ادب در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۲

مقدمه

آداب عبارت است از رفتارها و حالت‌های دخیل در کمال و حُسن چیزی. آداب در ابواب متعدّد فقه به همان معنای لغوی به کار رفته است، لکن با توجّه به تعدّد معنای لغوی، آنچه در بیشتر ابواب فقه منظور فقیهان است، مجموع رفتارها و هیئت‌هایی است که فعل یا ترک آنها از دیدگاه شارع مقدّس، موجب حسن و کمال فعل یا موضوعی می‏‌شود که حکم شرعی به آن تعلّق گرفته است، مانند آداب نماز، روزه، زیارت، جهاد و تخلّی.

آداب در باب حدود و تعزیرات، معنای ادب کردن را می‌‏دهد، حتّی برخی فقها در عنوان این باب، واژه آداب را جایگزین کلمه تعزیرات کرده و نوشته‏‌اند: "کتاب الحدود و الآداب"^[۱].

آداب در باب تجارت، در بحث فروختن کتاب‌های مربوط به ادب یا آموزش آداب و گرفتن مزد در برابر آن، در معنای علوم ادبی به‏ کار رفته است^[۲].

آداب به معنای اول، گاه فعلی از افعال است و گاه ترک فعلی از افعال، چنان‏که گاه به عنوان عملی مستقلّ نگریسته شده است، مانند نظافت کردن و ناخن گرفتن و گاه حالت و هیئتی در فعلی است، از قبیل آداب غَذا خوردن. در بعضی آداب، مانند غسل جمعه و زیارت و احرام قصد قربت معتبر است، ولی در بعضی دیگر، مانند آداب تجارت، معتبر نیست.

از بررسی کلمات فقیهان و کاربرد این واژه در فقه بر می‏‌آید که آداب، اعم از احکام لزومی و غیر لزومی است؛ یعنی هم مستحبّات و مکروهات را در بر می‏گیرد و هم واجبات و محرّمات را، مانند آداب تخلّی که ضمن آن، واجبات و محرّمات آن نیز ذکر شده است^[۳]، هر چند اصل وجوب یا حرمت فعلی، مانند وجوب نماز و حرمت زنا، ادب نامیده نمی‏‌شود.

در بیشتر کتاب‌ها و ابواب فقهی، عنوانی برای بیان آداب آن قرار داده شده است، مانند آداب نماز، روزه، حج، جهاد، اعتکاف، دعا، تجارت، قضاء، ازدواج، معاشرت، خوابیدن، سفر، زیارت، احتضار، تکفین، دفن و غیره^[۴].

منابع

هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت

پانویس

↑ جواهر الکلام، ج۷، ص ۲۵۷
↑ العروة الوثقی (ج)، ج۲، ص۲۶۹ ـ ۲۷۰
↑ الحدائق الناضرة، ج۲، ص۲.
↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص ۱۲۳-۱۲۴.

[1] جواهر الکلام، ج۷، ص ۲۵۷

[2] العروة الوثقی (ج)، ج۲، ص۲۶۹ ـ ۲۷۰

[3] الحدائق الناضرة، ج۲، ص۲.

[4] هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص ۱۲۳-۱۲۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{امامت}}
+{{مدخل مرتبط
-<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل مرتبط با مباحث پیرامون [[ادب]] است. "'''[[ادب]]'''" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
+| موضوع مرتبط = ادب
-<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ادب در قرآن]] - [[ادب در حدیث]] - [[ادب در فقه اسلامی]] - [[ادب در نهج البلاغه]] - [[ادب در سیره پیامبر خاتم]]</div>
+| عنوان مدخل  = ادب
-<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
+| مداخل مرتبط = [[ادب در لغت]] - [[ادب در قرآن]] - [[ادب در حدیث]] - [[ادب در نهج البلاغه]] - [[ادب در فقه اسلامی]] - [[ادب در معارف و سیره پیامبران]] - [[ادب در معارف و سیره نبوی]] - [[ادب در معارف و سیره فاطمی]] - [[ادب در معارف و سیره رضوی]]
+| پرسش مرتبط  =
+}}
-==مقدمه==
+== مقدمه ==
-[[آداب]]: [[رفتارها]] و حالتهای دخیل در کمال و [[حُسن]] چیزی. آداب در ابواب متعدّد [[فقه]] به همان معنای لغوی به کار رفته است، لکن با توجّه به تعدّد معنای لغوی، آنچه در بیشتر [[ابواب فقه]] منظور [[فقیهان]] است، مجموع [[رفتارها]] و هیئت‌هایی است که فعل یا ترک آنها از دیدگاه [[شارع مقدّس]]، موجب [[حسن]] و کمال فعل یا موضوعی می‏‌شود که [[حکم شرعی]] به آن تعلّق گرفته است، مانند آداب [[نماز]]، [[روزه]]، [[زیارت]]، [[جهاد]] و تخلّی.
+[[آداب]] عبارت است از [[رفتارها]] و حالت‌های دخیل در کمال و [[حُسن]] چیزی. آداب در ابواب متعدّد [[فقه]] به همان معنای لغوی به کار رفته است، لکن با توجّه به تعدّد معنای لغوی، آنچه در بیشتر ابواب فقه منظور [[فقیهان]] است، مجموع [[رفتارها]] و هیئت‌هایی است که فعل یا ترک آنها از دیدگاه شارع مقدّس، موجب [[حسن]] و کمال فعل یا موضوعی می‏‌شود که [[حکم شرعی]] به آن تعلّق گرفته است، مانند آداب [[نماز]]، [[روزه]]، [[زیارت]]، [[جهاد]] و تخلّی.
-آداب در باب [[حدود و تعزیرات]]، معنای [[ادب]] کردن را می‌‏دهد، حتّی برخی [[فقها]] در عنوان این باب، واژه آداب را جایگزین کلمه [[تعزیرات]] کرده و نوشته‏‌اند: "کتاب الحدود و الآداب".<ref>جواهر الکلام، ج۷، ص:۲۵۷</ref>
+آداب در باب [[حدود و تعزیرات]]، معنای [[ادب]] کردن را می‌‏دهد، حتّی برخی [[فقها]] در عنوان این باب، واژه آداب را جایگزین کلمه [[تعزیرات]] کرده و نوشته‏‌اند: "کتاب الحدود و الآداب"<ref>جواهر الکلام، ج۷، ص ۲۵۷</ref>.
-آداب در باب [[تجارت]]، در بحث فروختن کتاب‌های مربوط به ادب یا [[آموزش]] آداب و گرفتن مزد در برابر آن، در معنای [[علوم]] ادبی به‏ کار رفته است. <ref>العروة الوثقی (ج)، ج۲، ص:۲۶۹ ـ ۲۷۰</ref>
+آداب در باب [[تجارت]]، در بحث فروختن کتاب‌های مربوط به ادب یا [[آموزش]] آداب و گرفتن مزد در برابر آن، در معنای [[علوم]] ادبی به‏ کار رفته است<ref>العروة الوثقی (ج)، ج۲، ص۲۶۹ ـ ۲۷۰</ref>.
-آداب به معنای اول، گاه فعلی از [[افعال]] است و گاه ترک فعلی از افعال، چنان‏که گاه به عنوان عملی مستقلّ نگریسته شده است، مانند [[نظافت]] کردن و ناخن گرفتن، و گاه حالت و هیئتی در فعلی است، از قبیل آداب غَذا خوردن. در بعضی آداب، مانند [[غسل]] [[جمعه]] و [[زیارت]] و [[احرام]] [[قصد قربت]] معتبر است، ولی در بعضی دیگر، مانند آداب تجارت، معتبر نیست.
+آداب به معنای اول، گاه فعلی از [[افعال]] است و گاه ترک فعلی از افعال، چنان‏که گاه به عنوان عملی مستقلّ نگریسته شده است، مانند نظافت کردن و ناخن گرفتن و گاه حالت و هیئتی در فعلی است، از قبیل آداب غَذا خوردن. در بعضی آداب، مانند [[غسل]] [[جمعه]] و [[زیارت]] و [[احرام]] قصد قربت معتبر است، ولی در بعضی دیگر، مانند آداب تجارت، معتبر نیست.
-از بررسی کلمات فقیهان و کاربرد این واژه در فقه بر می‏‌آید که آداب، اعم از [[احکام]] لزومی و غیر لزومی است؛ یعنی هم مستحبّات و مکروهات را در بر می‏گیرد و هم [[واجبات]] و [[محرّمات]] را، مانند آداب تخلّی که ضمن آن، واجبات و محرّمات آن نیز ذکر شده است؛<ref>الحدائق الناضرة، ج۲، ص:۲.</ref> هر چند اصل [[وجوب]] یا [[حرمت]] فعلی، مانند وجوب نماز و حرمت [[زنا]]، [[ادب]] نامیده نمی‏‌شود.
+از بررسی کلمات فقیهان و کاربرد این واژه در فقه بر می‏‌آید که آداب، اعم از [[احکام]] لزومی و غیر لزومی است؛ یعنی هم مستحبّات و مکروهات را در بر می‏گیرد و هم [[واجبات]] و [[محرّمات]] را، مانند آداب تخلّی که ضمن آن، واجبات و محرّمات آن نیز ذکر شده است<ref>الحدائق الناضرة، ج۲، ص۲.</ref>، هر چند اصل [[وجوب]] یا [[حرمت]] فعلی، مانند وجوب نماز و حرمت [[زنا]]، [[ادب]] نامیده نمی‏‌شود.
-در بیشتر کتاب‌ها و [[ابواب فقهی]]، عنوانی برای بیان آداب آن قرار داده شده است، مانند آداب نماز، روزه، [[حج]]، جهاد، [[اعتکاف]]، [[دعا]]، [[تجارت]]، [[قضاء]]، [[ازدواج]]، [[معاشرت]]، خوابیدن، [[سفر]]، زیارت، [[احتضار]]، تکفین، [[دفن]]، و دیگر عناوینی که به فعل مکلّف تعلّق گرفته و در مدخل مناسب به آنها اشاره خواهد شد
+در بیشتر کتاب‌ها و ابواب فقهی، عنوانی برای بیان آداب آن قرار داده شده است، مانند آداب نماز، روزه، [[حج]]، جهاد، [[اعتکاف]]، [[دعا]]، [[تجارت]]، [[قضاء]]، [[ازدواج]]، [[معاشرت]]، خوابیدن، [[سفر]]، زیارت، [[احتضار]]، تکفین، [[دفن]] و غیره<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]]، ج۱، ص ۱۲۳-۱۲۴.</ref>.
-.<ref> [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۱، صفحه ۱۲۳-۱۲۴.</ref>
-==منابع==
+== منابع ==
 {{منابع}}
 # [[پرونده:1368945.jpg|22px]] [[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|'''فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت''']]
 {{پایان منابع}}
-==پانویس==
+== پانویس ==
 {{پانویس}}
 [[رده:ادب]]