مذهب در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-==منابع== +== منابع ==)) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ | {{مدخل مرتبط | ||
| موضوع مرتبط = مذهب | |||
| عنوان مدخل = مذهب | |||
| مداخل مرتبط = [[مذهب در کلام اسلامی]] | |||
| پرسش مرتبط = | |||
}} | |||
==مقدمه== | == مقدمه == | ||
کلمه «[[مذهب]]» به معنای روش، مسلک و [[طریقت]] است<ref>المصباح المنیز، ۲۵۵.</ref>. در اصطلاح [[دینی]]، تیره و شعبه‌ای از [[دین]] را مذهب گویند. از این رو، تیره‌های متعدد هر دین را «[[مذاهب]]» خوانند. گاه خود مذهب نیز تقسیم می‌پذیرد و [[پیروان]] آن مذهب، با نگاهداشت اصولی مشترک، تیره‌هایی را پدید می‌آورند که این را «انشعاب» گویند<ref>شیعه در اسلام، ۶۰.</ref>. | |||
==پیشینه [[تاریخی]]== | دانشی که وضعیت و حال و مقال و پیشینه [[مذاهب اسلامی]] را برمی‌رسد، «[[علم]] مذاهب و [[فِرَق اسلامی]]» نام دارد. این [[دانش]]، «[[فرقه]]» و «مذهب» را به یک معنا می‌داند و درباره [[مسائل اعتقادی]] و [[فکری]] [[فِرَق]] و مذاهب، بحث می‌کند<ref>آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ۱۰.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۴ ـ ۴۰۵.</ref> | ||
== علل پیدایی مذاهب اسلامی == | |||
# [[اختلاف]] در موضوع [[خلافت پیامبر اسلام]]{{صل}}؛ | |||
# [[تعصبات قبیله‌ای]] و [[خانوادگی]]؛ | |||
# برداشت‌های نادرست از [[حقایق]] و [[منابع دینی]]؛ | |||
# ممانعت برخی کسان و گروه‌ها از نشر و نقل و [[کتابت]] [[احادیث پیامبر]]{{صل}}؛ | |||
# تأثیر باورهای [[ادیان]] دیگر؛ همانند بدعت‌های دینی [[یهود]]، آموزه‌های [[سست]] [[مسیحیت]] و [[اساطیر]] [[مجوس]]؛ | |||
# آشنایی [[مسلمانان]] با [[فرهنگ]] و [[آداب]] [[ملل]] دیگر؛ همچون [[ایرانیان]]، [[رومیان]] و [[هندیان]]؛ | |||
# [[اجتهاد در برابر نص]]؛ | |||
# [[هوا و هوس]] و [[دنیاطلبی]]<ref>بحوث فی الملل و النحل، ۱/ ۵۰- ۴۷؛ تاریخ الجدل ۸۱- ۷۶.</ref>.<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵.</ref> | |||
== پیشینه [[تاریخی]] == | |||
ظهور [[مذاهب کلامی]] و [[سیاسی]] [[اسلامی]] به [[قرن نخست هجری]] باز می‌گردد. در آغاز، [[گروه‌های سیاسی]] بودند که اندک اندک به [[فرقه‌های مذهبی]] مبدل گشتند. قدیم‌ترین این [[فرقه‌ها]] عبارت‌اند از: عثمانیه که خونخواهان [[عثمان]] بودند؛ [[شیعه]] که از [[حضرت علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} [[پیروی]] و هواخواهی می‌کردند؛ [[خوارج]]؛ [[مرجئه]]. سپس [[فرقه‌های کلامی]] پدید آمدند؛ مانند [[قدریه]]، [[معتزله]]، جبریه و [[اشاعره]]<ref>تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۳۷.</ref>. [[زمان ظهور]] [[مذاهب فقهی]] را باید در نیمه دوم [[قرن دوم]] و اوایل [[قرن سوم]] پی‌جست؛ زمانی که اواخر [[روزگار]] [[تابعین]] و آغاز روزگار [[نسل]] بعدی به شمار است. در این دوره، [[اختلافات]] فراوان [[فقهی]] رخ نمود و پیامد آن، مذاهب فقهی نمودار شدند و فقهای [[مکتب]] [[رأی]] و مکتب [[حدیث]] ظهور یافتند. این [[فقیهان]] به [[مرجعیت فقهی]] رسیدند و مسائل [[فقهی]] [[پیروان]] خویش را پاسخ می‌گفتند. تا [[قرن چهارم]] تنها چند [[مذهب]] فقهی بر جای ماند و دیگر [[مذاهب]] از میان رفتند. | |||
مذاهب بر جای مانده عبارت‌اند از: [[امامیه]]، [[حنفیه]]، [[مالکیه]]، [[شافعیه]] و [[حنبلیه]]<ref>همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، ۲۷۸- ۲۸۳.</ref>. [[مذهب شیعه امامیه]] در [[کلام]]، [[فقه]]، [[اخلاق]] و [[سیاست]] آموزه‌ها و احکامی ویژه دارد که از [[قرآن و عترت]] برخاسته‌اند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref>. | |||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
# [[پرونده:1414.jpg|22px]] [[فرهنگ شیعه (کتاب)|'''فرهنگ شیعه''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:مذهب]] | [[رده:مذهب]] | ||
[[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]] | [[رده:مفاهیم در کلام اسلامی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۵۲
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مذهب است. مذهب از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مذهب در کلام اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
کلمه «مذهب» به معنای روش، مسلک و طریقت است[۱]. در اصطلاح دینی، تیره و شعبه‌ای از دین را مذهب گویند. از این رو، تیره‌های متعدد هر دین را «مذاهب» خوانند. گاه خود مذهب نیز تقسیم می‌پذیرد و پیروان آن مذهب، با نگاهداشت اصولی مشترک، تیره‌هایی را پدید می‌آورند که این را «انشعاب» گویند[۲].
دانشی که وضعیت و حال و مقال و پیشینه مذاهب اسلامی را برمی‌رسد، «علم مذاهب و فِرَق اسلامی» نام دارد. این دانش، «فرقه» و «مذهب» را به یک معنا می‌داند و درباره مسائل اعتقادی و فکری فِرَق و مذاهب، بحث می‌کند[۳].[۴]
علل پیدایی مذاهب اسلامی
- اختلاف در موضوع خلافت پیامبر اسلام(ص)؛
- تعصبات قبیله‌ای و خانوادگی؛
- برداشت‌های نادرست از حقایق و منابع دینی؛
- ممانعت برخی کسان و گروه‌ها از نشر و نقل و کتابت احادیث پیامبر(ص)؛
- تأثیر باورهای ادیان دیگر؛ همانند بدعت‌های دینی یهود، آموزه‌های سست مسیحیت و اساطیر مجوس؛
- آشنایی مسلمانان با فرهنگ و آداب ملل دیگر؛ همچون ایرانیان، رومیان و هندیان؛
- اجتهاد در برابر نص؛
- هوا و هوس و دنیاطلبی[۵].[۶]
پیشینه تاریخی
ظهور مذاهب کلامی و سیاسی اسلامی به قرن نخست هجری باز می‌گردد. در آغاز، گروه‌های سیاسی بودند که اندک اندک به فرقه‌های مذهبی مبدل گشتند. قدیم‌ترین این فرقه‌ها عبارت‌اند از: عثمانیه که خونخواهان عثمان بودند؛ شیعه که از حضرت علی بن ابی‌طالب(ع) پیروی و هواخواهی می‌کردند؛ خوارج؛ مرجئه. سپس فرقه‌های کلامی پدید آمدند؛ مانند قدریه، معتزله، جبریه و اشاعره[۷]. زمان ظهور مذاهب فقهی را باید در نیمه دوم قرن دوم و اوایل قرن سوم پی‌جست؛ زمانی که اواخر روزگار تابعین و آغاز روزگار نسل بعدی به شمار است. در این دوره، اختلافات فراوان فقهی رخ نمود و پیامد آن، مذاهب فقهی نمودار شدند و فقهای مکتب رأی و مکتب حدیث ظهور یافتند. این فقیهان به مرجعیت فقهی رسیدند و مسائل فقهی پیروان خویش را پاسخ می‌گفتند. تا قرن چهارم تنها چند مذهب فقهی بر جای ماند و دیگر مذاهب از میان رفتند.
مذاهب بر جای مانده عبارت‌اند از: امامیه، حنفیه، مالکیه، شافعیه و حنبلیه[۸]. مذهب شیعه امامیه در کلام، فقه، اخلاق و سیاست آموزه‌ها و احکامی ویژه دارد که از قرآن و عترت برخاسته‌اند[۹].
منابع
پانویس
- ↑ المصباح المنیز، ۲۵۵.
- ↑ شیعه در اسلام، ۶۰.
- ↑ آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی، ۱۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۴ ـ ۴۰۵.
- ↑ بحوث فی الملل و النحل، ۱/ ۵۰- ۴۷؛ تاریخ الجدل ۸۱- ۷۶.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۵.
- ↑ تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلام، ۳۷.
- ↑ همبستگی ادیان و مذاهب اسلامی، ۲۷۸- ۲۸۳.
- ↑ فرهنگ شیعه، ص۴۰۵-۴۰۶.