جمع قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
HeydariBot (بحث | مشارکتها) جز (وظیفهٔ شمارهٔ ۱) |
(←مقدمه) |
||
| (۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = قرآن | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = [[جمع قرآن در علوم قرآنی]]| پرسش مرتبط = }} | |||
{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل = | مداخل مرتبط = | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
«[[جمع قرآن]]» در منابع [[علوم قرآنی]] به چند معنا به‌کار رفته است: | «[[جمع قرآن]]» در منابع [[علوم قرآنی]] به چند معنا به‌کار رفته است: | ||
#به معنای [[حفظ]] و به‌خاطر سپردن [[قرآن کریم]] (جمع حفظی)، و به این دلیل به | # به معنای [[حفظ]] و به‌خاطر سپردن [[قرآن کریم]] (جمع حفظی)، و به این دلیل به حافظان قرآن «جمّاع [[قرآن]]» (گردآورندگان قرآن) نیز می‌گفته‌اند؛ | ||
#به معنای | # به معنای نوشتن [[آیات قرآن]]، لکن به صورت پراکنده و متفرق؛ | ||
#به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با [[آیات]] و سوره‌های مرتب؛ | # به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با [[آیات]] و سوره‌های مرتب؛ | ||
#به معنای تدوین و گردآوری یک متن و [[نص]] مرتب بر حسب یک [[قرائت]] | # به معنای تدوین و گردآوری یک متن و [[نص]] مرتب بر حسب یک [[قرائت]] متواتر رایج. | ||
درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد: | درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد: | ||
# دسته‌ای از [[دانشمندان اسلامی]] با استناد به شواهد و [[دلایل]] بسیار معتقدند قرآن [[کریم]] در همان [[زمان رسول خدا]]{{صل}} در مجموعه‌ای به نام «[[مصحف]]» جمع‌آوری شد، و حتی گفته شده که نسبت دادن جمع قرآن به [[خلفا]]، امری موهوم و مخالف کتاب، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]] است. از جمله این [[دانشمندان]] و محققان [[حارث محاسبی]]، [[زرکشی]]، [[محمد غزالی]]، [[ابی‌شامه]]، [[باقلانی]]، [[حر عاملی]]، [[بلخی]]، [[ابن‌طاووس]]، [[سید شرف‌الدین]]، [[زرقانی]]، [[شاهین]]، [[آیت‌الله]] [[سید ابوالقاسم خویی]]، [[جعفر مرتضی عاملی]] و [[محمد هادی معرفت]] هستند. | # دسته‌ای از [[دانشمندان اسلامی]] با استناد به شواهد و [[دلایل]] بسیار معتقدند قرآن [[کریم]] در همان [[زمان رسول خدا]] {{صل}} در مجموعه‌ای به نام «[[مصحف]]» جمع‌آوری شد، و حتی گفته شده که نسبت دادن جمع قرآن به [[خلفا]]، امری موهوم و مخالف کتاب، [[سنت]]، [[عقل]] و [[اجماع]] است. از جمله این [[دانشمندان]] و محققان [[حارث محاسبی]]، [[زرکشی]]، [[محمد غزالی]]، [[ابی‌شامه]]، [[باقلانی]]، [[حر عاملی]]، [[بلخی]]، [[ابن‌طاووس]]، [[سید شرف‌الدین]]، [[زرقانی]]، [[شاهین]]، [[آیت‌الله]] [[سید ابوالقاسم خویی]]، [[جعفر مرتضی عاملی]] و [[محمد هادی معرفت]] هستند. | ||
#عده زیادی از دانشمندان [[اهل‌سنت]] می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر [[رسول]] گرامی{{صل}} مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در [[زمان ابوبکر]] و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در [[زمان عثمان]] به [[اختلافات]] مربوط به [[قرائت‌ها]] پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود. | # عده زیادی از دانشمندان [[اهل‌سنت]] می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر [[رسول]] گرامی {{صل}} مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در [[زمان ابوبکر]] و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در [[زمان عثمان]] به [[اختلافات]] مربوط به [[قرائت‌ها]] پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود. | ||
از [[انس بن مالک]] نقل شده که در زمان رسول خدا{{صل}} چهار نفر قرآن را جمع کردند: [[اُبیّ بن کعب]]، [[معاذ بن جبل]]، [[زید بن ثابت]]، و [[ابوزید]]. در نقل دیگری، [[ابوالدرداء]] جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، | از [[انس بن مالک]] نقل شده که در زمان رسول خدا {{صل}} چهار نفر قرآن را جمع کردند: [[اُبیّ بن کعب]]، [[معاذ بن جبل]]، [[زید بن ثابت]]، و [[ابوزید]]. در نقل دیگری، [[ابوالدرداء]] جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، صاحبنظران سخنان متعددی گفته‌اند. برخی در اصل ادعا تشکیک کرده‌اند و برخی دلالت آن بر [[حصر]] را نپذیرفته، و برخی دیگر در معنای «[[جمع قرآن]]» توجیهاتی ذکر کرده‌اند. برخی از وجوه ذکر شده در باب معنای «[[جمع قرآن]]» به این قرار است: | ||
#جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛ | # جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛ | ||
#جمع همه آنچه بعد از [[تلاوت]] [[نسخ]] شده و آنچه نسخ نشده؛ | # جمع همه آنچه بعد از [[تلاوت]] [[نسخ]] شده و آنچه نسخ نشده؛ | ||
#شنیدن بدون واسطه از زبان [[مبارک]] [[رسول خدا]]{{صل}}؛ | # شنیدن بدون واسطه از زبان [[مبارک]] [[رسول خدا]] {{صل}}؛ | ||
#متصدّی [[القاء]] و [[تعلیم]] بودن؛ | # متصدّی [[القاء]] و [[تعلیم]] بودن؛ | ||
# [[کتابت قرآن]] علاوه بر [[حفظ]] در سینه<ref>زرکشی، محمد بن | # [[کتابت قرآن]] علاوه بر [[حفظ]] در سینه<ref>زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۷-۲۴۳)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه ۲۵۷؛ صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه (۶۵-۸۹)؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه (۲۴۴-۲۴۷)و(۲۰۲-۲۱۱)؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه (۲۹۷-۳۳۲)و(۲۱۱-۲۱۳)؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه (۲۱۸-۲۳۱)</ref>.<ref>[[فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی]]، ص:۱۹۷۸.</ref> | ||
==[[احادیث]] جمع قرآن== | == [[احادیث]] جمع قرآن == | ||
«احادیث جمع قرآن» یعنی احادیثی که [[زمان]] و کیفیت جمع قرآن را بیان کرده‌اند. در منابع اهل [[سنت]]، نقل‌های مختلفی درباره زمان [[جمع‌آوری قرآن]] و گردآورندگان آن ذکر شده است که تعارض‌ها و تناقض‌های آشکاری دارند، و نویسندگان آثار [[علوم قرآنی]] تلاش کرده‌اند میان این نقل‌ها وجه جمعی بیابند. از مفاد این نقل‌ها چهار قول قابل استخراج است: | «احادیث جمع قرآن» یعنی احادیثی که [[زمان]] و کیفیت جمع قرآن را بیان کرده‌اند. در منابع اهل [[سنت]]، نقل‌های مختلفی درباره زمان [[جمع‌آوری قرآن]] و گردآورندگان آن ذکر شده است که تعارض‌ها و تناقض‌های آشکاری دارند، و نویسندگان آثار [[علوم قرآنی]] تلاش کرده‌اند میان این نقل‌ها وجه جمعی بیابند. از مفاد این نقل‌ها چهار قول قابل استخراج است: | ||
#جمع قرآن در [[عهد]] [[رسول‌الله]]{{صل}} و به [[فرمان]] آن [[حضرت]]؛ | # جمع قرآن در [[عهد]] [[رسول‌الله]] {{صل}} و به [[فرمان]] آن [[حضرت]]؛ | ||
#جمع قرآن به دست [[ابوبکر]]؛ | # جمع قرآن به دست [[ابوبکر]]؛ | ||
#جمع قرآن توسط [[عمر]]؛ | # جمع قرآن توسط [[عمر]]؛ | ||
#جمع قرآن توسط [[عثمان]]<ref>بلاغی، محمد جواد، آلاءالرحمن فی | # جمع قرآن توسط [[عثمان]]<ref>بلاغی، محمد جواد، آلاءالرحمن فی تفسیرالقرآن، صفحه ۱۹؛ عاملی، جعفر مرتضی، حقایق هامة حول القرآن الکریم، صفحه (۱۰۷-۱۳۸)؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۳-۲۳۷)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه (۲۳۰-۲۵۹)؛ عسکری، مرتضی، القرآن الکریم وروایات المدرستین، جلد۱،صفحه (۸۴-۹۱)</ref>.<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۵۵۱.</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۶: | ||
{{قرآن کریم}} | {{قرآن کریم}} | ||
[[رده: | [[رده:قرآن]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۱
این مدخل زیرشاخهٔ بحث قرآن است. جمع قرآن از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: جمع قرآن در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
«جمع قرآن» در منابع علوم قرآنی به چند معنا به‌کار رفته است:
- به معنای حفظ و به‌خاطر سپردن قرآن کریم (جمع حفظی)، و به این دلیل به حافظان قرآن «جمّاع قرآن» (گردآورندگان قرآن) نیز می‌گفته‌اند؛
- به معنای نوشتن آیات قرآن، لکن به صورت پراکنده و متفرق؛
- به معنای نوشتن قرآن در یک مجموعه با آیات و سوره‌های مرتب؛
- به معنای تدوین و گردآوری یک متن و نص مرتب بر حسب یک قرائت متواتر رایج.
درباره جمع قرآن به معنای سوم، دو نظریه عمده وجود دارد:
- دسته‌ای از دانشمندان اسلامی با استناد به شواهد و دلایل بسیار معتقدند قرآن کریم در همان زمان رسول خدا (ص) در مجموعه‌ای به نام «مصحف» جمع‌آوری شد، و حتی گفته شده که نسبت دادن جمع قرآن به خلفا، امری موهوم و مخالف کتاب، سنت، عقل و اجماع است. از جمله این دانشمندان و محققان حارث محاسبی، زرکشی، محمد غزالی، ابی‌شامه، باقلانی، حر عاملی، بلخی، ابن‌طاووس، سید شرف‌الدین، زرقانی، شاهین، آیت‌الله سید ابوالقاسم خویی، جعفر مرتضی عاملی و محمد هادی معرفت هستند.
- عده زیادی از دانشمندان اهل‌سنت می‌گویند گرچه تمام قرآن در عصر رسول گرامی (ص) مکتوب و ثبت شد و آیات آن هریک در جای خود قرار گرفت - که همین ترتیب کنونی است - ولی تدوین آن به‌صورت کتابی با ترتیب خاص، در زمان ابوبکر و با پیشنهاد عمر انجام گرفت و در زمان عثمان به اختلافات مربوط به قرائت‌ها پایان داده شد که گاهی از این دو مرحله به جمع دوم و سوم یاد می‌شود.
از انس بن مالک نقل شده که در زمان رسول خدا (ص) چهار نفر قرآن را جمع کردند: اُبیّ بن کعب، معاذ بن جبل، زید بن ثابت، و ابوزید. در نقل دیگری، ابوالدرداء جایگزین اُبیّ بن کعب شده است. در بیان مراد از این سخن انس بن مالک، صاحبنظران سخنان متعددی گفته‌اند. برخی در اصل ادعا تشکیک کرده‌اند و برخی دلالت آن بر حصر را نپذیرفته، و برخی دیگر در معنای «جمع قرآن» توجیهاتی ذکر کرده‌اند. برخی از وجوه ذکر شده در باب معنای «جمع قرآن» به این قرار است:
- جمع بر جمیع وجوه و قرائاتی که نازل شده؛
- جمع همه آنچه بعد از تلاوت نسخ شده و آنچه نسخ نشده؛
- شنیدن بدون واسطه از زبان مبارک رسول خدا (ص)؛
- متصدّی القاء و تعلیم بودن؛
- کتابت قرآن علاوه بر حفظ در سینه[۱].[۲]
احادیث جمع قرآن
«احادیث جمع قرآن» یعنی احادیثی که زمان و کیفیت جمع قرآن را بیان کرده‌اند. در منابع اهل سنت، نقل‌های مختلفی درباره زمان جمع‌آوری قرآن و گردآورندگان آن ذکر شده است که تعارض‌ها و تناقض‌های آشکاری دارند، و نویسندگان آثار علوم قرآنی تلاش کرده‌اند میان این نقل‌ها وجه جمعی بیابند. از مفاد این نقل‌ها چهار قول قابل استخراج است:
- جمع قرآن در عهد رسول‌الله (ص) و به فرمان آن حضرت؛
- جمع قرآن به دست ابوبکر؛
- جمع قرآن توسط عمر؛
- جمع قرآن توسط عثمان[۳].[۴]
منابع
پانویس
- ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۷-۲۴۳)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه ۲۵۷؛ صالح، صبحی، مباحث فی علوم القرآن، صفحه (۶۵-۸۹)؛ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، جلد۱،صفحه (۲۴۴-۲۴۷)و(۲۰۲-۲۱۱)؛ رامیار، محمود، تاریخ قرآن، صفحه (۲۹۷-۳۳۲)و(۲۱۱-۲۱۳)؛ حجتی، محمد باقر، پژوهشی درتاریخ قرآن کریم، صفحه (۲۱۸-۲۳۱)
- ↑ فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۱۹۷۸.
- ↑ بلاغی، محمد جواد، آلاءالرحمن فی تفسیرالقرآن، صفحه ۱۹؛ عاملی، جعفر مرتضی، حقایق هامة حول القرآن الکریم، صفحه (۱۰۷-۱۳۸)؛ زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن(باحاشیه)، جلد۱،صفحه (۲۳۳-۲۳۷)؛ خویی، ابوالقاسم، البیان فی تفسیرالقرآن، صفحه (۲۳۰-۲۵۹)؛ عسکری، مرتضی، القرآن الکریم وروایات المدرستین، جلد۱،صفحه (۸۴-۹۱)
- ↑ فرهنگ‌نامه علوم قرآنی (کتاب)|فرهنگ نامه علوم قرآنی، ص:۵۵۱.