ یا ۷۴ هجری در [[بغداد]] بیان کرده‌اند. از جنازه او به امر [[هارون الرشید]] [[تجلیل]] و [[تشییع]] رسمی به عمل آمد. [[علی بن مهدی]]، [[برادر]] [[هارون]]، جنازه را تا [[قبرستان]] تشییع کرد و بر او [[نماز]] گذارد و به [[احترام]] سید در [[نماز میت]]، به رسم شیعیان پنج [[تکبیر]] گفت. [[قبر]] او در محله شیعه‌نشین [[کرخ بغداد]] در جُنَینَه (باغچه) واقع است.<ref>[[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری]]، ص ۲۱.</ref>


== منابع ==
== منابع ==
{{منابع}}
{{منابع}}
# [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']]
# [[پرونده: IM009687.jpg|22px]] جمعی از پژوهشگران، [[فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱''']]
# [[پرونده: IM010553.jpg|22px]] [[سید امیر حسینی|حسینی، سید امیر]]، [[بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری (کتاب)|'''بصره و نقش آن در تحولات قرن اول هجری''']]
{{پایان منابع}}
{{پایان منابع}}


== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
[[رده:سید حمیری]]
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:اصحاب امام صادق]]
[[رده:اصحاب امام کاظم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۳۴

این مدخل زیرشاخهٔ بحث اصحاب امام صادق است. سید حمیری از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سید حمیری در تاریخ اسلامی - سید حمیری در معارف و سیره حسینی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوهاشم اسماعیل بن محمد بن یزید بن ربیعه، معروف به سید حمیری در سال ۱۰۵ هـ[۱] در عُمّان به دنیا آمد و در بصره[۲] و بغداد زندگی می‌‌کرد. [۳] مادرش لقب وی را «سیّد» نهاد.[۴] جدش یزید بن ربیعه شاعری مشهور بود که زیاد بن ابیه و خاندانش را هجو، و انتسابش به معاویه را رد کرد. پدر و مادرش از فرقه اباضیه (شاخه‌ای از خوارج) و از دشمنان علی(ع) بودند. خود وی در این باره می‌‌گوید که چه بسیار در خانه ما درباره علی(ع) بدگویی می‌‌شد و حضرت مورد لعن قرار می‌‌گرفت؛ لذا از آنان فاصله گرفتم و به شیعه گرایش پیدا کردم که این امر موجب شد تا ایشان در پی قتل من بر آیند.[۵] ابن شهرآشوب می‌‌نویسد سید در آغاز از خوارج بود، سپس به کیسانیّه‌ گرایید و سرانجام در زمره امامیه درآمد.[۶] شیخ طوسی نام وی را در شمار یاران امام صادق(ع)ذکر کرده [۷] و برخی معتقدند که امام کاظم(ع) را نیز ملاقات کرده است.[۸]

وی مردی گندم گون، بلندقد، خوش بیان و سخن گویی نوآور بود. ابن معتز می‌‌گوید که او از ماهرترین شاعران زمان خویش بود و احادیث، اخبار و مناقب را در قالب شعر بیان می‌‌کرد و هیچ فضیلتی درباره علی(ع)نقل نشده مگر اینکه آن را به نظم درآورده است.[۹] روزی سید در کوفه اعلام کرد هرکس فضیلتی در شأن علی(ع) بگوید که من شعری در آن باره نسروده باشم، به او جایزه می‌‌دهم. [۱۰]

ابن شهرآشوب وی را در زمره آن دسته از شعرای اهل بیت(ع) آورده که آشکارا و بدون تقیّه به مدح آنان می‌‌پرداختند.[۱۱] ابوالفرج اصفهانی می‌‌نویسد: اشعار او یا در ستایش بنی هاشم است یا در نکوهش مخالفانشان، و مجموعه اشعاری که درباره بنی هاشم سروده بالغ بر ۲۳۰۰ قصیده می‌‌باشد.[۱۲] ابن حجر نیز او را رافضی خوانده و گفته است که او در اشعارش به نکوهش سلف و ستایش علی(ع) می‌پرداخت. سرزنش و بدگویی وی از همسران پیامبر(ص) و صحابه‌ای که با بنی هاشم مخالف بودند، در میان اهل سنت مشهور است و همین امر موجب طرد وی از سوی آنان شده است.[۱۳] پدر و مادر سید از خوارج بودند و او همیشه آنان را به این جهت سرزنش می‌‌کرد و اشعاری نیز در لعن و نفرین ایشان دارد.[۱۴] گفته شده به هنگامی که در حال احتضار به سر می‌‌برد و رنج می‌‌کشید، امیرمؤمنان(ع)را ملاقات کرد و آرام گرفت و با چهره ای گشاده و نورانی از دنیا رفت.[۱۵] این واقعه در سال ۱۷۳ یا ۱۷۸ و یا ۱۷۹ هـ[۱۶] در بغداد اتفاق افتاد و در قبرستان حدیثه یا جنینه به خاک سپرده شد.[۱۷] آثار حمیری عبارت‌اند از: البائیه الحمیریّة[۱۸] القصیدة العینیّة[۱۹] تاریخ الیمن[۲۰] تفسیر القرآن[۲۱] میمیات السید الحمیری[۲۲] و دیوان السید الحمیری[۲۳].[۲۴]

منابع

  1. جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

  1. ↑ فوات الوفیات ۱/۱۸۸.
  2. ↑ لسان المیزان ۱/۴۳۶.
  3. ↑ سیر اعلام النبلاء ۸/۴۵.
  4. ↑ اختیار معرفة الرجال ۲۸۸.
  5. ↑ الاغانی ۷/۲۲۹ و۲۳۰.
  6. ↑ معالم العلماء ۱۴۶.
  7. ↑ رجال الطوسی ۱۴۸.
  8. ↑ معالم العلماء ۱۴۶.
  9. ↑ طبقات الشعراء (ابن معتز) ۳۲.
  10. ↑ الاغانی ۷/۲۵۶.
  11. ↑ معالم العلماء ۱۴۶.
  12. ↑ الاغانی ۷/۲۳۰ و ۲۳۶.
  13. ↑ لسان المیزان ۱/۴۳۶.
  14. ↑ سیر اعلام النبلاء ۸/۴۵.
  15. ↑ الاغانی ۷/۲۷۳.
  16. ↑ الوافی بالوفیات ۹/۱۹۶.
  17. ↑ الاغانی ۷/۲۷۳ المنتظم ۹/۳۹.
  18. ↑ الذریعه ۳/۳.
  19. ↑ الذریعه ۱۷/۱۲۲.
  20. ↑ الذریعه ۲۶/۱۴۵.
  21. ↑ هدیة العارفین ۱/۲۰۶.
  22. ↑ معالم العلماء ۱۴۶ و۱۴۷.
  23. ↑ الذریعه ۱/۹/۲۶۷.
  24. ↑ جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱، ص 180.
برگرفته از «https://fa.imamatpedia.com/w/index.php?title=سید_حمیری&oldid=1292896»