علی بن مهزیار اهوازی در تاریخ اسلامی

این مدخل زیرشاخهٔ بحث علی بن مهزیار اهوازی است. علی بن مهزیار اهوازی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علی بن مهزیار اهوازی در معارف مهدویت - علی بن مهزیار اهوازی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ابوالحسن علی بن مهزیار اهوازی اهل دورق اهواز بود. برخی او را اهل هندیجان فارس می‌دانند. در ادوار گذشته هندیجان از شهرهای دورق قدیم، جزء فارس محسوب می‌شد. او در اهواز نشو و نما کرد و در علم دین به مرتبه فقاهت رسید.

علی بن مهزیار از برجسته‌ترین پرهیزگاران و صالحان بود. می‌گویند که او وقت طلوع خورشید برای خدا به سجده می‌افتاد و سرش را بلند نمی‌کرد تا اینکه هزار تن از برادران دینی‌اش را دعا می‌کرد. پیشانی او بر اثر سجده‌های زیاد همانند زانوی شیر پینه بسته بود.

علی نزد امام جواد(ع) منزلت والایی داشت به حدی که امام در نامه‌ای به او می‌فرماید: ای علی! احترامی که نزد من داری از توسعه زندگی بیشتر است. تو آن قدر نزد من عزیزی که گاهی تو را به نامت علی و پسر مهزیار می‌خوانم.

پدر علی بن مهزیار در ابتدا مسیحی بود که بعدها به اسلام گروید. خود علی در ایام کودکی یا نوجوانی مسلمان شده بود. او از امام رضا(ع) حدیث نقل می‌کرد.

علی از یاران نزدیک امام جواد و امام هادی(ع) به شمار می‌رفت و آنها وی را به عنوان وکیل خویش منصوب کرده بودند که توقیع (امضاء) آنها هنوز موجود است.

علی از مفسران قرن سوم هجری است و بیش از سی کتاب و رساله در زمینه‌های مختلف معارف اسلامی دارد. او کتابی در تفسیر و نیز کتابی به نام حروف القرآن در زمینه قرآن دارد. وی آثاری در فقه، زندگی نامه پیامبران و مقالاتی در أشربه، بازرگانی و پیشه وری نگاشته است.

از دیگر تألیفات می‌‌توان از: الوضوء، الصلوة، الزکات، الصوم، الحج، الطلاق، الحدود، الدیات، الفضائل، التقیه، الملاحم، المواریث و... نام برد.

از او بالغ بر ۴۳۷ حدیث از امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع) و دیگر ائمه، نقل شده و امام جواد(ع) از او توصیف زیبا و جالبی کرده است.

امام در نامه‌ای خطاب به علی بن مهزیار می‌فرماید:

علی بن مهزیار من تو را آمرزیدم و در خیرخواهی و اطاعت از ما و خدمت و بزرگداشت ما و انجام واجبات، تو را امتحان کردم. پس اگر بگویم هرگز مثل تو را ندیده‌ام، امیدوارم راست گفته باشم. خداوند ورود به جنات فردوس را پاداش تو قرار دهد و... تو را چنان مشمول رحمتش قرار دهد که دیگران رشک ببرند؛ البته او شنونده درخواست و دعاست.

از دیگر خدمات او شناساندن امام هادی به مردم، پس از شهادت امام جواد(ع)، تبیین مسائل فقهی، پاسخ‌گویی به سؤالات فقهی مردم و رساندن فقهی امام به مردم است. وی در ترویج نظریه‌های امام جواد(ع) در ایران زمین به ویژه اهواز نقش داشت.

از دیگر خدمات او بر عهده گرفتن وکالت امام جواد و امام هادی(ع) است. می‌گویند در اهواز بسیار زلزله می‌آمد. علی بن مهزیار نامه‌ای به امام درباره کثرت زلزله نوشت و در این امر به او شکایت کرد.

از امام جواد(ع) نامه‌ای به او رسید که ای علی! از آن منطقه جابه‌جا نشو، و روزهای چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه روزه بگیر و غسل کن. لباس‌هایت را تمیز کن. روز جمعه با مردم از شهر بیرون برو و در پیشگاه الهی دعا کن. با دعای تو، بلاها رفع می‌شوند. او به دستور امام عمل کرد، از آن پس آرامش به اهواز بازگشت و زلزله‌ها آرام شد.

سال رحلت او مشخص نیست. قطعاً او تا سال ۲۲۹ه‍.ق زنده بوده است؛ زیرا به قول نجاشی در آن تاریخ، محمد بن علی بن یحیی انصاری معروف به ابن اخی زاده از او روایت کرده است. علی بن مهزیار به خدمت حضرت ولی عصر(ع) تشرف حاصل کرده است. علی بن ابراهیم مهزیار برادر‌زاده علی بن مهزیار است.

محدث قمی محل دفن علی بن مهزیار را در جاجرم نوشته است.

بیرون شهر جاجرم که از بلاد بسطام است، قبرستان کهنه‌ای است که بقعه منسوب به علی بن مهزیار در آنجاست. آن مکان نزد عوام به بقعه خواجه مهزیار مشهور است.

اهالی جاجرم که حدود ۲۰ سال پیش برای تعمیر بنای آرامگاه خواجه مهزیار نبش قبر کرده بودند، جنازه وی را سالم یافتند.

منابع

1. قریشی، سید حسن، اصحاب ایرانی ائمه اطهار